Ish refugjatja e luftës ruan traditën e Kosovës së saj me veshje rruge androgjene.
Në vitin 1998, Venera Mustafa, 18-vjeç ishte në shkollë në Tiranë, ku familja e saj po jetonte pasi u detyrua të linte Kosovën e tyre nga ushtria serbe. Një mësuese hyri në klasë dhe i kërkoi që ajo të raportojë në zyrën e drejtorisë. “Cfarë kam bërë tani?” mendonte Venera . Burri që donte ta shihte ishte nga peticioni Miss Albania, duke kërkuar vajza të gjata kosovare. Mustafa i përshtatej.
Venera nuk ndihej rehat pranë vajzave me fustane të lezetshme dhe vendosi të mos kthehej më. Por, të nesërmen, përfaqësuesit iu lutën asaj të merrte pjesë. Ajo ra dakord, duke u bërë konkurentja e parë nga Kosova – zyrtarisht pjesë e Serbisë dhe republikës Jugosllave në atë kohë – për të hyrë në konkurs. Ajo fitoi.
Dy dekada më vonë, Mustafa është kujtuar shpesh për ngjarjen. “Ende kam njerëz që thonë:” Ne ishim në Strugë, Maqedoni, në një kamp refugjatësh kur u kurorëzove, “thotë ajo. “‘Dikush qau!” Shfaqja nuk ishte për të (ajo përfundimisht i kaloi detyrat e saj si Miss Shqipëria në gare), por rëndësia politike e kulturës shqiptaro-kosovare u bë vendimtare për karrierën e saj si stiliste e modës. Koleksioni i saj i vjeshtës 2017 përfshiu një rrip vendas në rajonin shqiptar të Hasit. Koleksione të tjera kanë marrë frymëzim nga pantallona shqiptare të njohura si tirqe.
Ajo ka vetëm një dyqan, ku ajo dhe tre punonjës thurin vetë veshjet. Në fillim, gjenerimi i të ardhurave ishte i vështirë. Në një industri të dominuar nga tregu i dasmave, Mustafa thotë se shumica e stilistëve në Kosovë janë më shumë si rrobaqepës. Përkundrazi, ndryshe nga të tjerët, ajo refuzoi kërkesat e shumta nga njerëzit që kërkonin veshje të mbrëmjes dhe veshjet e dasmave, e vendosur për të pasur sukses në punën e saj. “Njerëzit thanë se isha arrogante sepse nuk doja t’i bëja këto veshje,” thotë ajo.
Venera mendon se kohët po ndryshojnë. Këto ditë, ajo rrallë largohet nga shtëpia pa parë dikë me rrobat e saj.
Në një qytet pa agjensi modelimi apo ekonomi influencuese, Mustafa ka gjetur vajza që të veshin rrobat e saj duke shkuar në bare dhe klube. Midis tyre ishte Sihana Shalaj, e cila filloi të punojë me Mustafën në moshën 16. Tani 21 vjeç, bukuroshja e veçantë, Shalaj është bërë fytyra e markës së Mustafës,në koleksionin e saj më të fundit për vjeshtën e vitit 2018.
Duke mos “theksuar” vithet apo gjinjtë, stili i Mustafait është i spikatur. Ajo shpjegon se moda konvencionale kosovare shpesh kapërcen vijën e hollë midis seksit dhe vulgaritetit. “Ka njerëz që nuk do t’i pëlqejnë gjërat e mia sepse ato janë shumë të mbyllura, shumë të veshura mirë ose jo të ngushta,” thotë ajo. “Por unë nuk kam asgjë super të ngushtë. Eshtë thjesht jo stili im ”.
Kujtimet e fëmijërisë së Mustafës janë më të paqarta – dhe traumatike. Por ajo shprehet që e kaluara e ka intriguar dhe inspiruar më shumë, duke ruajtur një stil të sajin.