E paimagjinueshme deri dy muaj më parë, para pushtimit rus të Ukrainës, por tani e mundur, madje shumë e mundshme: Finlanda po hyn në një fazë vendimtare këtë javë për sa i përket ofertës së saj për t’u anëtarësuar në NATO, me zgjedhjen përfundimtare që pritet në fund të qershorit.
Qeveria e vendit skandinav do të publikojë – siç dihet, të enjten – një “letër të bardhë” mbi pasojat e presionit të ri të zbuluar nga fqinji i saj Rusia.
Teksti, i cili u komisionua në fillim të marsit, do të shënojë fillimin e një procesi parlamentar dhe dialogut kombëtar që ka të ngjarë të zgjasë disa javë por çështja është gjithashtu e ngutshme për Suedinë fqinje.
“Ne do të kemi diskutime të thella, por ato nuk do të vazhdojnë përtej asaj që nevojitet”, tha të premten kryeministri Sanaa Marin. “Unë mendoj se do t’i kemi përfunduar diskutimet tona para fundit të qershorit”, shtoi kryeministri i ri socialdemokrat.
“Unë vlerësoj se kandidatura do të paraqitet diku në maj” për t’u vendosur në samitin e NATO-s në Madrid në fund të qershorit”, tha për AFP ish-kryeministri Alexander Stump, një mbështetës i pranimit.
Finlanda ka rritur konsultimet javët e fundit me pothuajse të gjitha shtetet anëtare të trupit 30 anëtarësh.
Ashtu si Suedia fqinje, vendi ka marrë garanci të qarta nga Sekretari i Përgjithshëm i NATO-s, Jens Stoltenberg se dera është e hapur dhe disa shprehje mbështetjeje dhe ngushëllimi, nga SHBA në Gjermani, duke kaluar përmes Francës dhe Britanisë së Madhe.
Përmbysja e opinionit publik është spektakolare: sondazhet e opinionit tani tregojnë se 60% e finlandezëve janë pro , dy herë më shumë se përpara pushtimit. Përqindja e atyre që kundërshtojnë ka rënë në 20%.
Edhe pse jo të gjithë kanë shprehur një qëndrim, një shumicë e qartë e deputetëve janë gjithashtu në favor të anëtarësimit në NATO.
Ashtu si shumë kolegë të tij, deputeti i Partisë së Qendrës Jonas Konda tha më parë se “nuk kishim nevojë” të bashkoheshim në aleancë, por se pushtimi rus i Ukrainës “ndryshoi në mënyrë të pakthyeshme Evropën” dhe se “të qenit anëtar i NATO-s do të na ofronte më shumë “vlera në aspektin e sigurisë”.
Pak eurodeputetë, përfshirë Marcus Mustagiarvi i Aleancës së Majtë, thonë se qëndrimi i Finlandës jashtë aleancave ushtarake ka sjellë “stabilitet” në të gjithë “Evropën Veriore”.
Pyetja mbetet se cili do të jetë reagimi i Moskës. Vladimir Putin, për të cilin flamuri i kuq i zgjerimit të NATO-s ishte një nga arsyet që ai përmendi për të justifikuar pushtimin e Ukrainës, po përballet me mundësinë e marrjes së një kufiri të ri me Aleancën Atlantike 1340 kilometra të gjatë.
Moska po kërcënon Helsinkin dhe Stokholmin me “pasoja të rënda politike, ushtarake” nëse anëtarësohen në NATO, një paralajmërim i përsëritur javët e fundit.
Presidenti finlandez Sauli Niinistste pranoi në fund të marsit se anëtarësimi në NATO mund të ngjallte reagime “impulsive” nga Moska – faqet e internetit të qeverisë ishin objektiv i sulmeve kibernetike të premten.
Për anëtarësimin në NATO kërkohet unanimiteti i anëtarëve. Megjithëse mbështetja e Turqisë duket e dhënë, sipas Helsinkit, qëndrimi i Hungarisë i Viktor Orban është i paqartë.
Sipas ministrit të jashtëm finlandez Peka Haavisto, NATO thotë se duhen katër deri në dymbëdhjetë muaj për të finalizuar pranimin e një vendi. Procesi zgjati 13 vite për Maqedoninë e Veriut, shteti që së fundmi iu bashkua aleancës ushtarake në mars 2020.
Në letër, Finlanda, me një popullsi prej 5.5 milionë banorësh, është një kandidate e ëndrrave me një numër rekord rezervash, një reflektim i vigjilencës së saj të vazhdueshme ndaj Rusisë fqinje.
“Ne mund të mobilizojmë midis 280,000 dhe 300,000 burra dhe gra brenda pak ditësh”, tha Stump.
Pas porositjes së 64 avionëve luftarakë amerikanë F-35 në fund të vitit 2021, Finlanda do të rrisë buxhetin e saj ushtarak me një kërcim prej 40% deri në vitin 2026, mbi 2% të PBB-së së NATO-s. Dikur dukat rus, deri në pavarësinë e saj në 1917, Finlanda u pushtua nga ish-Bashkimi Sovjetik në vitin 1939, kur shpërtheu një “luftë dimërore” tre-mujore në të cilën rezistenca finlandeze u paralelizua me atë të ukrainasve.
Pas konfliktit të ri, të ashtuquajturës “luftë e vazhdimësisë” (1941-1944) me sovjetikët, vendi nordik zgjodhi neutralitetin – domosdoshmërisht- gjatë Luftës së Ftohtë, të ashtuquajturin “finnizim”, nën syrin e tij vigjilen të Moskës.