Askush nuk do të kishte fajësuar John Leonardo në qoftë se ai do të kishte dalë në pension janarin e kaluar. Leonardo shërbeu 19 vjet si gjykatës i Gjykatës së Lartë të Qarkut Pima, më pas në vitin 2012 u bë Prokurori i SHBA për Arizonën, duke punuar si prokuror i lartë federal i shtetit për pothuajse pesë vjet. Ai e la atë punën e tij me ndryshimin e presidentëve vitin e kaluar.
Tani, megjithatë, në vend që të kalojë ditët e tij në një fushë golfi apo të mallkojë në një televizion, Leonardo, 71 vjeç, gjendet i fshehur në zyrat shqiptare me një ekip juristësh nga Bashkimi Evropian. Leonardo është i vetmi amerikan midis tetë këshilltarëve ndërkombëtarë në një përpjekje të pashembullt për të ndihmuar në çlirimin e vendit nga prokurorët dhe gjyqtarët korruptuar.
Është një punë me rëndësi të madhe për Shqipërinë dhe potencialisht për vendet e tjera të Ballkanit që mund të imitojnë përpjekjet. BE-ja është duke kërkuar që Shqipëria të bëjë Vettingun për 800 gjykatësit dhe prokurorët e saj dhe t’i heqë ata që janë të korruptuar ose jokompetentë si kusht për pranimin e vendit në BE. BE po paguan 10 milionë euro për të financuar projektin.
“Është hera e parë që kjo metodë e veçantë është provuar,” tha Leonardo. “Nuk ka shabllone.”
Megjithatë, ka presion: “Ekzistojnë pritshmëri shumë të larta në vend se shumë gjyqtarë dhe prokurorë do të humbasin vendet e tyre të punës“.
Kam biseduar me të me email më parë këtë muaj nga Tirana, kryeqyteti i Shqipërisë, të martën. Ja një përmbledhje e vërejtjeve të tij, redaktuar për qartësi.
Pyetje: Cili është problemi i trashëgimisë me sistemin gjyqësor të Shqipërisë që po përpiqeni të adresoni?
A: Ata vetëm kanë korrupsion të shfrenuar në këtë vend në shumë fusha: Policia, gjyqtarët, prokurorët. Sidomos Ballkani në përgjithësi e ka pasur atë çështje. Vendet që ndodheshin pas Perdes së Hekurt në shekullin e 20-të, duket se kanë këtë problem.
Pyetje: Si duhet të funksionojë procesi?
A: Shqiptarët ndryshuan kushtetutën e tyre vitin e kaluar për të kërkuar që të gjithë gjyqtarët dhe prokurorët në vend t’i nënshtrohen një procesi verifikimi për të mbajtur vendet e tyre të punës. Ligji i ri krijoi një komision verifikimi, i përbërë nga 12 avokatë shqiptarë të zgjedhur nga Parlamenti Shqiptar, të cilët do të ulen në panele prej tre për hetimin dhe dëgjimin e provave për secilin prej këtyre gjyqtarëve dhe prokurorëve lidhur me tri fusha: pasuritë e pashpjegueshme, shoqërimi me kriminelët e njohur dhe aftësi profesionale.
Pyetje: Cili është roli juaj si një vëzhgues ndërkombëtar?
A: Ka tetë prej nesh, të gjithë në një dhomë të madhe. Të gjithë ne kemi të paktën 15 vjet si gjyqtarë apo prokurorë në vendet tona. Është një grup mjaft me përvojë dhe shumë prej tyre kanë punuar në vendet e tjera më parë. Ne duhet të japim këshilla këtyre organeve të verifikimit për çështjet ligjore dhe teknikat hetimore, strukturat organizative dhe interpretimet e ligjit të verifikimit. Pastaj ne ulemi me ta kur diskutojnë hetimet e gjykatësve apo prokurorëve të caktuar.
Pyetje: Ku janë këshilltarët e tjerë ndërkombëtarë?
A: Dy nga Holanda, plus Italia, Belgjika, Kroacia, Suedia dhe Bullgaria.
Pyetje: Si mund të merresh me barrierën gjuhësore, pasi nuk flet shqip?
A: Kemi një staf përkthyesish. Gjuha zyrtare e procesit është shqipja dhe anglishtja. Mrekullisht për mua, nga tetë vëzhguesit ndërkombëtarë, unë jam i vetmi, gjuha amtare e të cilit është angleze, dhe ende po bëjmë biznes zyrtar në gjuhën angleze. Kështu që unë kërkoj të jem arbitri përfundimtar i asaj që është korrekt në gjuhën angleze dhe të rishikoj dokumentet zyrtare para se të dalin.
Pyetje: Sa larg jeni ju në proces?
A: Dëgjimet e para kanë gjasa të ndodhin në pjesën e fundit të shkurtit. Ata po supozojnë se ky proces do të zgjasë katër deri në pesë vjet. Është e vështirë të imagjinohet se si do të jetë kur dëgjimet fillojnë, sepse do të jetë më intensive. Dhomat e dëgjimit janë shumë të vogla. Aty përshtaten gjashtë ose shtatë persona. Po flitet për të patur edhe transmetime video.
Pyetje: Çfarë lloj problemesh po shihni deri më tani?
Përgjigje: Në përgjithësi, ne po shohim në hetim janë gjyqtarët që marrin ryshfete për të shkarkuar akuzat kundër njerëzve; duke u paguar për të marrë një palë në çështjet civile; lirimin e të pandehurve që kërkohen për ekstradim; gjyqtarë të cilët kanë pasuri pesë ose gjashtë herë më shumë se fitojnë.
Gjyqtarët në këtë vend, për 10 vitet e fundit apo më shumë, kanë dashur të bëjnë deklarata financiare për atë që kanë, cilat janë pasuritë e tyre, por ne e shohim se ata pretendojnë të jetojnë diku shumë më modestisht, kur në fakt ata jetojnë në vede luksoze.
Pyetje: Si po iu marrin shqiptarët?
Përgjigje: Është qetësuese të shohësh se shqiptarët në tërësi vetëm presin aq shumë nga Amerika. Unë ndjej se automatikisht kam më shumë besueshmëri me inspektorët, komunitetin ligjor, sesa evropianët perëndimorë.
Pyetje: Si ka qenë mbështetja juaj?
A: Ambasadori amerikan këtu ka qenë një përkrahës i madh i këtij procesi. Shqiptarët kanë shumë lidhje me ne dhe besojnë tek ne. Ambasadori (Donald) Lu tha për një drekë të gjyqtarëve se nëse ata shikojnë në kyçet e tyre dhe ata kishin një orë dore që kushton më shumë se makina mesatare, ata ndoshta nuk do të jenë në detyrë vitin tjetër./ Tim Steller – Tuscon.com, Përshtati Lapsi.al