Gjermania është e shqetësuar se Rusia mund të ndërpresë furnizimet e saj me gaz nëse nuk respekton një dekret të Presidentit Putin pasi Moska pezulloi papritur shitjet ndaj Polonisë dhe Bullgarisë.
Lëvizja e Kremlinit ka rritur presionin ndaj vendeve që mbështeten shumë te gazi rus , përfshirë Italinë, Gjermaninë dhe Austrinë, për t’iu përkulur këmbënguljes së Putinit që shtetet “jomiqësore” duhet të paguajnë faturat e tyre në rubla.
Një ekspert tha se shumica e importuesve të Bashkimit Evropian kishin “jashtëzakonisht” të ngjarë të hiqnin dorë pasi faturat e tyre mbaronin gjatë javëve të ardhshme, pavarësisht nga perspektiva për të financuar Kremlinin me monedhën e vet.
Ursula von der Leyen, presidente e Komisionit Evropian, e denoncoi dje masën si “shantazh” dhe premtoi se blloku do të përgjigjet menjëherë, me një konsensus në rritje rreth sanksioneve mbi importet e naftës ruse. Megjithatë, disa shtete anëtare janë kaq të varura nga gazi rus, saqë përballen me një zgjedhje midis përmbushjes së kërkesave të Putinit dhe mbylljes së rubinetit.
Sipas marrëveshjes së vendosur nga Moska, kompanitë energjetike të BE-së do të paguanin për gazin e tyre kryesisht në euro dhe dollarë, të cilat më pas do të konvertoheshin në rubla nga krahu financiar i Gazprom , kompania shtetërore ruse e gazit. Bullgaria dhe Polonia u penalizuan për mospërdorimin e këtij mekanizmi kur faturat e fundit të gazit mbërritën nga Gazprom.
“Ajo dërgoi një sinjal shumë të qartë se nëse nuk ka pagesa sipas procedurës së re dhe nuk ka përjashtim [nga Moska] për të vazhduar me procedurën e vjetër, atëherë ju keni një skenar real që do të shihni se furnizimet tuaja do të shkurtohen,” tha studiuesja Katja Yafimava
Polonia tha se ishte në gjendje të mirë për të përballuar mbylljen, por të tjerët ishin të shqetësuar, veçanërisht pasi çmimet evropiane të gazit u rritën shkurtimisht me një të pestën dje.
Gjermania, e cila blen rreth 40 për qind të gazit të saj nga Rusia dhe nuk mund të zëvendësojë plotësisht importet deri në vitin 2024, tha se ishte “e shqetësuar” nga zhvillimi dhe monitorimi nga afër i tregjeve. Banka qendrore gjermane ka vlerësuar se ekonomia do të tkurret me 5 për qind nëse Moska ndërpret furnizimet dhe inflacioni mund të rritet me dy pikë mbi nivelin aktual prej pak më shumë se 6 për qind.
Austria tha se nuk mund ta çlironte veten nga varësia e saj nga gazi rus deri në vitin 2027 dhe se po lë mënjanë një fond deri në 6.6 miliardë euro për të plotësuar rezervat e saj para dimrit.
Laurent Ruseckas, një analist gazi në S&P Global, tha se këto rreziqe ndoshta do të detyronin shumë vende anëtare të BE-së të binin në përputhje me kërkesat e Putinit, duke ndjekur shembullin e Hungarisë.
Shumë liderë perëndimorë kanë thënë se nuk do të lejojnë pagesat me rubla për gazin rus. Ekspertët argumentojnë, megjithatë, se natyra e ndërlikuar e marrëveshjes mund t’u mundësojë kompanive ta miratojnë atë duke këmbëngulur se ata ende paguajnë në euro dhe dollarë.
“Unë mendoj se është jashtëzakonisht e mundshme që shumica e palëve të BE-së do të shkojnë së bashku me të,” tha Ruseckas. “Çfarëdo që ata kanë thënë për të mos paguar në rubla, ju mund ta shpërfillni atë.”
Një zyrtar perëndimor tha se politika e Gazprom ndoshta do të dështonte në planin afatgjatë, duke përshpejtuar largimin e Evropës nga karburantet fosile ruse. “Kjo ka të ngjarë të jetë kundërproduktive për t’i demonstruar të gjithëve pse varësia nga Rusia i bën ata të prekshëm ndaj detyrimeve të kësaj natyre,” tha zyrtari.
Pse Rusia ka ndërprerë furnizimin me gaz për Poloninë dhe Bullgarinë?
Sipas një dekreti të lëshuar nga Presidenti Putin muajin e kaluar, vendet “jomiqësore” duhet të paguajnë faturat e tyre në rubla. Bullgaria dhe Polonia injoruan afatet e tyre dhe kështu Gazprom pezulloi furnizimet e tyre.
Sa keq do të preken këto vende?
Polonia, e cila vitin e kaluar u mbështet tek Rusia për më shumë se 40 për qind të gazit të saj, thotë se do të ketë pak probleme pasi objektet e saj të magazinimit janë plot 76 për qind dhe se ka burime alternative si Gjermania dhe gazi natyror i lëngshëm (LNG) të furnizuara nga deti. Bullgaria merr rreth 90 përqind të gazit të saj nga Rusia, por pjesa më e madhe përdoret për ngrohje, kështu që ka të ngjarë të përballojë mirë deri në dimër, kur mund të jetë në gjendje të marrë furnizime nga Azerbajxhani.
Cilat shtete anëtare të BE-së mund të jenë të radhës?
Vende të tilla si Gjermania dhe Austria përdorin një pjesë të madhe të gazit dhe blejnë shumë prej tij nga Rusia, me pak opsione të tjera për shkak të infrastrukturës së tyre të kufizuar të importit të LNG. Gjithashtu, një përleshje në mbarë Evropën për LNG – tashmë shumë në kërkesë – mund të rrisë çmimet e gazit në kontinent, tashmë gjashtë herë më të larta se sa ishin 12 muaj më parë.
A ka ndonjë mundësi për kompromis?
Rusia ka vendosur një marrëveshje sipas së cilës importuesit e BE-së teorikisht mund t’i anashkalojnë sanksionet, duke paguar faturat në euro ose dollarë dhe më pas duke detyruar bankën e Gazprom ta ndryshojë atë në rubla. Fudge vjen me etikën e dyshimtë të financimit të Rusisë në monedhën e saj, situatën e çuditshme ligjore dhe mundësinë e tarifave të ashpra të këmbimit, por disa shtete të BE-së janë të gatshëm të luajnë së bashku.
Si do të përgjigjet BE-ja?
Bllokut do t’i duhet të dyfishojë përpjekjet për të gjetur alternativa, të cilat tashmë kanë çuar në marrëveshje me eksportuesit e LNG-së si SHBA, Katari dhe Izraeli. Ajo mund të marrë hapa të mëtejshëm për të konsoliduar rrjetin e saj të gazit. Kufizimet në importet e naftës ruse gjithashtu duken më të realizueshme politikisht.