• |
ide | kryesore

The Economist: Autokratët e shohin katastrofën si mundësi

Kryesore, Planet



The Economist

Vëmendja e tërë botës është tek covid-19. Ndoshta ishte një rastësi që Kina zgjodhi këtë moment për të forcuar kontrollin e saj rreth shkëmbinjve të kontestuar në Detin e Kinës së Jugut, të arrestojë demokratët më të shquar në Hong Kong dhe të shqyejë një vrimë në Ligjin Themelor të Hong Kongut. Por mbase jo. Sunduesit kudo e kanë kuptuar që tani është koha e përkryer për të bërë gjëra të egra, të sigurta në njohurinë që pjesa tjetër e botës mezi do t’i vërejë. Shumë njerëz po shfrytëzojnë pandeminë për të grumbulluar sa më shumë pushtet në duart e tyre.

Veprimet e Kinës në Hong Kong janë veçanërisht shqetësuese. Britania ia ktheu territorin Kinës në 1997, Hong Kongu qeveriset nën formulën “një vend, dy sisteme”. Në përgjithësi, njerëzit e saj gëzojnë përfitimet e fjalës së lirë, tubimit të lirë dhe sundimit të ligjit. Firmat e huaja janë ndjerë gjithmonë të sigurta atje, kjo është arsyeja pse Hong Kongu është një qendër kaq e rëndësishme financiare. Por Partia Komuniste në pushtet e Kinës ka kohë që dëshiron të shtypë kulturën e protestës së Hong Kong-ut. Neni 22 i Ligjit Themelor (një lloj mini-kushtetutë) ndalon zyrat e qeverisë kineze të ndërhyjnë në punët e brendshme të Hong Kong-ut. Kjo kuptohej gjithmonë se përfshinte Zyrën e saj Ndërlidhëse në Hong Kong. Por, më 17 Prill, zyra, organi kryesor përfaqësues i Kinës në territor, tha se nuk ishte e detyruar me nenin 22. Kjo sugjeron që planifikon të forcojë fushatën e vet për të zvogëluar liritë e Hong Kongut.

Rritja e pushtetit të Xi Jinping në Hong Kong është një rast nga shumë të tjerë. Në të gjithë botën, autokratët dhe gati-autokratët po shohin para syve një mundësi të paparë. Covid-19 është një emergjencë si asnjë tjetër. Qeveritë kanë nevojë për mjete shtesë për të përballuar atë. Jo më pak se 84 shtete kanë miratuar ligje emergjente që i japin kompetenca shtesë ekzekutivit. Në disa raste këto kompetenca janë të domosdoshme për të luftuar pandeminë dhe do të hiqen pas përfundimit. Por në shumë raste nuk janë dhe nuk do të jenë. Vendet më të rrezikuara janë ato ku rrënjët e demokracisë janë të cekëta dhe kontrollet institucionale janë të dobëta.

Merrni shembull Hungarinë, ku kryeministri, Viktor Orban, ka një dekadë duke gërryer kontrollet dhe ekuilibrat. Sipas një ligji të ri të koronavirusit, ai tani mund të sundojë me dekret. Ai është bërë, në të vërtetë, një diktator dhe do të mbetet i tillë derisa parlamenti të revokojë fuqitë e tij të reja. Meqenëse parlamenti kontrollohet nga partia e tij, revokimi mund të vonojë në kohë. Hungaria është anëtare e Bashkimit Evropian, një klub me demokraci të pasur, por akoma po vepron si Togo ose Serbia, udhëheqësit e të cilëve sapo kanë marrë përsipër fuqi të ngjashme me të njëjtin pretekst.

Kudo njerëzit janë të frikësuar. Shumë njerëz dëshirojnë të ndjejnë siguri. Ushtarët e Ëannabe po grumbullojnë mjete shtrënguese që i kanë dashur gjithmonë – me qëllim, thonë ata, për të mbrojtur shëndetin publik. Tubimet e mëdha mund të jenë burim infeksioni; edhe qeveritë më liberale po i kufizojnë ato. Autokratët janë të kënaqur që kanë një justifikim kaq të respektueshëm për ndalimin e protestave masive, të cilat gjatë vitit të kaluar kanë tronditur Indinë, Rusinë dhe një mori të tërë të Afrikës dhe Amerikës Latine. Pandemia jep një arsye për të shtyrë zgjedhjet, si në Bolivi, ose për të vazhduar përpara me një votim ndërsa opozita nuk mund të bëjë fushatë, si në Guinea. Rregullat e bllokimit mund të zbatohen në mënyrë selektive. Presidenti i Azerbajxhanit kërcënon hapur t’i përdorë ato për të “izoluar” opozitën. Paratë e ndihmës mund të shpërndahen në mënyrë selektive. Në Togo është e nevojshme të kesh një ID të posaçme votuesi, që mbështetësit e opozitës të cilët bojkotuan zgjedhjet e fundit kanë tendencë të mos e marrin. Minoritetet mund të sakrifikohen në këto kohë. Partia qeverisëse e Indisë po kërkon mbështetje tek hindutë duke i portretizuar muslimanët përçues të Covid-19./ Përkthyer nga Lapsi.al



13 Comments

  1. Sa larg i keni rene…..
    Pse shkoni ne kine mao ramazanocedunin e keni ktu bash me shimpazene e tij ahmetaj po grryejne dita dites kete vend akome me shum ne kete koh “pandemie”
    Apo sthon kot pac fatin e k…..

  2. Sado perpiqem kete punen e Orbanit nuk e kuptoj. Orbani eshte zgjedhur me nje shumice te “frikshme”dhe e kontrollon ne menyre absolute parlamentin. Pse do t’i duhej kaq shume kjo qeverisja me dekret? Sa per info shteti qe ka perdor me shume delegimin keto dekadat e fundit eshte Franca. Kjo eshte gje qe dihet por mediat,perfshire “Ekonomistin”, nuk eshte se i ka shqetesuar ndonjehere. Orban mund te kete shpirt diktatori, por duke pare kontekstin ku behen, kritikat nuk ngjisin. Meqe ra llafja nese merret me Orbanin qe te pakten i ka fituar zgjedhjet, cfare duhet te thote “Ekonomisti” per Ramen i cili zgjedhjet i ka vjedhur, pushtetet e lira i ka rrjepur, dhe pavarsisht kesaj ia ka dale te botoje me leke shkrime reklame tek “Ekonomisti”? Standarti i dyfishte ta fundos besueshmerine.

    1. Ish vendet lindore komuniste si Hungaria, Polonia apo Çekia, po sulmohen nge Internacionalja socialiste si vende të drejtuara nga “diktatorë të djathtë”.
      Por pse nuk bëhet pyetja, se pse popujt e këtyre vendeve kanë votuar të djathtën në pushtet ?
      Përse injorojnë faktin historik se nëse popujt e perëndimit vuajtën nga diktaturat naziste e fashiste për një dhjetë vjeçar, popujt e perandorisë komuniste vuajtën dyfish më shumë nga diktatura “e proletariatit” e nga diktatura staliniste e Rusisë për një gjysëm shekulli ?
      Krimet e nazitmit janë ndëshkuar edhe me gjyqe ndërkombëtare në Europë e gjetkë.
      Po pse krimet e përbindëshme të diktaturave komuniste nuk u dënuan asnjëherë ?
      Socialistët perëndimorë ju kanë dalë në mbrojtje komunistëve kriminelë lindorë duke e motivuar këtë me të “drejtat e lirisë së mendimit”.
      Po atëhere me këtë motiv duhej të mbroheshin edhe “liritë e mendimit nazist”.
      Është vërtetë një e drejtë demokratike të mbrosh mendimin e lirë, ama jo veprimet kriminale .
      Një mendësi kriminale, nuk ka sepse të cilësohet si “mendim i lirë”, por duhet ndëshkuar nga drejtësia njëlloj për dy ekstremet ideollogjike, si për nazistët edhe komunistët.
      Kundër nazizmit që ju shkatoi miliona viktima luftuan edhe hungarezët, polakët e çekët.
      Edhe vetë gjermanët pas Luftës së dytë botërore, kërkuan si popull ndëshkimin e kriminelëve hitlerianë.
      Pse ju mereshka si tendencë diktatoriale këtyre popujve që patën miliona viktima edhe nga diktaturat komuniste, nëse kërkojnë ndalimin e propogandës komuniste, kur në gjithë botën ndëshkohet nga drejtësia propoganda naziste ?
      Ideja e komunizmit që të varfërit të rëmbejnë pasuritë e kapitalistëve me makinerinë e “diktaturës së proletariatit” mund të jetë joshëse për miliona njerëz të varfër në botë, siç ishte joshës për gjermanët ideja e marëzishme e Hitlerit për supremacinë e kombit të tij e huazuar nga perandorët romakë.
      Por shkencat e sakta sot kanë arritur të bëjnë diferencimin deri tek ADN apo ARN e qelizës së gjallë. e është e vështirë të gjesh dy qeliza të gjalla jetësore të njëllojta e jo më gati 8 miliardë njerëz që ka bota. Nuk mund të jetë njëlloj një njeri me qeliza të trurit të nivelit gjenial me ato të një budallai apo psikopati, prandaj kanë lindur sistemet shtetërore demokratike pluraliste, që miliona njerëz të zgjedhin për ti udhëhequr, njerëzit më të aftë intelektualisht e më të ndershëm moralisht..
      Prandaj bota është ndarë me njerëz më të pasur që menazhojnë jo vetëm bizneset e tyre, por janë edhe motori i gjithë ekonomisë botërore, që njëkohësisht punojnë qindra miliona njerëz, e i shpërblejnë sipas produktit të kapaciteteve të tyre intelektuale..
      Ah po, kur njerëzimi të zëvëndësohet i tëri nga robotë serialë të vetëm një prodhimi, atëhere mund të shpresojmë se mund të realizohet ideja e marrëzishme e bollëkut komunist.

  3. Ca ka ketu,ne kohe lufte dhe epidemish demokracia kthehet ne diktature,pra si te thuash demokracia eshte vetem ne kohe paqeje.Shembulli eshte kaq i vjeter ne Athine qe po diskutonin ne parlament se si ta mbrojne athinen nga armiqte,kur erdhi lajmi qe armiqte jane tek muret e athines.
    Kurse ne Shqiperi asnjehere dhe here nuk ka patur demokraci,vev ndoshta ne fshatin e Shkullakut ku kryeplakun e zgjidhnin tek krevati ose tek ferrat e haleve.
    Nqs do te ishte urdheri qe dilni perjashta me siguri absolute qe do thonin se duhet te rrime brenda.

  4. O “the economist”…kur ju thame ketu e evite mempare e moret internetin si trend per te mbuluar deshtimintuaj me “free” will-in tone. Normale qe do vazhdoni te shkruani edhe mbas pilafit per autokrat. Ne te vertet jeni ju dhe komunistet e te majtes evropiane qe jane autokrat te vertet te tjerat jane “sciemenze” te mases injorante qe e vazhdoni ta manipuloni.

  5. O “the economist”…kur ju thame ketu e vite me pare e moret internetin si trend per te mbuluar deshtimi tuaj me “free” will-in tone. Normale qe do vazhdoni te shkruani edhe mbas pilafit per autokrat. Ne te vertet jeni ju dhe komunistet e te majtes evropiane qe jane autokrat te vertet te tjerat jane “sciemenze” te mases injorante qe e vazhdoni ta manipuloni.

  6. Neri i ben avokatin orbanit qe e sulmon be dhe ben kritikun e rames qe me be eshte ok,te dy si orbani dhe rama kane fituar bindshem por nerit shpellkar fitorja e rames nuk e bind se keshtu thote lulushi,kur shpifjet per vjedhje votash ne diber ishin zgjedhje lokale o neri

  7. Ish-kryeministri i Shqipërisë Fatos Nano, më 13 mars të vitit 1998 realizoi një vizitë katër ditore në Izrael. Pritja për Nanon ka qënë e shkëlqyer, si për të gjithë kryeministrat shqiptarë.

    Të cilët kanë përfituar shumë nga akti heroik i shqiptarëve gjatë Luftës së Dytë Botërore, që përkundër reprezaljeve të nazistëve gjermanë, nuk dorëzuan asnjë hebre. Për këtë arsye shqiptarët në sytë e izraelitëve dhe urdhëheqësve të tyre janë miqtë më të mirë, të provuar në kohërat më të vështira.

    Nano u takua me kryeministrin izraelit Benjamin Netanjahu. Ndërsa sipas axhendës kreu i qeverisë shqiptare në atë kohë ka realizuar dhe një takim me kreun e palestinezëve, Jasser Arafat.

    Por përtej nënshkrimit të marrëveshjeve dhe takimeve të përzemërta, vizita e Nanos në Izrael i tejkaloi limitet e asaj çka u tha zyrtarisht. Mësohet se ndër takimet më të rëndësishme ka qënë ai me përfaqësuesit e shërbimit inteligjent izraelit, Modad-it të famshëm. Kreu i qeverisë shqiptare në këtë kohë shoqërohej nga njerëzit e inteligjencës shqiptare. Ndonëse nuk është bërë prezent emri i kreut të SHISH në përbërjen e delegacionit zyrtar të kryesuar nga kryeministri, pjesën teknike të takimit për palën shqiptare e ka udhëhequr pikërisht Fatos Klosi.

    Gjithë takimi është mbuluar nën “ombrellën” e bisedimeve për historinë e lashtë të marrëdhënieve mes shqiptarëve dhe hebrejve apo mes shqiptarëve dhe palestinezëve. Biseda ka qënë konkrete dhe kishte të bënte me dosjen e lidhjeve islamike të Bashkim Gazidedes, sa kohë ka qënë në krye të shërbimit sekret shqiptar.

    Fatos Klosi i mbështetur nga shërbimet inteligjente amerikane kishte nisur aksionin e zhbërjes së të gjitha celulave islamike të ngritura që nga viti 1993 në Shqipëri, nën kujdesin personal të Sali Berishës dhe Bashkim Gazidedes. Për këtë arsye, sygjeruar dhe nga amerikanët, kreu i shërbimit sekret shqiptar kërkonte dosjet që zotëronte Mosad, për pjesën shqiptare të radikalëve islamikë. Ato që mund të jepeshin, natyrisht.

    Njëherësh u kërkua dhe vendndodhja e Gazidedes, për të cilin, sipas informacioneve të mjegullta që kishte shërbimi sekret shqiptar mendohej se ishte në Katar, ku jepte mësim në një medrese. Klosi bëri të qartë se zbulimi e ekstradimi i Gazidedes do zgjidhte shumë enigma për evidentimin e krerëve radikalë islamikë në Shqipëri. SHISH ishte zotuar para shërbimeve partnere për ekstradimin në SHBA apo dëbimin e tyre jashtë vendit.

    Ish-kreu i shërbimit sekret Gazidede kishte marrë ekstraktin e dosjeve e “fjalët-kyç” të tyre me vete në azil, çka e vështirësonte zbardhjen e ngjarjeve në Shqipëri e lidhjet me islamikët radikalë.

    Sipas burimeve, krerët e Mosad kanë qënë të rezervuar në dhënien e informacioneve të detajuara, por janë përqëndruar në faktin se Shqipëria ishte kthyer në një qendër e akomodimit e stërvitjes së radikalëve islamikë. Për më tepër kanë konfirmuar faktin se Osama Bin Laden, dhe jo vetëm ai si udhëheqës i terrorit, kanë qënë për shumë kohë në Shqipëri. Berisha e Gazidede kanë qënë mikpritës të tyre.

    Agjentët izraelitë të shërbimit sekret kanë zbardhur emrat e disa prej radikalëve islamikë që gjendeshin në Shqipëri dhe në ato momente, një pjesë e të cilëve më vonë u arrestuan, eleminuan, u dëbuan apo ekstraduan. Informacionet kishin zanafillën, sipas Mosad, nga interferimi i një agjenti të tyre, me origjinë spanjolle dhe që punonte si gazetar. Ai kishte pasur afinitet pranë Berishës dhe Gazidedes. Janë bërë të ditura dhe shumat e parave të lëvruara përmes fondacioneve islamike për ndërtimin e shkollave fetare, spitaleve e xhamive, pjesa më e madhe e të cilave ishin përvetësuar nga njerëzit e Berishës.

    Ndërkohë që përsa i përket vendndodhjes së Bashkim Gazidedes, Mosad ka bërë me dije se vetëm pak kohë ka qëndruar në Katar dhe Arabinë Saudite, duke shfrytëzuar lidhjet e krijuara me “bijtë e terrorit” gjatë kohës së qëndrimit si kryetar i SHIK. Por dhe kur ka qënë kreu i Lidhjes së Intelektualëve Islamikë të Shqipërisë.

    Shërbimi sekret izraelit i ka informuar partnerët shqiptarë se Gazidede gjendej në Turqi, dhe më saktë në kryeqytetin turk, Ankara. Vendndodhjen konkrete nuk e diskutuan. Këtë e konfirmuan burime nga ky takim mes shërbimeve sekrete shqiptare dhe izraelite në Tel Aviv.

    Kaq informacione mësohet se ka marrë kreu i SHIK dhe njerëzit që e shoqëronin në Izrael. Fatos Nanos i duhej shumë ekstradimi i Bashkim Gazidedes, pasi siç e ka deklaruar dhe vetë, hapja e gojës së ish-kreut të SHIK-ut do të mbyllte më shumë gojën e Sali Berishës, i cili po punonte me të gjitha mënyrat për ta rrëzuar nga pushteti. Gjë që e bëri më 14 shtator të po atij viti, përmes grushtit të dështuar të shtetit, pas vrasjes së Azem Hajdari para selisë së PD.

    Bashkim Gazidede, pavarësisht se jetonte i izoluar në Ankara, nuk u ekstradua asnjëherë në Shqipëri me gjithë kërkesat e Fatos Nanos. Ai u kthye vetëm me ardhjen në pushtet të Sali Berishës, për t’u ndarë nga jeta në mënyrë misterioze disa kohë më vonë. Mori me vete të gjitha sekretet dhe të vërtetat e tij dhe të pushtetit të Sali Berishës.

  8. BE e tregoi veten te percare dhe komplet e pazonja me kete grip qe po kalon.Sejcili shtet as qe cau sumen per unitetin europian ,sejcili tha “ole le nena ime”.,jo me kot iku Anglia se e di qe eshte nje Banke ku duan te marrin te gjithe por qe nuk kontribojne fare.
    Artikulli eshte nje skifo e Shkullakut ,ruani bythen se per keta qelbesira jeni te mbaruar.

  9. Lulzim B. e pranon se gjithçka i duket surreale.

    “Më duket sikur u zgjova nga një gjumë i gjatë. Pastaj fjeta prapë. U çova, pashë sahatin dhe u ktheva nga ana tjetër. Nuk e di. Më vijnë rrotull ca dokumente të futura në një çantë, një shtëpi e verdhë… Prishtina, Mitrovica… Aeroporti i Rinasit. Rrezik kam qenë i dërguar special i Aeroportit të Rinasit në Aeroportin e Beogradit, ku ta dish! Sa bukur: I dërguar special…”

  10. Mendoj se duhet bërë një lëshim për Sali Berishën. Një lëshim duke I dhënë një status personi të privilegjuar, jashtë e-albania-s.

    Duke qenë se ai po përpiqet të frymëzoj një lëvizje kundër masave të izolimit, duke I quajtur ato terror politik, me retorikën e tij të përditëshme në kërkim të vdekjeve që nuk po vijnë, ai duhet vënë në provë.

    Meqë Berisha mendon se rruga më e mirë për të arritur tek vdekjet që nuk I duken shumë, është thyerja e masave të izolimit, e maskuar si protest kundër atyre që i quan masa kriminale, ai duhet lejuar të dal në rrugë.

    Tashmë masat e izolimit nuk janë temë debati. Ato janë rregullore lufte dhe nuk ka njeri ndërmend të hyj në debat me Berishën për këtë gjë.

    Por një lëshim I duhet bërë.

    Për ta kuptuar të gjithë, në rradhë të parë të vetët, se sa hipokritë është dhe me njerëzit e tij, kur u kërkon të thyejnë karantinën.

    Unë nuk e di se çfarë e pengon këtë njeri, të heq maskën, të heq dorezat e të dal gjithë ditën rrugëve.

    Kështu së paku nuk u duket hipokrit idhtarëve që kundërshtojnë masat izoluese.

    Nuk është mirë të arrestoni për këtë gjë. Nëse keni ndërmedn ta bëni, ka plot krime të tjera në listë që mund ta arrestoni.

    Lereni të bredh disa ditë rrugëve, të sillet si njeri I lirë, dhe ta heq këtë merakun e masave izoluese. Por ai nuk e bën.Nuk e ka bërë deri tani, por u bën thirrje të tjerëve

    Vet mbyllet, ose tel Vila në Lalëz ose tek apartamenti në Tiranë dhe nuk del në rrugë. Vet e di që mund të infektohet dhe me moshën që ka ti krijohen problem.

    Por mënyra dhe këmbngulja me të cilën u kërkon shqiptarëve të thyejnë masat e karantinës, është aq e madhe, sa çuditesh se si ky njeri nuk e thyen vet karantinën, por ua kërkon të tjerëve.

    Jepini leje ta thyej karantinën dhe të sillet rrugëve si I çmendur, nëse do.

    Por në fakt ai nuk do. Ai thjeshtë do të frymëzoj një lëvizje idjotësh me shpresë që të shtohen vdekjet në kurriz të tyre, jo në shpinë të tij. Vet duket se e di mire, që Zoti nuk është si Drejtësia shqiptare që bën dhe pazare politike.

Lini një Përgjigje

Adresa juaj email s’do të bëhet publike. Fushat e domosdoshme janë shënuar me një *