• |
ide | kryesore

Liz Truss: Kush është kryeministrja e re e Britanisë dhe pse e ka zëvendësuar Boris Johnson?

-Instant, Arkiva, F1, Planet



Kryeministrja e ardhshme e Mbretërisë së Bashkuar do të jetë Liz Truss. Pas një gare dy mujore, anëtarët e Partisë Konservatore e kanë zgjedhur atë si drejtuesen e tyre të re. Mbetet vetëm që Truss të udhëtojë në Balmoral në Skoci, ku do të ftohet zyrtarisht nga Mbretëresha për të formuar një qeveri.

Truss do të bëhet liderja i katërt dhe kryeministër i konservatorëve në pak më shumë se gjashtë vjet. Ajo është kryeministrja e pesëmbëdhjetë e Mbretëreshës Elizabeth dhe gruaja e tretë që mban këtë detyrë.

Ngritja e saj e shpejtë në krye filloi në vitin 2010 kur ajo u zgjodh për herë të parë në Parlament. Katër vjet më vonë, ajo iu bashkua kabinetit të David Cameron si ministre e mjedisit. Ajo vazhdoi të shërbejë si ministre e drejtësisë dhe më pas kryesekretare e Thesarit nën Theresa May, dhe si sekretare e tregtisë ndërkombëtare dhe sekretare e jashtme nën Johnson.

Truss është një liberale e njohur ekonomike. Ajo mbështeti me entuziazëm qëndrimin në referendumin e 2016-ës për anëtarësimin e MB-së në BE, por më pas u bë një larguese e rilindur. Ajo ka predikuar përfitimet e Brexit-it dhe ka miratuar një qëndrim veçanërisht të ashpër kundër Rusisë për pushtimin e saj në Ukrainë.

Marka e libertarianizmit ekonomik, optimizmi politik i Truss rezultuan vendimtarë në garën e lidershipit të 2022-shit. Pavarësisht nga një sërë gafash dhe kthesash, axhenda e saj për uljen e taksave, së bashku me besnikërinë e dikurshme ndaj Johnson, i dha asaj një avantazh të konsiderueshëm ndaj Sunak.

Si kryeministre e re, Truss përballet me një sërë sfidash të frikshme: inflacioni i shfrenuar, kostot e energjisë së rënduar, shërbimet publike të përkeqësuara, veprimet e vazhdueshme industriale dhe një qeveri me mendje pavarësie në Skoci. Jashtë shtetit, ajo duhet të përballet me luftën në Ukrainë dhe marrëdhëniet e trazuara me Bashkimin Evropian.

Pse dha dorëheqjen Boris Johnson? 
Truss do të zëvendësojë Boris Johnson, i cili u detyrua të jepte dorëheqjen si lider dhe kryeministër konservator në korrik. Një dorëheqje masive e rreth 60 ministrave dhe të emëruarve të tjerë politikë, duke përfshirë Sajid Javid, sekretarin e shëndetësisë dhe Rishi Sunak, kancelarin e thesarit, erdhi në shenjë proteste ndaj keqpërdorimit të Johnson të një skandali që përfshin Chris Pincher, ish-zëvendës shefin e qeverisë.

Ai dha dorëheqjen nga ai rol pasi u akuzua për sulm seksual ndaj dy burrave në një klub privat. Pincher tha se ai kishte “dehur shumë” dhe e kishte vënë veten në siklet, por i mohoi akuzat dhe mbetet një deputet i pavarur. U shfaqën akuza të mëtejshme historike për sjellje të pahijshme seksuale, duke ngritur pikëpyetje se çfarë dinte Johnson dhe kur.

Downing Street fillimisht mohoi se Johnson kishte qenë në dijeni të këtyre akuzave kur caktoi Pincher si zëvendës. Ky mohim më vonë u tregua i rremë. Johnson u përball gjithashtu me kritika për mos pezullimin e menjëhershëm të Pincher nga partia, vetëm pasi u vu nën presion të fortë nga brenda radhëve të tij.

Por mbajtja e Johnson në pushtet ishte e dobët edhe para çështjes Pincher. Një varg skandalesh demonstruan qasjen e tij të dobët ndaj standardeve në jetën publike. Një numër konservatorësh i kishin bërë thirrje atij që të jepte dorëheqjen për shkak të partisë – zbulimet për festa të zhurmshme në Downing Street në kundërshtim me kufizimet e COVID, të cilat përfundimisht çuan në gjoba të policisë për Johnson dhe gruan e tij.

Vetë sjellja e Johnson-it ishte bërë edhe shpërqendruese dhe kumulativisht e pambrojtur. Jo më pak se 41% e deputetëve konservatorë votuan kundër tij në një votë mosbesimi në fillim të qershorit.

Mungesa e perceptuar e drejtimit të Johnson ishte një burim i dytë i pakënaqësisë. Ai mund të pretendonte se “e kishte përfunduar Brexit”, por çfarë do të bënte qeveria e tij më pas? U fol shumë për “nivelim”, por pak për substancë praktike. Problemet u shtuan nga kriza e afërt e kostos së jetesës dhe kaosi i dukshëm i operacionit të tij në Downing Street.

Së fundi, Johnson ishte parë si një detyrim zgjedhor. Konservatorët kishin qenë prapa laburistëve në sondazhet e opinionit që nga fundi i vitit 2019, dhe së fundmi kishin humbur një varg zgjedhjesh paraprake ndaj Laburistëve dhe Liberal Demokratëve. Deputetët konservatorë, veçanërisht në vendet margjinale, ishin të shqetësuar.

Çështja Pincher rezultoi fatale për Johnson, sepse ajo prekte drejtpërdrejt këto burime pakënaqësie. Mbështetësit e Johnson pretenduan se ai ishte goditur me thikë pas shpine nga partia e tij – por pas pengesave të përsëritura, ai thjesht kishte goditur shpatën e tij.

Pse nuk ka pasur zgjedhje?
Zgjedhja e pasardhësit të Johnson do të ishte gjithmonë një çështje ekskluzivisht e partisë qeverisëse Konservatore. Mbretëria e Bashkuar është një sistem parlamentar në të cilin qeveria e ditës formohet nga kushdo që mund të komandojë besimin e Dhomës së Komunave. Në praktikë, kjo zakonisht nënkupton se lideri i cilësdo parti fitoi shumicën e vendeve në zgjedhjet e fundit të përgjithshme.

Sa herë që një kryeministër jep dorëheqjen në mes të një parlamenti, nuk ka nevojë kushtetuese për të mbajtur zgjedhje të reja të përgjithshme. Në vend të kësaj, partia në pushtet zgjedh një lider të ri dhe kështu kryeministrin e ri.

Kryeministrat e “marrëveshjes” që marrin detyrën në këtë mënyrë nuk janë të pazakontë. Që nga viti 1945, tetë kryeministra filluan me fitore në zgjedhjet e përgjithshme, ndërsa nëntë filluan në mes të një parlamenti.

Partitë politike kanë rregullat e tyre për zgjedhjen e një lideri të ri. Përpara vitit 1965, udhëheqësit e rinj konservatorë dolën nga konsultimet me figura të larta partiake. Që atëherë e deri në vitin 1998, liderët e rinj zgjidheshin ekskluzivisht nga deputetët konservatorë. Më pas, ata janë zgjedhur nëpërmjet një procesi me dy faza, në të cilin deputetët zgjedhin dy kandidatë, dhe më pas anëtarët e partisë – për konservatorët, rreth 180,000 anëtarë që paguajnë detyrimet – bëjnë zgjedhjen përfundimtare.

Tetë kandidatë morën pjesë në fazën e parë të konkursit për të zëvendësuar Johnson. Pas pesë raundeve të votimit mes deputetëve konservatorë, Sunak, ish kancelari, doli në krye me 137 vota (38.3%), Truss, atëherë sekretar i jashtëm, doli i dyti me 113 vota (31.6%) dhe Penny Mordaunt, ministre e shtetit për tregtinë, u eliminua nga gara me 105 vota (29,3%)

Më pas pasoi një votim i anëtarëve të partisë, me Sunak dhe Truss që kaluan pjesën më të madhe të korrikut dhe të gjithë gushtin duke bërë thirrje për mbështetje. Në fund, Truss mundi Sunak me 57% në 43%.

Çfarë ndodh më pas? 
Detyra e menjëhershme e Trussit do të jetë formimi i një qeverie. Se kush do të përfshijë në kabinetin e saj do të vendosë tonin për marrëdhëniet e saj me partinë e saj. Truss fitoi udhëheqjen sepse ajo ishte zgjedhja e anëtarëve konservatorë – jo kandidati i preferuar i deputetëve të saj. Çdo periudhë e muajit të mjaltit mund të jetë e shkurtër, veçanërisht nëse konservatorët vazhdojnë të mbeten pas laburistëve në sondazhe.

Mbi të gjitha, Truss do të duhet të menaxhojë pritshmëritë e partisë së saj për zgjedhjet e ardhshme të përgjithshme. Çdo kryeministër i marrë përshëndetet me thirrje për zgjedhje të menjëhershme me arsyetimin e rrejshëm kushtetues se ata nuk janë zgjedhur.

Në të njëjtën kohë, kryeministrat në pushtet duan mandatin e tyre nga votuesit. Ai rrit autoritetin e tyre dhe u mundëson atyre të fillojnë me një grup të ri angazhimesh.

Truss ka fuqinë të thërrasë zgjedhjet e përgjithshme sipas dëshirës. Nëse konservatorët gëzojnë një rritje të qëndrueshme në sondazhe, Truss-it do t’i duhet të llogarisë nëse është më mirë të shkojë në vend më shpejt, duke ditur se situata ekonomike mund të përkeqësohet, ose të presë deri në minutën e fundit, me shpresën se gjërat mund të përmirësohen.

Nëse nuk ka një nxitje të tillë, ato llogaritje do të jenë të diskutueshme dhe parlamenti i 2019-ës ka të ngjarë të mbajë një mandat të plotë. Votuesit do të kenë më pas mundësinë për të dhënë verdiktin për kryeministrin e ri të Britanisë jo më vonë se janari 2025.

The Conversation, përshtati në shqip ©LAPSI.AL 



Lini një Përgjigje

Adresa juaj email s’do të bëhet publike. Fushat e domosdoshme janë shënuar me një *