Falimenton Sri Lanka/ Kriza shkërmoq shtetin, njerëzit po largohen të dëshpëruar

Kriza ekonomike e Sri Lankës po përkeqësohet dhe jeta e përditshme e njerëzve që jetojnë në vendin e vogël ishullor është shkatërruar. Për shkak të rritjes së çmimeve të artikujve thelbësorë, si dhe mungesës së karburanteve dhe ilaçeve, shumë shtetas të Sri Lankës duan dëshpërimisht të largohen nga vendi.

Të martën, kryeministri Ranil Wickremesinghe tha se me borxhet që tani arrijnë mbi 50 miliardë dollarë, Sri Lanka, një vend dikur i begatë, është tashmë “një vend i falimentuar”.

Pa shenja të zbutjes së krizës dhe pa ndihmë nga FMN-ja, shumë refugjatë nga Sri Lanka po udhëtojnë ilegalisht me varka në vendet e afërta si India dhe Australia në një përpjekje të dëshpëruar për t’i shpëtuar fatkeqësisë që po shpaloset.

Më 27 qershor, një çift i moshuar refugjatësh nga Sri Lanka u gjet pa ndjenja në një plazh indian. Ata vuanin nga dehidratimi i rëndë. Çifti ishte përpjekur të kalonte nga Sri Lanka në Indi me varkë. E moshuara vdiq në spital më 2 korrik, pasi përpjekjet për t’i shpëtuar jetën dështuan.

Deri më tani, më shumë se 90 refugjatë kanë zbritur në brigjet e Indisë, ku po mbahen në një kamp refugjatësh.

Karburanti po bëhet një luks i rrallë

Sri Lankës po i mbaron karburanti dhe aktualisht ka furnizime shumë të kufizuara. Më 28 qershor, qeveria njoftoi kufizime në shpërndarjen e karburantit dhe tha se për gati dy javë karburanti do të sigurohet vetëm për automjetet e shërbimeve thelbësore si transporti publik dhe shërbimet e urgjencës. Shumë shkolla gjithashtu janë mbyllur dhe transporti publik është kufizuar.

“Është një situatë e ngjashme me karantinën,” thotë 25-vjeçari Amaan Rifai, një pronar biznesi në Dehiwala.

Në shumë pjesë të vendit, pikat e karburantit kanë ngritur radhë të veçanta për shërbimet thelbësore. Nëse stoqet janë të disponueshme, atëherë klientët e tjerë gjithashtu mund të marrin pak karburant.

”Nëse jeni me fat, mund të merrni karburant, ose duhet të ktheheni në shtëpi duarbosh. Por pavarësisht kësaj, njerëzit ende shkojnë çdo ditë për të qëndruar në radhët e karburanteve për orë të tëra. Vëllai im qëndroi në radhë për gati katër orë, por ai nuk mund të merrte karburant,” tha Ruvini Gunawardana, një pronar shtëpie 30-vjeçar nga Dambulla.

Në disa vende, çmimet e karburantit janë deri në 4,05 euro për litër për makinat me dy rrota, 5.4 euro për litër mjetet tre rrota dhe 13.6 euro për litër për automjetet me katër rrota. Ekziston edhe një treg i zi për karburantet me çmime edhe më të larta. Por Sri Lankezët të dëshpëruar për karburant janë të gatshëm të paguajnë, madje edhe me tarifa të larta.

”Njerëzit janë të frustruar dhe luftojnë në radhë. Shumë nuk kanë mundësi të blejnë ushqim dhe ata qëndrojnë në radhë ndërsa vdesin nga uria. Ne ndonjëherë ndajmë ushqimin me njerëzit që qëndrojnë në radhë”, tha Ruvini për DW.

Edhe punonjësit e mjekësisë që supozohet të kenë përparësi për karburantin, kanë probleme.

”Sistemi nuk është i organizuar dhe ka komunikim të dobët. Punonjësit e kujdesit shëndetësor u organizuan vetëm të premten për të marrë benzinë ​​dhe madje mjekët nuk janë në gjendje të marrin karburant ndonjëherë,” tha Rajmohan Rajramanan, një praktikant mjekësor 28-vjeçar në një spital të madh të fëmijëve në Colombo.

“Radhët e karburantit për mjekët janë gati 2 kilometra dhe duhen katër orë për të marrë karburant. Gjithashtu duhet të presim derisa karburanti të arrijë në stacione. Duhet një ditë e tërë. Meqenëse jemi të nevojshëm në spital, jo të gjithë munden thjesht shkojnë dhe të presin në radhë”, shtoi ai.

Transport i kufizuar dhe çmime në rritje

Transporti publik gjithashtu ka qenë i kufizuar dhe çmimet e biletave të autobusit janë rritur në mënyrë eksponenciale. Mungesa e opsioneve të transportit e bën udhëtimin dhe situatat e emergjencës gjithnjë e më të vështira. Ka pak shoferë të makinave dhe taksisë ende në rrugë, dhe tarifat e atyre që kanë mbetur janë rritur ndjeshëm.

”Të rinjtë si unë mund të arrijnë të udhëtojnë me autobusë kaq të mbushur. Por për të moshuarit dhe gratë është shumë e vështirë,” tha Amaan, pronari i biznesit nga Dehiwala.

”Kushërira ime është shtatzënë dhe ka një komplikacion me shtatzëninë e saj që kërkon që ajo të shkojë çdo ditë në spital për një injeksion. Por për shkak të mungesës së karburantit, ata nuk mund të udhëtojnë me makinën e tyre. Ata duhet të marrin trisha (në foton poshtë), të cilat janë të shtrenjta”, tha për DW, dizajneri grafik 28-vjeçar Arunthathi Thiyagarajah, nga Kandy.

Ecja dhe çiklizmi janë bërë zgjedhja e preferuar për shumë Sri Lankas. Por biçikletat janë bërë gjithashtu të shtrenjta, me çmimet e tyre duke u rritur nga rreth 27 euro deri në 217 euro.

Ndërsa kriza e karburantit përkeqësohet, ekziston mundësia që kufizimet aktuale të zgjaten edhe për 12 ditë të tjera, pasi qeveria përpiqet të paguajë për dërgesat e karburantit.

“Ne nuk e dimë se çfarë do të ndodhë pas 10 korrikut,” tha Dhatshayeni Karthigesu, një 25-vjeçare pronare e një biznesi hotelierie nga Wellawatte, e cila duhej të mbyllte përkohësisht biznesin e saj për shkak të çmimeve të larta. “Ne kemi kaluar në soba me induksion për të gatuar në shtëpinë time, por njerëzit që nuk kanë mundësi ta bëjnë këtë po vuajnë.” 

Mungesat kanë goditur disa grupe ekonomike më keq se të tjerët. Shumë punëtorë me rroga ditore kanë humbur punën dhe e kanë të vështirë të marrin karburant dhe ushqim. “Unë kam një djalë tre vjeç e gjysmë dhe e kam të vështirë të marr pako qumështi për të,” tha 34-vjeçari Wijendran Yuwadees, një shpërndarës plehu nga Dambulla.

Të dëshpëruar për t’u larguar 

Kriza në Sri Lanka po nxit një migrim në shkallë të gjerë. “Sri Lanka është shtëpia ime, por nëse situata përkeqësohet dhe ka një bllokim më të rreptë, unë po planifikoj të largohem nga vendi dhe të shkoj në Indi. Zonat kohore janë të ngjashme dhe unë mund të punoj përkohësisht nga distanca”, tha Arunthathi.

Meqenëse vlera e rupisë së Sri Lankës po bie, shumë duan të shkojnë jashtë vendit për të fituar para, të kursejnë derisa të përmirësohet gjendja ekonomike dhe më pas të kthehen në Sri Lanka. Të tjerë duan të largohen përgjithmonë nga vendi.

Familjet gjithashtu po i dërgojnë fëmijët e tyre jashtë vendit për të studiuar, për shembull në Indi, për shkak të ndërprerjeve dhe mbylljes së shkollave. (përktheu lapsi.al) Sri Lankasit më të pasur po përpiqen të migrojnë në Mbretërinë e Bashkuar, SHBA, Australi, Kanada ose Bashkimin Europian për të punuar ose studiuar.

Një numër i madh njerëzish po aplikojnë për pasaporta të reja ose për të rinovuar të vjetrat. Vendet për të marrë takime për pasaporta në zyrat e pasaportave janë rezervuar plotësisht për gati tre muaj. Një pasaportë mund të përpunohet brenda një dite, por vetëm për një tarifë prej rreth 40 eurosh. Për përpunimin standard të pasaportës, çmimi është rreth 9.5 euro, por koha e pritjes është deri në dy muaj.

“Do të duhen të paktën tre deri në pesë vjet që gjërat të ndryshojnë dhe të rinjtë që po preken më shumë duan të largohen,” tha Nirosh, një 33-vjeçar, që punon si spiker radioje, i cili po aplikon për të studiuar për master jashtë vendit dhe dëshiron të marrë familjen e tij me vete. “Paga më mbetet e njëjtë, por shpenzimet po rriten. Ne jemi të shqetësuar për të ardhmen tonë dhe të familjeve tona. Shumë janë të gatshëm të bien edhe në borxhe, nëse kjo do të thotë se mund të largohen nga vendi”. 

Sri Lankasit nga klasat më të ulëta ekonomike ose nivelet më të ulëta të arsimit po përpiqen të migrojnë në vendet e Lindjes së Mesme për të punuar si punëtorë me rrogë ditore. Renu, një e ve nga Sri Lanka rreth të 40-tave nga Kurunegala, emigroi vitin e kaluar në Dubai në një përpjekje të dëshpëruar për t’i shpëtuar krizës ekonomike dhe tani po punon atje si ndihmë shtëpiake. Ajo ka shumë punë dhe kursen para për t’i dërguar në shtëpi dhe shpreson të sjellë edhe vajzën e saj për të punuar atje.

Një tjetër grua nga Sri Lanka, e cila mbërriti në Dubai dy muaj më parë me një vizë tre mujore, ende e ka të vështirë të gjejë një punë. Të dyja këto gra mendojnë se situata në Sri Lanka nuk do të përmirësohet shpejt.

Kjo ndjenjë ndahet nga shumë Sri Lankas të cilët nuk duan të largohen nga vendi i tyre, por nuk shohin alternativë pasi situata atje vazhdon të përkeqësohet.

DW, përshtati në shqip ©LAPSI.AL