Diku poshtë fushës së stadiumit kombëtar të Anglisë në Wembley, Londër, shtrihen themelet e asaj që mund të ishte ndërtesa më e lartë e qytetit. E frymëzuar nga Kulla Eifel në Paris, Kulla e Madhe e Londrës ishte gati ta kalonte atë në lartësi dhe të arrinte pothuajse 365.76 metra.
Në vend të kësaj, ajo kurrë nuk e kaloi fazën e parë të ndërtimit, e cila u bë e njohur si “Tungulli i Londrës”. Ai u shkatërrua gati 120 vjet më parë, duke lënë pas një ëndërr të parealizuar dhe themele të mëdha betoni që u rizbuluan në vitin 2002, kur stadiumi aktual u ndërtua për të zëvendësuar një të vjetër.
Pra, çfarë shkoi keq?
Kulla ishte ideja e Edward Watkin, një politikani britanik dhe manjati hekurudhor, përpjekjet e mëparshme të të cilit përfshinin një përpjekje të dështuar për të ndërtuar një tunel nën Kanalin Anglez, më shumë se 100 vjet përpara se Eurotuneli aktual të fillonte ndërtimin.
Kulla Eifel, e cila u hap në 1889, u bë shpejt një atraksion popullor turistik dhe kostot e ndërtimit të saj u rimbursuan brenda disa muajsh. Në të njëjtën kohë, Watkin po kërkonte mënyra për të tërhequr më shumë pasagjerë në Hekurudhën e tij Metropolitane, e cila më vonë do të bëhej linja Metropolitane në metronë e Londrës.
Hekurudha kalonte përmes Wembley, në atë kohë një fshat rural në veriperëndim të Londrës qendrore, ku Watkin kishte blerë tokë për të krijuar një park argëtimi. Ai ishte menduar të ishte Disneyland i kohës së tij, ose pasardhësi i parqeve të kohës së lirë të fillimit të shekullit të 19-të, si. Battersea Park në Londër ose Tivoli Gardens në Kopenhagen.
Çfarë më mirë se një kullë më e lartë se Eiffel për të bindur londinezët të hipin në një tren për të arritur atje?
Watkin pati guximin t’i kërkonte vetë Gustave Eifel-it ta projektonte, por inxhinieri francez refuzoi për arsye patriotike. Plani i tij B ishte një konkurs ndërkombëtar dizajni, me një çmim të parë prej 500 guinea, rreth 80,000 dollarë në paratë e sotme.
Njëri ishte 2000 metra i gjatë dhe duhej të kishte një tren që shkonte në gjysmë të rrugës deri në majë, në një hekurudhë spirale. Një tjetër ishte projektuar si një “koloni ajrore” me kopshte qiellore, muze dhe galeri, si dhe një riprodhim të Piramidës së Madhe në krye. Megjithatë, shumica përputheshin me estetikën e Eifel-it dhe ishte një prej tyre që Watkin zgjodhi si fitues, të paraqitur nga arkitektët londinez Stewart, McLaren dhe Dunn.
Të gjitha shënimet u mblodhën në një katalog, botuar në 1890, i cili përshkruante projektin në detaje dhe zbuloi se kulla e Londrës do të ishte “shumë më e gjerë” se Eifel dhe përfshin “restorante, teatro, dyqane, banja turke, shëtitore, kopshte dimërore”. dhe një shumëllojshmëri argëtimesh të tjera”, të gjitha të arritshme nëpërmjet një shpikjeje të fundit, ashensorit elektrik. Një kuvertë vëzhgimi do të ofronte pamje panoramike dhe vëzhgime astronomike, të ndihmuara nga “pastërtia e ajrit” që gjendet në një “lartësi të tillë të pamasë”.
Ndërtimi filloi në 1892 dhe faza e parë, afërsisht 45.72 metra e lartë përfundoi tre vjet më vonë. Wembley Park ishte hapur një vit më parë dhe po shijonte një sukses të moderuar, por kulla kishte ende një rrugë të gjatë për të bërë dhe kishte diçka që nuk shkonte me të.
Kur arritën në fazën e parë, u bë shpejt e qartë se ndërtesa ishte duke rënë. Jo aq keq sa nuk mund ta përdornin atë, por ata sigurisht e kuptuan se do të kishin probleme të mëdha nëse do të vazhdonin ta ndërtonin atë më lartë”.
Megjithëse u hap për publikun dhe u instaluan ashensorë.
Një nga problemet kryesore ishte se Watkin vdiq në 1901. Ai kishte qenë forca shtytëse pas projektit dhe me vdekjen e tij gjithçka që mbeti ishte një llogaritje racionale e kostove dhe përfitimeve. Njerëzit mund të ngjiteshin në fazën e parë, por kjo nuk ishte aq e lartë sa për të marrë një lloj pamje panoramike. Thjesht nuk kishte mjaft vizitorë për të paguar për përfundimin e tij.
©LAPSI.AL