Asim Krasniqi shikon me ankth, ndërsa Deti Adriatik zvarritet gjithnjë e më pranë bregut të tij të plazhit në Shqipëri, një vend që përballet me një ritëm alarmues të erozionit bregdetar. “Jam nostalgjik për mënyrën se si ky vend ka qenë,” – i tha shtatëdhjetëvjeçari AFP, duke kujtuar kur ky plazh në Qerret, në perëndim të kryeqytetit Tiranë, ishte më i madh dhe vinin turistë të huaj.
“Sot gjithçka është degraduar,” – tha ai.
Ambjentalistët thonë se një përzierje e rrezikshme e ndryshimeve klimatike dhe zhvillimi urban i shfrenuar dhe i parregulluar janë faktorët që po zhdukin një pjesë të bregdetit në vendin e varfër ballkanik.
“Deti ka gëlltitur bregdetin. Ajo po hakmerret ndaj njeriut, i cili ka shkatërruar natyrën,” – tha Sherif Lushaj, një specialist mjedisor në Universitetin Polis në Tiranë.
Fenomeni fillimisht “i panjohur” është bërë shumë më serioz në vitet e fundit, tha Lushaj për AFP.
Më tej në veri përgjatë bregut, pranë ndërtimeve të betonit në qytetin turistik të plazhit të Shëngjinit, dhjetëra trungje pemësh po kalojnë në ujë, një kujtesë se aty ka qenë një pyll midis detit dhe lagunes së Kunes. Laguna tani është e kërcënuar, gjithnjë e më pak e mbrojtur nga një rrip i hollë toke që po zhduket shpejt.
Sapo u vendosëm në dunat e rërës, bunkerët bërthamorë të ndërtuara gjatë epokës komuniste të diktatorit Enver Hoxha po ashtu mezi dalin mbi ujë. Të tjerë janë përpirë nga deti.
“Nga 427 kilometra (265 milje) të bregdetit të Shqipërisë, 154 janë të prekur nga erozioni”, – tha ministri i mjedisit Blendi Klosi për AFP.
“Përparimi i detit në zona të tjera ka arritur një ritëm të frikshëm prej 20 metrash në vit,” – tha ai.
Pranë Shëngjinit, ka përfshirë “rreth 400 metra tokë gjatë 15 viteve të fundit”, – tha ministri.
“Ky vend do të zhduket nëse shteti nuk merr masat e nevojshme,” – tha Osman Demi, një peshkatar në gjashtëdhjetat e tij që kujton “natën e tmerrshme” të 31 dhjetorit 2009, kur përmbytjet e papritura zhytën fshatin e tij.
“Kapim peshk, gaforre, barbunja këtu. Shkatërrimi i kësaj lagune do të ishte një katastrofë “, – tha kolegu i tij Albert Pati, duke shtuar se në disa vende, bashkë me peshqit, “uji është i vdekur tashmë”.
Pelikanët janë zhdukur nga laguna. Një regjistrim i kryer para një viti ka gjetur vetëm 7,000 zogj, nga 50,000 në vitet 1970.
Së shpejti, nëse nuk bëhet asgjë, njerëzit që jetojnë këtu do të largohen gjithashtu. Ka dy mijë shtëpi të cilave kërcënohen nga ujërat, sipas Jak Gjini, përgjegjës për çështjet e mjedisit në komunën e Lezhës, që mbulon Shëngjinin. “Situata është dramatike,” – tha ai.
Çdo gjë po punon në favor të pushtimit të detit. Ka ndryshime klimatike, me stuhitë gjithnjë e më të dhunshme të dimrit që e shtyjnë ujin edhe më tutje.
Pastaj ka shpyllëzimi masiv të Shqipërisë, nxjerrja e rërës nga lumenjtë dhe urbanizimi i shfrenuar përgjatë bregdetit.
Pothuajse i braktisur në dimër, Shëngjini është shtëpi për 15,000 persona në verë, ndërsa pushuesit dhe stafi sezonal marrin qëndrim në blloqet e ndërtesave shumëkatëshe prej betoni, të ndërtuara në tokën ranore të lagunës.
Ata që kanë investuar këtu janë “bosët”, – tha një peshkatar me një buzëqeshje enigmatike. Këta “bosë” ndërtojnë pa leje dhe ata marrin para pasi ndërtesa është ngritur duke përdorur ryshfetin gjatë fushatave zgjedhore.
“Këto ndërtime janë rezultat i presionit të ushtruar nga individë për të ndërtuar pa marrë parasysh planifikimin urban”.
Në Qerret, Krasniqi tregon pirgjet shkëmbore pingul me bregun që po zhyten në det.
Këto pirgje u hodhën aty pa autorizim nga pronarët e vilave ose hoteleve në bregdet, të cilët shpresonin të mbrojnë pronën e tyre nga erozioni, por duke bërë kështu, ata thjesht e zhvendosën problemin në ndërtimet fqinje.
“Ata kanë ndryshuar rrymat, duke e rënduar problemin,” – tha ai.
Ministri Klosi premton se “të gjitha ndërtimet ilegale në det do të shkatërrohen dhe përgjegjësit do të dënohen”.
Por edhe ky veprim nuk do të ishte i mjaftueshëm, sipas Eglantina Bruci, specialist i ndryshimeve klimatike për Programin e Zhvillimit të Kombeve të Bashkuara në Tiranë.
“Zgjidhja e vetme do të ishte ndërtimi i strukturave të shkëmbinjve paralel me bregdetin dhe rimbushjen e dunes”.
Gjini tha se kostoja e masave të tilla do të ishte “e jashtëzakonshme” për një nga vendet më të varfra në Evropë, por duke mos bërë asgjë, Shqipëria gjithsesi dobësohet nga dita, paralajmëroi ai.
“Toka e Shqipërisë po pakësohet”. ©Lapsi.al