Sulmet e urryera terroriste në Paris kanë ngjallur reagime në të gjithë botën. Veç përjetimit me dhimbje të asaj që ndodhi, ka nisur të zhvillohet një debat i gjerë mes filozofësh, sociologësh, politologësh, kriminologësh etj., për të shpjeguar atë që ndodhi dhe atë që duhet bërë. Në Shqipëri janë shfaqur si përherë simptomat e servilizmit dhe injorancës që kanë për premisë vetëm interesin për pushtet. Disa kohë më parë Maria Todorova, një studiuese e njohur bullgare, profesoreshë në Universitetin e Illinois-it SHBA, e quajti diskurin e politikanëve dhe një pjese të analistëve të shtypit në Shqipëri në lidhje me çështje të fesë si diskur që tregon “instinktin politik që nuk është mashtruar nga pretencat universale e pluraliste të të qëndruarit mbi dallimet fetare, racore e etnike të ligjërimit perëndimor”. Kjo është arsyeja pse sulmet në Paris po lidhen tërësisht me fenë, me islamin politik dhe pse po flitet për sulm ndaj një qytetërimi dhe ndaj një mënyre jetese etj. Në mbrëmje, në Tiranë u mbajt një manifestim solidarizues, i thirrur nga qeveria, po në këtë kontekst. Të shtunën, për të paktën katër orë rresht deri në mesnatë në televizionin kombëtar francez u zhvillua një bisedë e gjatë mbi sulmin e së premtes. Në bisedë ishte, ndoshta filozofi më i mirë francez sot, Michael Foessel, (komentatori më i njohur i Emanuel Kantit dhe Paul Ricoeuerit) drejtues i konferencës së filozofisë të universitetit të Bourgogne-s dhe i Ecole Polytechnique dhe Gerard Miller, një tjetër filozof i njohur, profesor në Paris VIII. Foessel, pyetjes nëse kemi të bëjmë me sulm të frymëzuar nga feja ose për arsye fetare iu përgjigj: “Kemi të bëjmë me sulm të frymëzuar nga ideologjia dhe jo nga feja. Është ideologjia e një grupi kriminal që zotëron mjete të mëdha të çfarëdolloji, që ka ndërtuar një ideologji të tijën, elementë të së cilës mund t’i ketë huazuar edhe nga ideologji të tjera. Do të ishte një gabim trashanik injorantësh që të shihej ndryshe.” Ndërsa Gerard Miller tha se arsyeja pse “ISIS ka sulmuar Francën, vendin me popullsinë më të madhe myslimane në Europë, është se kjo organizatë e ndyrë kërkon të çelë një luftë civile në Francë, kërkon që ne të fajësojmë për këtë gjë islamin dhe myslimanët”. Aleatët më të mëdhenj të ISIS-it, tha Miller, janë të gjithë ata që fajësojnë islamin dhe që i bëjnë të gjithë myslimanët të ndjehen keq. Në një intervistë në numrin e djeshëm të “Le Monde”, Gilles Kepel, një nga sociologët më të njohur të fesë në Francë shprehej se “ISIS kërkoi të fusë Francën në luftë civile. Ai po pret që ne t’u turremi myslimanëve, që ne t’i identifikojmë ata sikur i përkasin një qytetërimi tjetër, që ne të shpërthejmë në islamofobi”. Të njëjtën gjë shkroi në këtë gazetë Thibault Collin, profesor filozofie në kolegjin katolik Stanislas menjëherë pas masakrës në “Charlie Hebdo”. Ai tha se terroristët mezi po presin që ne t’ua hedhim myslimanët në prehër, që ne t’i identifikojmë myslimanët si njerëz që ndjekin një fe që frymëzon terrorizmin. “Gjithë ideologjia e terroristëve mbështetet mbi këtë shpresë, por pikërisht kjo është ajo që ne nuk do të bëjmë”, tha Collin. Vihet re kontrasti i thellë në diskutime i asaj që ndodh në Francë me shkrimet e gazetave apo dokrrat e politikanëve tanë. Nuk pat thënë kot dikur Konica që, po të dëgjosh se si i rrahin problemet ndërkombëtare në tavolinën e fundit të kafes së Mamurrasit, do luash mendsh. Tani kjo tavolinë i rreh po aq rëndë, por i ka shtuar vetes edhe interesin servil ndaj këtyre diskutimeve. Ndjenjat e solidaritetit janë ndër ndjenjat më sipërane njerëzore por ato nuk mund të jenë të stisura, nuk mund të jenë teatrale nuk mund të jenë ndarëse. David Palumbo Liu, një profesor i universitetit të Stanfordit në SHBA, thotë se në një manifestim njerëzit janë aty si bartës të tre elementëve: empatia, solidariteti dhe identifikimi. Empatia lind kur ne mund të imagjinojmë vuajtjen, frikën dhe dhimbjen e të tjerëve. David Palumbo Liu përmend librin e famshëm të Adam Smith-it “Teoria e Sentimenteve Morale” në të cilin shpjegohet se një nga themelet e jetës sociale është aftësia për të imagjinuar veten në situatën e të tjerëve. Është pikërisht kjo gjë që i bën njerëzit bashkë. Ndaj kujt shfaqin empati njerëzit? Njerëzit nuk mund të marrin pjesë me empatinë e tyre tek të gjithë ata që e meritojnë atë por ata janë përgjegjës moralisht për të gjithë ata për të cilët shfaqin këtë empati dhe për ata të cilëve ua injorojnë dhimbjen dhe vuajtjen. Profesor David Palumbo Liu pyet pse nuk ka empati për dhunën brutale në vende të quajtura të botës së tretë, për të vrarët nga terrorizmi në Bejrut, Bagdad, për ekzekutimet e tmerrshme të myslimanë nga ISIS etj. Çfarë e bën të mundur shfaqjen e empatisë, të zemërimit apo të dëshirës për të vepruar. Njerëzit në mjaft raste shfaqin empati për të ngjashmit e tyre dhe kjo është një formë shumë e ngushtë empatie, ajo është në fakt një dashuri për veten. Ajo në fakt më shumë forcon ndarjet. Po në rastin e manifestimit, homazheve që u bënë tek ne ç’mund të themi? Në to përfshinë analistë, politikanë, figura publike që nuk kanë empati jo vetëm për turqit e vrarë me bombë nga ISIS pak ditë më parë në Ankara, ata të vrarë me bomba në Siri, fëmijët e masakrua të një shkolle të tërë në Afganistan por as për mijëra shqiptarët e vrarë nga komunizmi, për shqiptarët e vrarë që kanë luftuar për UÇK-në, për fëmijët që po vdesin pa ilaçe apo familjet që janë zhytur në lista pafund për të blerë miell etj., etj. Aty ishin një grup njerëzish që duan vetëm veten dhe ishin aty për ta demonstruar këtë të shtyrë nga subkoshienca. Duke theksuar këtë tipar ata janë ndarës madje përçmues. Solidariteti si element i dytë që gjendet tek një manifestim i tillë është bashkimi me çfarë do kauze që kanë ata që vuajnë. Solidariteti është një formë më e angazhuar proteste, nuk ndalet vetëm tek dhembshuria. Ai premton veprim. Nuk dihet se çfarë kanë ndërmend të bëjnë ata që morën pjesë në manifestim të tillë, veç dëshmimit të ndjenjave servile, por përderisa përbërësja e parë, ajo e empatisë nuk ekziston atëherë as kjo e dyta nuk ekziston. Sa i takon komponentit të tretë, atij të identifikimit, dmth të identifikimit të atyre që protestojnë me viktimat e sulmit në Paris kjo ka vend por është edhe shumë qesharake. Sigurisht ata që u vranë ishin njerëz të zakonshëm, njerëz të thjeshtë që ishin në një restorant apo po ndiqnin një koncert dhe kësisoj gjithkush mund të identifikohet me ta por njerëz që nuk janë identifikuar kurrë me ata që vuajnë këtu vështirë se mund të identifikohen me viktimat në Paris. Sulmet në Paris ishin një ngjarje shumë serioze dhe nuk mund të trajtohen me lehtësitë e diskutimeve të përditshme servile. Ato janë ngjarje me ndikime epokale në jetën e përditshme, në sjelljen kulturore, politike. Nuk mund të flitet me hartime kalamajsh dhe të dilet në konkluzione mbi terrorizma që u frymëzokan nga feja apo për sulme ndaj qytetërimeve apo mënyrave të jetës, ndërsa autorë ikonikë si William Cavangh i universitetit të Çikagos apo Karen Armstrong e Oksfordit që i kanë studiuar gjithë jetën këto gjëra, dalin në konkluzione të tjera. Të paktën në gjëra të tilla duhet t’i largohemi tipizimit që ka bërë Maria Todorova, pavarësisht se epshi për pushtet është bimë kanabisi që rritet vetëm në djerrina të braktisura nga mendja. Masakra kaq të rënda si kjo e Parisit duhet të na shtyjnë që organizata kaq kriminale si ISIS apo të tjera si ajo të mbeten pa aleatë.
Fitim Zekthi/ Mapo