Prestigjozja britabnike BBC i ka kushtuar një artikull fëmijëve shqiptarë të mbetur akoma në kampin “Al Hol” në Sirinë veriore. Sipas shkrimit, mbi 70 mijë jetimë ndodhen në këtë kamp, mes tyre edhe të mitur shqiptarë. Ata kanë sjellë në vëmendje rastin e Eva Dumanit, vëllai i së cilës Endri arriti të vinte në Shqipëri, ndërsa ajo ka mbetur akoma atje.
Artikulli i plotë:
Shqipëria në garë për të shpëtuar fëmijë nga kampi xhihadist
Nga Nick Thorpe
Fytyra e zbehtë, trekëndore e Evës shkëlqen në kornizën e krijuar nga shalli dhe kapuça e saj e zezë. Sytë e saj të kaftë të zbehtë shikojnë drejt e në kamer.
Tani 16 vjeç, ajo u rrëmbye nga babai i saj Shkëlzen dhe u dërgua në Siri kur ajo ishte 9 vjeç. Pas 7 vitesh luftë dhe më pas robërie, ajo duket sikur është nga një botë tjetër, e paaftë për asgjë, ose për asgjë.
Ne nuk mund ta publikojmë fotografinë e saj sepse mund të rrezikojë jetën e saj. Ajo është akoma në kampin al-Hol në Sirinë veriore, ku u mor me mbi 70,000 jetime të tjera dhe të veja të luftëtarëve xhihadistë të Shtetit Islamik, kur Barghuz, bastioni i fundit i ISIS, ra në mars 2019.
Vëllai i saj Endri, 14 vjeç ishte më me fat. Ai u soll në shtëpi nga Siria nga forcat speciale shqiptare në fund të Tetorit 2020, me një grua dhe tre fëmijë të tjerë. I brishtë, i hollë si një grabujë, ai buzëqesh me xhaxhain e tij Xhetan, i cili mezi po arrin të besojë se mund ta mbajë nipin e tij përsëri në krahë.
“Ai kamp,” më thotë Ministri i Brendshëm shqiptar Sandër Lleshaj, “është ferri në Tokë, siç dëshmohet nga oficerët tanë të policisë.”
Në Mbretërinë e Bashkuar, kampi al-Hol njihet më mirë si shtëpia e përkohshme e ish-nxënëses nga Londra apo “Nusja IS”, Shamima Begum, e cila u bashkua me xhihadistët në 2015 dhe më vonë iu hoq shtetësia e saj në Mbretërinë e Bashkuar.
“Detyrim moral”
Ministri i brendshëm në Tiranë thotë se atje aktualisht është shtëpia e 30 fëmijëve shqiptarë dhe 10 grave shqiptare – dhe përfundimi për Shqipërinë është që të marrë të gjithë fëmijët në shtëpi në disa muajt e ardhshëm.
“Ne mendojmë se ka një detyrim moral për të riatdhesuar të paktën fëmijët, sepse ata nuk janë terroristë, ata janë viktima të prindërve të tyre të papërgjegjshëm,” i tha ai BBC. “Por ata mund të rriten në monstra të vërtetë nëse i lëmë në kampe dhe i injorojmë”.
Nënat e tyre, nga ana tjetër, duhet të përballen me gjyqin, beson ai. Negociatat po vazhdojnë me autoritetet kurde, të cilët drejtojnë kampet, dhe nënat për të lejuar riatdhesimin.
Takoj Xhetanin në hollin e një hoteli në Tiranë. Duart i dridhen ndërsa tregon në telefon fotografi të fëmijëve. Ai i ka kushtuar shtatë vjet të jetës së tij për t’i sjellë fëmijët në shtëpi.
Ai ka negociuar me kontrabandistët, milicët dhe agjencitë e ndihmës, por në fund të fundit ishte qeveria e tij. Por tani është një garë me kohën për të nxjerrë fëmijët e tjerë, ose para se të dëmtohen në kamp, ose të largohen për të formuar thelbin e një IS të ri.
Autoritetet kurde që drejtojnë al-Hol po humbin kontrollin.
“Ne kurrë nuk flasim për konflikt”
Përtej kufirit në Gostivar në Maqedoninë e Veriut, takoj Habib Fidanin. Vëllai i tij Bekim braktisi biznesin familjar të picave dhe byrekëve në 2013 për të luftuar së pari për Frontin al-Nusra në Siri, dhe më vonë për IS.
Habib nuk ka dëgjuar më nga vëllai i tij për dy vjet, pasi ai u mor rob nga forcat kurde. Por ai e di që gruaja dhe katër fëmijët e Bekimit – Fidan, Usama, Adnan dhe Reyana – janë ende gjallë në Camp Roj, një vend më i vogël dhe pak më pak i rrezikshëm se al-Hol. Reyana, tani pesë vjeç, është e vetmja e lindur në Siri.
“Vetëm dy ditë më parë, ata më dërguan një tekst. Ne kurrë nuk flasim për konfliktin. Vetëm për çështjet familjare.”
Nëna e Habibit udhëtoi në Siri për t’u përpjekur t’i kthente fëmijët. Ajo vdiq atje nga sëmundja. Babai i tij u përpoq t’i kthente edhe ata, duke udhëtuar gjerësisht në rajon, duke negociuar – si Xhetan nga Tirana – me këdo që do të fliste me të, por ai vdiq edhe vitin e kaluar.
Tani Habib ka marrë përsipër detyrën në emër të familjes.
Shpresa e tij kryesore qëndron në përpjekjet e qeverisë shqiptare por, siç më tha ministri i brendshëm, ato përpjekje janë përqendruar ekskluzivisht te qytetarët shqiptarë, jo tek shqiptarët etnikë nga Maqedonia e Veriut dhe Kosova.
Në vitin 2018, qeveria e Kosovës arriti, me ndërmjetësimin e SH.B.A.-së, të kthente mbi 100 gra dhe fëmijë nga Siria.
A mund të ndihmojë deradikalizimi?
Në kryeqytetin maqedonas Shkup, Samet Shabani i OJQ-së Bridge-Horizon punon për një program de-radikalizimi për numrin e vogël të ish-luftëtarëve dhe anëtarëve të familjes së tyre që janë kthyer nga Siria, kryesisht nën avullin e tyre.
“Luftëtarët që kanë ardhur në shtëpi nga ato fusha beteje në Ballkan ndihen sikur [janë] vendas në këtë vend”, thotë ai, duke argumentuar se identiteti i tyre i fortë kombëtar shqiptar ndihmon ish luftëtarët dhe familjet e tyre të heqin llojin e larjes së trurit të militantëve islamikë e ekspozuar në Lindjen e Mesme.
Puna e de-radikalizimit u financua nga qeveria e Mbretërisë së Bashkuar deri në Prill 2019, kur mbaroi programi. Qeveria Hollandeze, bashkësia Islame në Maqedoninë e Veriut dhe autoritetet e burgut tani po e çojnë punën përpara.
Në fillim të nëntorit, një shqiptar etnik 20-vjeçar, Kujtim Fejzullai, i lindur në Austri nga migrantë të brezit të dytë nga Maqedonia e Veriut, hapi zjarr ndaj kalimtarëve në qendër të Vjenës, duke vrarë katër persona dhe duke plagosur 23 të tjerë.
Ndër viktimat e personit të armatosur në Vjenë ishte Nedzip Vrenezi, i cili fillimisht erdhi nga Maqedonia e Veriut
Midis viktimave të personit të armatosur në Vjenë ishte Nedzip Vrenezi, 21 vjeç, i cili fillimisht erdhi nga Maqedonia e Veriut
Fejzulai kishte kryer tetë muaj me një dënim 20-mujor për përpjekjen për t’u bashkuar me luftëtarët e IS në Siri. Ai ishte radikalizuar në Austri.
“Kjo ilustron pikërisht pikën time,” thotë Samet Shabani. “Nëse nuk rehabilitojmë, riintegrojmë dhe rishoqërizojmë ata luftëtarë, ne do të përfundojmë, për fat të keq, me incidente të tilla dramatike edhe në vendet e tjera.”