• |
ide | kryesore

Intervista / Kadare në faqen e parë të “Le Monde”: Ja pse jam i lumtur për letërsinë time

Arkiva, Kryesore



Gazeta prestigjioze franceze “Le Monde” i ka kushtuar faqen e parë dhe një intervistë dy faqshe shkrimtarit shqiptar Ismail Kadare. Në një rubrikë të sezonit të verës të titulluar “Shkrimtarë të mëdhenj, biseda të mëdha, gazetarja Florence Noiville i ka lënë Kadaresë vendin e katër mes një cikli me pesë intervista. E tija titullohet: “në diktaturë për mua të jetoje do të thoshte të bëje letërsi”.
Gazetarja ka qenë në Shqipëri që në muajin maj dhe ajo e ka intervistuar shkrimtarin në shtëpinë e tij në Tiranë. Në hyrje ajo flet për ish apartamentin e tij në rrugën e Dibrës tashmë të shndërruar në muze, për Gjirokastrën, kohën e diktaturës komuniste dhe jetën e shkrimtarit sot. “Portreti i tij nuk figuron ende në kartëmonedhat shqiptare, por ai mishëron i vetëm kulturën e këtij vendi” shkruan Noiville e cila ka biseduar me shkrimtarin duke rufitur një kafe turke të përgatitur nga bashkëshortja e tij Helena. Nga kjo intervistë e gjatë Lapsi.al ka zgjedhur të përkthejë tre pyetjet e fundit, pasi një pjesë e atyre për letërsinë e Kadaresë, marëdhënieve të tij me diktaturën dhe veprave të tij të mëhershme, janë të njohura për publikun shqiptar…

 

Cfarë ndjetë kur shtëpia juaj studio u inaugurua në Tiranë?

E shoh veten përballë oxhakut. Cuditërisht me ndjenjën se jam një “shkrimtar i lirë”. Gruaja ime Helena punonte në një shtëpi botuese. Cdo mëngjes unë rrija vetëm dhe shkruaja A ka gjë më të mrekullueshme? Disa nga librat e mij ishin të ndaluar, por unë shkruaja pak a shumë atë që doja. Disa herë e ndjeja që një frazë ishte e mirë. Ndonëse mund të dukej pa logjikë, unë e ndjeja bukurinë e saj të fshehur. E provoja fizikisht. Për mua cdo lloj ngushëllimi ka qenë brenda letërsisë. Dhe në misterin e të qenit i kuptuar, ndonëse vetëm prej pak vetëve.

Mendoni se keni pasur fat?

E njihni ju proverbin latin “Vivere militare est”? Eh.. dhe nëse të jetosh është si të luftosh duhet të jesh i lumtur nëse nuk je vrarë (qesh). Për mua të jetosh do të thotë të bësh letërsi. Të mos e bëja dot këtë detyrë do të ish njësoj sikur të mos jetoja. Unë arrita ta bëj dhe nuk u ndalova nga asgjë. Atëherë po unë kam qenë me fat. Disa herë më thonë në Shqipëri: “ah sikur të kishe jetuar në një vend të lirë”. Po kush e di? Kush mund ta dijë nëse gjithçka mund të kish qenë ndryshe?

Lexo me tej:

Le Monde këshillon Kadarenë në 100 shkrimtarët që duhen lexuar

Sot, kur i ktheheni veprës suaj, cila është krenaria më e madhe?
Unë shkrova për dhjetvjecarë të tërë nën diktaturën më gjakatare të Europës së pasluftës. Sot, vite më pas letërsia ime është e njëjtë. Ajo nuk ka ndryshuar. Nëse ju nuk e shikoni datën në fund të një vepre, ju nuk e kuptoni kur është shkruar ajo. Në 2017 përshembull unë u dominova në Britaninë e mdhe për çmimin Man Booker Interntaional me “Kamarja e turpit”, një tekst i shkruar në 1978 dhe dyzet vite më pas për lumturinë time juria gjykoi se leximi i saj është aktual dhe i natyrshëm. Për këtë jam i lumtur. Kam krijuar letërsi normale në një vend anormal.

Le Monde/Pergatiti Lapsi.al



20 Comments

  1. TI KADARE MUND TE JESHE I KENAQUR PER VETE TENDE FAMILJEN POR KURR NUK DUHET TE SHITESH SI BABAJ I KOMBIT NE LETRA KULTUR DHE MADJE NE POLITIK YI VET KADARE MUN DHE E KE KALUAR JETEN MIRE POR NUK THE ASNJEHER SI PSE NGA KUSH PER CFARE KUSH TA PATI BORXHE DHE KUJT I KTHEVE BORXHIN PSE JE STRUKUR KUR NE SHQIPERI PO PERPAROJNE ORGJISTET TE PA FET KRIMINELET LLUMI I SHOQERIS SERBET UDB.KGB.KU JE PSE JE STRUKUR APO PER NJE COP AMBASAD. TI KE DERGUAR LETRA SHUME PREKESE NE VITIN 2011 PO TANI PSE HESHT O I SHITUR PO KU DUHET TE NA E THUASH VET NORMALISHT TI JE NJE HICI POR ME SE TE MBAJNE SI TE ZGJUAR…….SAZIT E TUAJA ……………..

  2. Shkelqen aq shume sa i verbon dhe irriton fundrrinat dhe llumrat e ketij vendi.
    Te ishte ne gjendje cdo shqiptar te realizonte nje te qindmijten tende ne profesionin e tij Shqiperia nuk do ishte bishti i ndotur i Europes.
    Jete te gjate plot shendet e krijimtari !

    1. esht i limtur se han ende mut stalini e pin shurr milladini edhe pas gati 80 viteve.ruqi,baba taku,gjinushi,gjafa e edvini po ka freskojn mutin e stalinit te cilin e ka pas racion ditor.

  3. Po si nuk ndihmove nje ose disa shkrimtare te rinj me gjithe ato njohje qe ke ne evrope, apo edhe ti sheh bythen tende te zgjebosur. Tipik komunist legen. Ti ndihmon ku ke interes.
    Ti nuk do shkrimtar tjeter. Ti nuk the nje fjale te mire per njeriun brilant dhe perkthyes ekselent Jusuf Vrionin. Prej frengjishtes te Vrionit ty te lexuan francezet. Ti nuk e ndihmove ate, se ti je hale. Ti jashteqitja e kombit. Nuk me duhen librat e tu, kur ti nuk je njeri. Ti te meson te sillesh me dy fytyra, o gjeneral spiun.

    1. Ik ndihmo gruan me mbajt uje e dru se mos ta ndihmon nonji tjeter e ju ben dhurate ndonje kolopuç se Ismail Kadare eshte gjeni dhe e di vete ai se çben.

  4. Kadareja eshte absolutisht shkrimtari jone me i mire. Edhe Enveri vete po te ishte, veprat e tij duhet te nderoheshin per cilesine e larte artistike. Gjenite jane te tille, vetem ne ate qe bejne me mire. Duhet te marre fund ky diskutimi per Kadaren per cdo aspekt tjeter, pervecse se si shkrimtar. E di qe eshte trend global kjo puna e gjygjit te personalitetit per artistet, por eshte shume e gabuar.
    Duhet te falenderojme Zotin, qe kemi kete burim te cilesise se pare ne shqip, per t’i edukuar te rinjte me shijen e fjales se bukur.

  5. Si shkrimtar Kadare mund te jete i madh (personalisht nuk i pelqej shume veprat e tij), por i madh ishte edhe Ezra Paundi qe u shetit neper USA ne nje kafaz per shkak te bindjeve te tij fashiste. Mjafton te lexosh librin Dimri i vetmise se madhe (ndryshuar me vone ne Dimri i madh) ose poemen Pashallaret e kuq, per te kuptuar “madheshtine” e Kadarese. Pa hyre ne detajet e shkaterrimit te jetes se nje te riu, vetem sepse dashuronte te bijen e Kadarese dhe ky nuk ishte dakord, mjafton te kujtohet trajtimi qe i behej nga diktatura, sic e quan vete Kadareja, per ta kuptuar anen njerezore te ketij shkrimtari. Kadare ka qene gjithmone ne “lufte” me Dritero Agollin, por nese ky i fundit nuk ishte ne nivelin e Kadarese si shkrimtar, ne planin njerezor ishte shume me lart. Shkurt mund te thuhet se Kadare eshte shkrimtar i madh, por si njeri nuk eshte se vlen shume. Eshte nje turp kombetar qe shtepia e Kadares te kthehet ne muze, ndersa shtepia e Fishtes, Poetit te Madh Kombear te lihet te shembet. Eshte turp qe te studjohen veprat e Kadarese dhe te lihen pas dore shkrimtare te tille si Fishta, autori i ‘Iliades shqiptare”, vellezerit Mjeda, Koliqi apo shume te tjere.

    1. I. Kadarene e lexojne me kenaqesi e vleresim te veçante ne te kater anet e botes ,keshtu qe nuk ka ngelur ta lexojne njerez si puna e ketij siper ,qe nuk njeh rregullat elementare te drejtshkrimit.

    2. Eshte mire te mos e ngaterrojme Kadarene me Nene Terezen; shkrimtarin me bamiresin. Ne nuk kemi as nevoje, sepse per fat i kemi te dy, edhe gjeniun e mendjes dhe ate te shpirtit. Nuk kenaqemi me kaq, se e kemi ca llapen e madhe.

  6. E dime e dime, s’ta dhane Nobelin se vjen nga nje popull i vogel, gjithashtu dime se frymezimi te vjen vetem perballe me kullen Eiffel, si edhe ushtaret e UÇK-se jane terroriste….
    I ke nxjerre nga goja jotej

  7. Harruat Kasem Trebeshinen apo beni sikur e harruat? O gjindje…Lexoni promemorjen e tij per vampir dullen dhe kasten e buthqirave shqiptare.

  8. Gjeniu nuk mund te gjykohet nga mediokrit dhe llumi i shoqerise.
    Kadare ka “luftuar” me pene te arte nen nje shtet nga me diktatorialet e kohes dhe ka ditur te mbijetoje. Ai eshte gjeniu i vetem deri me sot i letersisie shqiptare dhe per kete duhet te respektohet nga te gjithe qe ndihen njerez dhe shqiptar.
    Ps. Per komentuesit Neri:
    Te kerkoj ndjese se ne disa komente tuaja kam menduar jo pozitivisht per ty. Respekt per mendimet tuaja!

  9. shkrimtar i oborrit gjithmon oportunist me te gjithe regjimet shpresuam shume por smund te linde havel ne gjirokaster

  10. mut ne komunizem edhe me mut ne liri thith palla te frrokut si JR kristaqi i ri,pra si rama palla komuniste.njeri bastard.edhe po ta qijn ne byth nuk ben ze si gjith kazanet e tjer,lopet,delet,derrat,gjelat maje plehut,kadrinjet etj.si rama si kadare parazit serbovllehogrekorus.

  11. I qendroj te njejtit mendim qe kam patur perpara per shkrimtarin. Po une kam qene i persekutuar nga regjimi i shkuar qe femije 8 vjec kur me hoqen fotografine nga stenda e te dalluarevet pas 24oresh sepse isha i biri i nje reaksionari (kur i vetmi krim familja ime kishte kryer ishte se nuk ishte dakord me reformen agrare dhe xhaxhai im e pagoi me jete 9vjet para se une te lindja) por e biseda me miq kur fajesonin cdo njeri per sjelljen perpara renies te komunizmit i kundershtoja duke i cfajesuar me ate qe cdo njeri mundohej te mbijetonte por nuk I a fal asnjerit pas renies te komunizmit. Kadareja nuk tha nje fjale per ate kohe kur ai edhe sikur formalisht mbajti pozicione te larta be nomeklaturen komuniste veterans nje fjale me

    1. Nuk rrijne dot zhulsat rehat dun me u krujt me te levdumin e te paarritshmin…… po rrini o zhulsa ne zhulin tuj se kur kruheni me te ju beni kontrast te madh e ju del zhuli akoma me shume ne pah nga shkelqimi i tij.

  12. Ka thene si me vepra ashtu edhe me goje si per ate kohe ashtu edhe per kete kohe por me sa duket ti nuk ndjek shtypin dhe lajmet si ne ate kohe ashtu edhe ne kete kohe.

  13. I paemer kur ti kujtoje se faqet e librit ishin per te mbeshtjelle buken une e lexoja. Kur nuk benin fshija bythen ashtu si bej edhe me ty. Se ty mut te te japesh thua eshte recel. Lexo kari ndonje shkrimtar tjeter filloje me Kutelin me Migjenin, se i ke harru.

Lini një Përgjigje

Adresa juaj email s’do të bëhet publike. Fushat e domosdoshme janë shënuar me një *