Prej disa ditësh Irani është zhytur në një krizë të thellë, ku protesta të dhunshme janë përhapur në mbarë vendin. Raportohet për mbi 25 viktima dhe qindra të plagosur. Mbi 450 persona janë arrestuar ndërsa qeveria, për trazirat, ka bërë përgjegjëse që nga grupet e brendshme konservatore e deri tek ‘armiqtë e jashtëm të vendit’.
Kostoja e jetesës është një nga pakënaqësitë më të mëdha të dekadës së fundit në Iran, e cila po ushqen edhe një nga protestat më të mëdha anti-qeveritare të viteve të fundit në këtë vend.
Këtu janë gjashtë tabela që ndihmojnë në shpjegimin e vështirësive me të cilat ballafaqohen iranianët e zakonshëm.
- Rritja ekonomike ka qenë e kufizuar nga sanksionet
Ekonomia e Iranit u ndikua keq për disa vite rradhazi nga sanksionet e vendosura nga ndërkombëtarët mbi programin bërthamor të vendit.
Produkti i Brendshëm Bruto (GDP) u ul me 1.4% në vitin 2015 – viti kur Presidenti Hassan Rouhani, reformist, u pajtua me fuqitë botërore për të kufizuar zhvillimin e bombave bërthamore të vendit.
Në vitin 2016, pasi marrëveshja u zbatua dhe shumica e sanksioneve u hoqën, ekonomia u rrit ndjeshëm, dhe GDP u rrit 12.3% sipas Bankës Qendrore të Iranit. Pjesa më e madhe e kësaj rritjeje iu atribua industrisë së naftës dhe gazit.
Muajin e kaluar, Fondi Monetar Ndërkombëtar (FMN) tha se rritja kishte filluar të përhapet në sektorin jo të naftës dhe parashikoi se GDP do të zgjerohej me 4.2% në vitin fiskal 2017/18.
Megjithatë, rimëkëmbja nuk ka qenë aq e rëndësishme sa shpresonin shumë iranianë.
Analistët tregojnë për faktin se sanksionet e SHBA për transaksionet financiare me Iranin kanë mbetur në vend, gjë që ka penguar kompanitë e huaja që të bëjnë biznes atje. Në tetor, Presidenti i SHBA, Donald Trump refuzoi të ratifikojë marrëveshjen bërthamore dhe i bëri thirrje Kongresit të konsiderojë rivendosjen e sanksioneve ndaj Iranit.
- Inflacioni është i lartë
Inflacioni ka pasur shumë luhatur në Iran që nga revolucioni islamik i vitit 1979.
Në vitin 2013 inflacioni arriti 31% pasi sanksionet ekonomike ulën të ardhurat e naftës së Iranit dhe bënë që monedha e saj, Rial, të zhvlerësohej me më shumë se 450%.
Inflacioni është ulur vazhdimisht nën Hassan Rouhanin. Në vitin 2016 ajo ishte 11%. Banka Botërore pret që inflacioni të mbetet njësoj gjatë tre viteve të ardhshme.
Rouhani ka propozuar një buxhet për 2018-n i cili do të shihte rritje të shpenzimeve rreth 104 miliardë dollarë.
- Të rinjtë po përpiqen të gjejnë punë
Shkalla zyrtare e papunësisë është 12.4%, por në disa pjesë të vendit ajo është më shumë se 60%.
Të rinjtë, më shumë se gjysma e popullsisë prej janë nën 30 vjeç, janë ndër më të prekurit. Vlerësohet se 26.7% e të moshuarve 15-24 vjeç janë të papunë.
FMN ka paralajmëruar se përkundër nivelit të lartë të rritjes ekonomike, nuk krijohen vende të mjaftueshme pune për të absorbuar numrin e madh të njerëzve që hyjnë në tregun e punës.
- Shumë më tepër njerëz po blejnë smartphonë në Iran
Smartphonët kanë luajtur një rol të rëndësishëm në masivizimin e protestës aktuale.
Njerëzit po përdorin aplikacionin e mesazheve ‘Telegram’, që ka miliona përdorues në Iran, për të organizuar protestat dhe për të ndarë videot dhe fotografitë e marra me kamerat e tyre të telefonit. Irani po e bllokon këtë aplikacion tani.
Në vitin 2009, kur miliona njerëz dolën në rrugët e Teheranit për të kërkuar rivotimin e një zgjedhjeje të diskutueshme presidenciale, në Iran pati rreth 55 milionë abonime mobile. Megjithatë, vetëm rreth 2% besohet të kenë qenë për smartphonë.
Sot, ka më shumë se 80 milion abonime celulare dhe 41% e familjeve vlerësohen të kenë të paktën një smartphone.
- Popullsia po varfërohet
Një hetim i fundit nga BBC Persian zbuloi se iranianët janë bërë 15% më të varfër në terma realë gjatë dekadës së kaluar.
Banka Botërore thotë se varfëria në Iran ra midis 2009 dhe 2013 në rreth 8%, ndonëse ajo u rrit në 10.5% në vitin 2014 – viti i parë i presidentit Rouhani në detyrë.
Ai vlerëson se 8.2 milionë njerëz jetonin me më pak se 5.50 dollarë në ditë në vitin 2014. Rreth 2% e popullisë jetojnë me më pak se 1.90 dollarë, pra në varfëri ekstreme.
- Njerëzit po blejnë gjithmonë e më pak ushqim
Konsumi i bukës, qumështit dhe mishit të kuq në familjet iraniane ka rënë nga 30% deri në 50% gjatë 10 viteve të fundit.
Me iranianët që bëhen më të varfër në terma realë dhe çmimet e shumë artikujve kryesorë ushqimorë që rriten me rreth 40% gjatë vitit të kaluar, shumë njerëz thjesht nuk mund të blejnë mjaftueshëm ushqim.
Një rritje prej 50% e çmimit të vezëve si rezultat i përhapjes së gripit të shpendëve thuhet se u bë shkak për protestën në Mashhad, qyteti i parë që protestoi dhe nisi trazirat e fundit që u përhapën shpejt në të gjithë vendin.
BBC, përshtati LAPSI.AL