Analiza e Daniel Serwer/ Çfarë SHBA po bën gabim në Ballkan

Nga Daniel Serwer

Florian Bieber shkroi të martën në Twitter: Vuçiç takohet me të dërguarin special të liderit çeçen Ramzan Kadyrov: “Populli rus është populli ynë vëlla, dhe historia e shekujve e ka vërtetuar këtë më shumë se një herë. Prandaj, marrëdhëniet ruso-serbe nuk mund të shkatërrohen nën asnjë presion”. Më pëlqen kjo kapela”.

Uashingtoni po dërgon sinjale të çuditshme në Ballkan. Ai ka mbështetur një vendim të Përfaqësuesit të Lartë të Bashkësisë Ndërkombëtare në Bosnje Hercegovinë që lejon një ndryshim paszgjedhor në mënyrën se si votat përcaktojnë rezultatet. Kjo favorizon partitë politike etnonacionaliste të rreshtuara me Moskën. Amerikanët po anulojnë vizitat e ministrave të Kosovës me zyrtarë amerikanë. Uashingtoni kërkon që kryeministri i tyre të shtyjë këmbënguljen për targat e Kosovës në komunat veriore të vendit të tij me shumicë serbe, pa garanci se vonesa e mëtejshme do të sjellë pajtueshmëri.
E gjithë kjo duket e shkëputur, ndoshta edhe e rastësishme apo e parëndësishme. Nuk është asnjëra.

Gjithçka ka të bëjë me Beogradin

Vija kryesore këtu është Beogradi. Joe Biden ishte një mbështetës i fuqishëm i luftës së Kosovës për çlirimin nga Serbia. Por ai shumë kohë më parë vendosi se Beogradi ishte pesha e rëndë në Ballkan. Unë dëshmova në Senat më shumë se 15 vjet më parë para tij. Ai e bëri të qartë se mbështeste futjen e Serbisë në procesin e pranimit në BE, edhe pse ajo ishte dukshëm e pakualifikuar në atë kohë. Biden besonte se kjo do ta pengonte Beogradin të lëvizte në një drejtimin joevropian.

Ai dhe Shtëpia e tij e Bardhë i kanë deleguar tani Departamentit të Shtetit përgjegjësinë për Ballkanin. Atje lojtarët kryesorë besojnë se presidenti serb Vuçiç është seriozisht i përkushtuar ndaj procesit të pranimit në BE dhe gjithashtu i shqetësuar seriozisht për mirëqenien e serbëve në vendet fqinje. Paqësimi i Serbisë është bërë një objektiv i politikës së SHBA. Ajo mirëpriti së fundmi një diplomat serb, i cili e përdori rastin për komente veçanërisht jodiplomatike për Malin e Zi, një anëtar i fundit i NATO-s që ka duruar paqëndrueshmëri të zgjatur politike. SHBA brohoriti edhe për Nismën e panevojshme dhe përçarëse të Vuçiçit për Ballkanin e Hapur. Ajo kuti kryesisht bosh pretendon se i bën gjërat më mirë se forume të tjera.

Sa keq që nuk është kështu

Ka pak prova se Vuçiç është serioz për BE-në. Serbia ka bërë përparim në vitet e fundit në zbatimin e kërkesave teknike të acquis communautaire. Kjo është pjesa e lehtë e kualifikimit për anëtarësim në BE. Pjesa e vështirë është përmbushja e kritereve të Kopenhagës. Ato përfshijnë institucionet demokratike, mediat e lira, një gjyqësor të pavarur, sundimin e ligjit dhe një ekonomi të hapur, të bazuar tek tregu. Serbia ka bërë pak përparim në këto dhe ka marshuar prapa për disa. Ajo gjithashtu nuk ka arritur të harmonizojë politikën e saj të jashtme me atë të BE-së, veçanërisht, por jo vetëm për sanksionet ndaj Rusisë.

Për serbët që jetojnë në juridiksionet fqinje, miqtë e Vuçiçit mbrojnë atë që ata e quajnë “bota serbe”. Po, kjo është njësoj si slogani “bota ruse” që e shtyu Moskën të pushtonte Ukrainën. Vuçiç ka kërkuar dhe ka arritur në masë të madhe dominimin mbi komunitetet serbe në Kosovë, Mal të Zi dhe Bosnjë e Hercegovinë. Në të tria, “lufta hibride” ruse po e ndihmon Serbinë të shtyjë për ndarje “de fakto” nëse jo “de jure”. Vuçiç synon të kufizojë autoritetin e strukturave shtetërore të fqinjëve të tij dhe të krijojë një nivel të ndërmjetëm të qeverisjes së dominuar nga serbët që kontrollon Beogradi. Kjo është ajo që në të vërtetë ka të bëjë me çështjen e targave.

Vija e re ndarëse në Evropë

Amerika, pas përfundimit të Luftës së Ftohtë shpresonte për një Evropë të plotë dhe të lirë. Kjo nuk do të ndodhë së shpejti. Evropa po ndahet midis një sfere të NATO-s në perëndim dhe një sfere të dominuar nga Rusia në lindje. Serbia po zgjedh të mbetet në sferën e dominuar nga Rusia, së bashku me Bjellorusinë dhe çdo gjë që Moska mund të mbajë në Ukrainë, Moldavi dhe Gjeorgji. Beogradi shpreson gjithashtu të mbajë tubin e fondeve të pranimit në BE që merr nga Brukseli. Kjo supozohet të financojë përgatitjen për anëtarësimin përfundimtar, por Serbia e përdor atë për të nxitur një ekonomi të dominuar nga shteti.

Një nivel i qeverisjes së kontrolluar nga serbët në fqinjët e saj do të jetë veçanërisht i dobishëm për Moskën. Rusët do ta përdorin atë për të de-stabilizuar anëtarët aktualë dhe të mundshëm të NATO-s. Kjo do ta bëjë zgjerimin e mëtejshëm të Aleancës një çështje të rrezikshme.

I konceptuar keq dhe i ekzekutuar keq

Pra, çfarë nuk shkon me politikën e Uashingtonit për Ballkanin? Është e konceptuar keq sepse bazohet në supozime të gabuara për ambiciet e Serbisë në BE dhe aktivitetet e saj në juridiksionet fqinje. Politika e SHBA-së është gjithashtu e zbatuar dobët. Nuk ka asnjë justifikim për ndryshimin e rregullave të numërimit të votave pas zgjedhjeve ose dështimin për të njohur “botën serbe” për rrezikun që paraqet për fqinjët e Serbisë dhe aleatët e mundshëm të SHBA-së.

SHBA duhet t’i kthehet një politike ballkanike që do të mbështeste sovranitetin dhe integritetin territorial të secilit prej shteteve ballkanike, si dhe respektimin e të drejtave të njeriut të qytetarëve të tyre. Kjo duhet të përfshijë të drejtën e tyre për të vendosur në mënyrë demokratike, pa ndërhyrje nga Beogradi, në cilën anë të vijës së re që ndan Evropën ata zgjedhin të jenë. Ne mund të shpresojmë se Serbia do të ndryshojë mendjen e saj për rreshtimin me Rusinë, por kjo do të kërkojë durim strategjik, jo qetësimin e Beogradit. ©Përshtati në shqip LAPSI.al