• |
ide | kryesore

Analiza/ Pse sanksionet ndaj Iranit janë moralisht të gabuara dhe nuk do të funksionojnë

F1, Planet



Më shumë se një dekadë më parë, kur situata ishte qetësuar pas implementimit katastrofal të sanksioneve në Irakun e Sadam Husseinit, sanksionet filluan të përshkruheshin si reagimi ndaj emergjencave ndërkombëtare. Sanksionet filluan t’i ngjanin reagimeve emocionale të pamenduara mirë ndaj ngjarjeve thellësisht sensitive. Ato u imponuan nga komuniteti ndërkombëtar gjatë luftës në Jugosllavi në vitet 1990, në Haiti pas një grushti ushtarak të rrëzuar presidentin e zgjedhur Jean-Bertrand Aristide në vitin 1991 dhe SHBA kishte përdorur gjatë embargon tregtare kundër regjimit komunist të Kubës. Kudo nëpër botë kishte situata emergjente, dhe sanksionet rrezikohej të përdoreshin në masë.

Me vendim të Donald Trump, sanksionet më të fundit të Amerikës bien mbi Iranin këtë javë. Iranianët presin një goditje masive në prodhim, mallra, energji dhe financë, me pasoja për të gjitha aspektet e jetës së zakonshme. Ekonomia tashmë po bie paralelisht me rënien e monedhës itaniane.

Asnjë avokat i të drejtave të njeriut, lirive civile dhe procesit të rregullt nuk do të mbronte regjimin aktual në Iran, me historinë e abuzimeve, me shtypjen e lirisë së mediave, me persekutimin e pakicave dhe me dështimin për të ofruar mbrojtje demokratike dhe proces të rregullt. Fakti se Shtetet e Bashkuara pretendojnë bazën morale të lartë kur bëhet fjalë për të drejtat e njeriut dhe liritë civile, duke përfshirë lirinë e shtypit, është një nga arsyet pse sulmet e Trump ndaj mediave kanë qenë kaq të tmerrshme në sytë e publikut amerikan.

Sanksionet janë kaq të zakonshme si taktikë tani, saqë ne pyesim për dobinë e tyre, por rrallë për moralin e tyre. Për shembull, Obama caktoi sanksione ndaj Iranit midis 2010 dhe 2012, që, ashtu si ky raund i ri për vitin 2018, ndëshkuan rëndë kompanitë iraniane dhe izoluan vendin nga sistemi financiar ndërkombëtar. Obama këmbënguli se këto ishin sanksione që do të denuklearizonin Iranin dhe mund të “godisnin në zemër qeverisë iraniane, për të ndaluar financimin dhe zhvillimin e  programit të saj bërthamor”. Por, këto sanksione ishin “të zgjuara”. Sanksionet, të përshkruara si “ zgjuara“, kanë për qëllim elitën dhe ata që “kryejnë abuzime serioze të të drejtave të njeriut”, duke përjashtuar teknologjitë “që lejojnë popullin iranian të ketë qasje në informacion dhe të komunikojë lirshëm”.

Sanksionet e ashtuquajtura “të zgjuara” duken mbreslënëse, por shpesh nuk janë ashtu siç duken. Nën sanksionet e Obamës, përqindja e familjeve iraniane që jetonin në varfëri pothuajse u dyfishua, miliona mbetën pa qasje në trajtimin e domosdoshëm mjekësor dhe martesa e fëmijëve, sipas një studimi, u rrit ndjeshëm, pasi familjet në vështirësi ekonomike hoqën vajzat e tyre nga shkollat dhe i martuan për të lehtësuar vështirësitë financiare ekstreme. Sanksionet, që duken të palidhura me civilët e pafajshëm, shpesh kanë pasoja të paparashikuara, si pothuajse 2,000 iranianët që kanë vdekur në rrëzime avionësh, që kur izolimi i vendit nga bashkësia ndërkombëtare filloi të kufizonte aksesin në pjesë këmbimi për këto avionë.

Argumenti moral për sanksione është i ashpër. Që ata të kenë ndonjë shans për të arritur qëllimin e tyre, që zakonisht është ndryshimi i regjimit të një vendi, ato në mënyrë të pashmangshme të rezultojnë në vuajtjen e përhapur të njerëzve të zakonshëm të atij vendi.

Kur justifikohen sanksionet? Së pari, kur ka pëlqim. Merrni aparteidin e Afrikës së Jugut, shkrumbimi moral i të cilit nuk ka nevojë për elaborim. Është e turpshme se si vetëm SHBA dhe Britania e Madhe kundërshtonin sanksionet ndaj aparteidit në Këshillin e Sigurisë edhe në vitet 1980. Sekretari i atëhershëm i Jashtëm i Britanisë së Madhe, Xhon Major, deklaroi se sanksionet do të “ushqenin vetëm ndërgjegjen e bardhë jashtë Afrikës së Jugut, por jo barqet e zeza brenda saj”. (përktheu lapsi.al) 

Zërat përparimtarë në Afrikën e Jugut dhe ata në mërgim, veçanërisht ato në koalicionin ndërkombëtar tepër të efektshëm të aktivistëve anti-aparteid, jo vetëm që donin, por në mënyrë aktive lobonin për sanksione, duke duruar arrestimin dhe ndalimin në përpjekjet e tyre.

Ku janë zërat përparimtarë iranianë? Qeveria e ardhshme dhe demokratike që SHBA-të me siguri e dinë se duhet ta identifikojnë përpara se të përpiqen të heqin regjimin aktual? Ku janë zërat përparimtarë iranianë që vërtetë i mirëpresin këto sanksione? Nëse objektivi është fuqizimi i popullatës civile, çfarë ka bërë SHBA për të dëgjuar gjykimet autentike të atyre që i përfaqësojnë ato?

Nuk e kanë bërë këtë sepse këto sanksione janë më shumë për interesat e SHBA sesa për përmirësimin e jetës së iranianëve të zakonshëm. Kjo vështirë se vjen si surprizë, madje mund të dështojë edhe në logjikën e vet. Ndërkohë që SHBA po tjetërson popullin iranian, i cili do të mbajë peshën e përhapur të vështirësive, paqëndrueshmërive dhe trazirave ekonomike, të gjitha shenjat janë se regjimi do të mbijetojë. Pavarësisht nga çështja nëse Irani në të vërtetë ka bërë ndonjë gjë në kundërshtim me marrëveshjen anti-nuklearizim të 2015-ës që do të justifikonte këtë raund të ri të sanksioneve, këto masa ka gjasa të rrisin, jo të dobësojnë, kontrollin e regjimit Iranian. (përktheu lapsi.al) Kjo është diçka për tu mësuar nga historia e kohëve të fundit të sanksioneve të Obamës. Ato i dëbuan bizneset legjitime të klasës së mesme dhe ndihmuan shtetin të monopolizonte ekonominë; pikërisht e kundërta e asaj që SHBA dëshiron. Sanksionet nuk mund të justifikohen nëse tashmë është e qartë se ato nuk do të funksionojnë.

Sanksionet që nuk i plotësojnë kriteret e pëlqimit dhe efektivitetit, krijojnë pasoja të paqëllimshme. Kjo nuk duhet të befasojë njeri. Programi i ‘naftës për ushqim’ i Kombeve të Bashkuara, i krijuar në Irakun e viteve 1990, pas luftës së parë të Gjirit, lejoi që regjimi i Saddam Husseinit të shesë naftë në këmbim të ushqimit dhe ilaçeve pa e lejuar atë të rritë kapacitetet e saj ushtarake. Megjithatë, është vlerësuar se ky program ka vrarë 500.000 fëmijë dhe ka ndihmuar që problemi të bëhet diktatori, që shkaktoi një tjetër ndërhyrje ushtarake katastrofale.

Shkaktimi i varfërisë rrallë e bën botën një vend më të mirë. Sanksionet janë një formë e dhunës, që do të thotë se, ashtu si me përdorimet e tjera të forcës në skenën botërore, duhet të ketë një justifikim shumë të fortë për ti vendosur sanksionet. Para se të telefononi numrin e urgjencës, shtetet që dëshirojnë t’i imponojnë ato duhet të jenë të sigurt për efikasitetin e tyre praktik dhe të sigurt se çmimi civil që do të paguhet është moralisht i justifikuar. Është e vështirë të shihet se si sanksionet e Trump ndaj Iranit kalojnë ndonjërin prej këtyre dy testeve.

The Guardian, përshtati në shqip ©LAPSI.AL 

(Varfëria në Iran.) 



1 Comment

  1. Mu në fshatin tonë edhe moj erdhi skavatori…..
    Nje fjale qe Irani i meriton ndeshkimet..
    Nje fjale me pas qe Trump nuk ka moral te ndeshkoje Iranin..
    Edhe pastaj 30 000 fjale qe sanksionet jane te kota…
    Neper te sa mire paska bere Obama,Clintoni dhe sorosianet americane kunder ketyre sanksioneve idiote..
    Ngado qe rrotullohen keta analistet anal- sorosiane aty rrahin…te dacka gjigande qe votuesit amerikane u dhane ketyre perversve te qelbur te Sorres hungaro-çifute…
    Kujtoj ate barxoleten me dervish ” Ore qe po mi ben nuses ate pune,tha dhenderri qe pergjonte dervishin,po ja ben.Por….ai kosi nuk e kuptoj çfare duhet….”

Lini një Përgjigje

Adresa juaj email s’do të bëhet publike. Fushat e domosdoshme janë shënuar me një *