Pak dyshuan se Shtetet e Bashkuara dhe Irani preferuan diplomacinë e thellw – madje edhe një marrëveshje të re – për përshkallëzimin e tensioneve, dhe ndoshta konfrontimin ushtarak. Tani momenti i së vërtetës është këtu, në një sallë konferencash në Vjenë, ku grupi i marrwveshjes bwrthamore, Mbretëria e Bashkuar, Franca, Gjermania, Rusia dhe Kina, dhe Irani do të ulen dhe do të flasin për atë që vjen më pas.
Administrata e Biden do të jetë në krah, shpirtërisht nëse jo gjithmonë fizikisht. Zyrtarët amerikanë do të jenë në Vjenë, megjithëse nuk do të takohen drejtpërdrejt me homologët e tyre iranianë. Pothuajse çdo anëtar thelbwsor të sigurisë kombëtare të Presidentit Joe Biden është i zhytur në bërjen e marrëveshjes së Iranit 2015. Edhe drejtori i CIA-s Bill Burns mund të ketë marrë atw detyrw pwr shkak se sa mirë dinte negociatat në Iran. Nga të gjitha sfidat e politikës së jashtme me të cilat përballen SHBA tani, pas ndërprerjes së administratës Trump nga normaliteti, është kriza me zgjidhjen më të lehtë në dorë.
Po negociatorwt e Teheranit në anën tjetër të tryezës? Edhe ky është shansi i tyre i fundit i vërtetë për të bërë propozimin e tyre të gjerë për një angazhim më të mirë me punën e botës perëndimore. Wshtë e vërtetë që Irani ka filluar të kalojë sanksionet, ose të paktën të gjejë një mënyrë për të jetuar keq me to. Wshtw pohuar se dyshohhet qw Kina ka provuar se është e lumtur të blejë naftën iraniane qw pjesa tjetër e botës nuk do ta blejë, duke marrë deri në një milion fuçi në ditë në Mars, sipas disa vlerësimeve që matin “tanket fantazmë” që fshehin dërgesat. Kina kohët e fundit nënshkroi një marrëveshje të rëndësishme tregtare me Iranin dhe ka qenë prej kohësh kritike ndaj politikës së SHBA ndaj saj. Por pak mund të pretendojnë se dëmi që po bëhet nga shtrydhja ekonomike e udhëhequr nga SH.B.A. nuk do të ishte mw mirw qw tw hiqej.
Negocatorwt janë gjithashtu në garw me kohwn, duke u përballur me një parlament më të ashpër dhe një zgjedhje presidenciale në muajt e ardhshwm që mund të imponojë një qasje më të ashpër kundër Perëndimit në të gjithë qeverinë. Premtimi material i marrëveshjes bërthamore, duhet të shfaqet përsëri dhe shpejt, për të rritur pjesëmarrjen elektorale në favor të tyre.
Të dy palët gjithashtu kanë bërë gjithçka qw munden për të përgatitur – ose vendosur pengesa – në terren për Vjenën. Administrata e Biden ka qenë e qetë dhe relativisht e padëmtuar nga afatet bërtitëse të Iranit dhe deklaratat e aktivitetit të mëtejshëm bërthamor. Biden ndërmori një veprim të vetëm dhe të shpejtë ushtarak kur jetët u humbwn jetw ushtarake amerikane dhe u kërcënuan në Irak, duke bombarduar milicinë e mbështetur nga Irani. Por më pas filloi me shpejtësi t’i quante ata “milici të mbështetur nga Shia”, sikur t’u jepte të gjithëve një mundësi për t’u larguar nga krateret e tymit. SH.B.A.-të kanë deklaruar gjithashtu dëshirën për të sjellë një pjesë tw trupave qw çoi Trump tw mbrojnë Arabinë Saudite. Kjo duhet të qetësojë disa skifterë në Teheran.
Iranianët kanë shkelur me shkathtësi një vijë midis veprimeve të pasurimit që mund të tmerrojnë nëse vendosni t’i lini, ose interpretohen si simbolikë dhe të kthyeshëm nëse preferoni të qëndroni të qetë. Pasurimi i uraniumit në pastërtinë 20% – siç kanë bërë ata – bie këmbanat e alarmit, sepse është një hap më afër 90%-shit të nevojshëm për një bombë. Por disa vlerësime sugjerojnë që edhe nëse grumbulli i tyre 20% do të pasurohej në mbi 90% brenda natës, do të kishte mjaft për më pak se një grusht bomba. Kjo ndoshta nuk është një shpërblim i mjaftueshëm për ta bërë një sulm të mundshëm izraelit dhe amerikan që ia vlen të luhet bixhoz.
Prodhimi nga Irani i metaleve të uraniumit është një hap i domosdoshëm drejt prodhimit të bombave, kanë thënë kritikët. Por ata e kanë bërë atë metal nga uraniumi i gradës së ulët, kështu që hapi është kryesisht një shfaqje e një aftësie teknike që shumë ekspertë tashmë menduan se kishin. Raportet për centrifuga më shumë dhe më të mira gjithashtu janë të shumta. Me pak fjalë, iranianët kanë krijuar shumë patate të skuqura për të sjellë në tryezë – shumë gjëra që ata mund të ofrojnë për të bërë së pari, në këmbim të zbutjes së parë të sanksioneve amerikane.
Këta janë, nga të dy palët, njerëz seriozë dhe kështu shkojnë negociatat. Llogaritja qendrore nga të dy palët është siç ishte gjashtë vjet më parë: se Irani do të preferonte lehtësimin e sanksioneve sesa të kishte bombën. Dhe që SHBA do të preferonte një Iran më të pasur se një Iran bërthamor. Dhe që të dy palët do të preferonin të mos kishin një luftë.
Ju gjithmonë mund të entuziazmoheni për ndezjen e zjarrit në Lindjen e Mesme, sikur të jetë gjithmonë vetëm një tw shtënë larg. Megjithatë luftërat janë të komplikuara, të shtrenjta, të paparashikueshme dhe kanë tendencë që të kërkojnë që të dy palët qw përfshihen t’i dëshirojnë ose tw kenw nevojë për to. Të dy Irani dhe SH.B.A. nuk duan një luftë tani, në mënyrë të dukshme, përndryshe ata do të kishin përdorur një nga shumë mundësitë gjatë muajve ose viteve të fundit për të filluar një të tillë. Kështu që bisedimet janë rruga e mundshme përpara.
Çfarëdo që të vijë nga takimi i Vjenës, ai u krijua shpejt pas disa muajsh zhurma të forta, dhe kështu ka të ngjarë të ketë bazat për të në vend. Një burim perëndimor pranë bisedimeve tha se kishte, me mend, një shans “8 nga 10” që të çonin në negociata të mëtejshme. /CNN, pwrshtati nw shqip ©LAPSI.AL