Si regjimi i Iranit po përpiqet të dalë nga telashet nëpërmjet ekzekutimeve

Thirrjet e grave jashtë një gjykate në Teheran, kryeqyteti i Iranit fryhen në një vajtim kolektiv. Mbledhja të kujton një vigjilje, por është një nga gjurmët e një kryengritjeje mbarëkombëtare që është shuar plotësisht pas dhënies së dënimeve me vdekje nga gjyqësori iranian në javët e fundit.

Fëmijët qëndrojnë në frontin e protestës së gjykatës duke brohoritur “Jo ekzekutimit” në një video të 14 janarit të shpërndarë nga Agjencia e Lajmeve për Aktivistët e të Drejtave të Njeriut (HRANA). Pavarësisht turbullimit të fytyrave në video, një vajzë shihet duke fshirë lotët. Ajo shfaqet jo më shumë se 10 vjeç.

Kryengritja mbarëkombëtare që filloi në mesin e shtatorit tronditi Iranin, duke paraqitur kërcënimin më të madh të brendshëm për klasën klerikale në pushtet në më shumë se një dekadë.

Ai depërtoi në bazën mbështetëse konservatore të regjimit dhe prodhoi akte të panumërta sfide – dhe ndonjëherë edhe dhunë – kundër Basij-it të frikshëm, një grup paraushtarak vullnetar që është pikëmbështetja e aparatit të sigurisë së Republikës Islamike. Protestuesit ishin të rinj dhe të zemëruar dhe një barrierë frike dukej se ishte thyer.

Lexo më tej: Pse “Revolucioni i grave” i Iranit mund të jetë një moment si Muri i Berlinit 

Katër muaj më vonë, protestat kanë pushuar mes një vale në rritje të shtypjes kundër demonstruesve. Katër protestues janë ekzekutuar nga regjimi; shumë të tjerë i frikësohen të njëjtit fat. Ekzekutimet janë kulmi i një goditjeje gjithnjë e më të dhunshme, duke përfshirë vrasjen me armë të protestuesve, arrestime masive, sulme fizike dhe dhunë seksuale.

Regjimi gjithashtu ka dyfishuar represionin ndaj disidentëve, pakicave etnike dhe grave. Udhëheqësi suprem i Iranit Ayatollah Ali Khamenei i ka cilësuar protestat si një komplot të huaj dhe i ka quajtur ato një “akt tradhtie”.

Një tjetër faktor që funksionon kundër protestuesve: shumica e njerëzve mbi moshën 25 vjeç janë larguar nga demonstratat, thanë analistët dhe aktivistët. Kjo i privoi lëvizjes së protestës vrullin e nevojshëm për të rrëzuar një regjim të sanksionuar rëndë, mbi të cilin komuniteti ndërkombëtar ka pak ose aspak fuqi të mbetur.

Megjithatë, analistët iranianë pajtohen se protestat ka të ngjarë të rishfaqen. Udhëheqja klerikale e Iranit ose nuk është e gatshme ose e paaftë të adresojë problemet e saj të ashpra ekonomike, të përkeqësuara nga një regjim sanksionesh amerikane dhe nga korrupsioni i përhapur.

“Zemërimi i njerëzve është rritur, nuk është ulur,” tha një aktivist 25-vjeçar nga juglindja e vendit, i cili kërkoi të mos përmendet për shkak të shqetësimit për sigurinë e tij. “Nëse nuk do të kishte armë në duart e forcave të sigurisë, masa të mëdha njerëzish do të bënin një kryengritje nesër.” 

Pothuajse 20,000 njerëz janë arrestuar sipas aktivistëve. Më shumë se 500, duke përfshirë dhjetëra fëmijë, janë vrarë, sipas HRANA.

Lexo më tej: Irani drejt vendosjes së sanksioneve ndaj BE-së dhe Britanisë 

Metodat represive i kanë lënë protestuesit e Iranit në një situatë paradoksale mbërthyese. Pakënaqësia kundër regjimit duket se po përhapet, por përdorimi i tij i forcës brutale i ka penguar protestuesit të rriten në nivelin e nevojshëm për të detyruar regjimin të tërhiqet.

Mungesa e një mase kritike krijoi një “problem matematikor” për lëvizjen e protestës, tha Ali Vaez, Drejtor i Grupit Ndërkombëtar të Krizave të Projektit Iran.

“Shumica do të bashkohet vetëm kur regjimi të ketë humbur vullnetin e tij për të shtypur,” i tha ai CNN. “Dhe vullneti i regjimit për të shtypur nuk ka gjasa të plasaritet nëse nuk ka një masë kritike në rrugë.” 

Vaez e krahason gjendjen e punëve në Iran me Bashkimin Sovjetik në fillim të viteve 1980, një periudhë zhgënjimi publik dhe kushteve të rënda ekonomike që vite më vonë shkaktoi vargun e reformave, të njohura si Perestroika, që i paraprinë rënies së Bashkimit Sovjetik.

“(Republika Islamike) është vendi ku ishte Bashkimi Sovjetik në fillim të viteve 1980 … Është ideologjikisht e falimentuar, është ekonomikisht në telashe të thella dhe thjesht nuk është në gjendje të reformojë veten,” tha Vaez. “Ndryshe nga Bashkimi Sovjetik në fund të viteve 1980, (Irani) ka ende vullnet për të luftuar.” 

“Dikush mund të konkludohet se protestat do të rishfaqen shpejt në një mënyrë më të egër,” shtoi ai.

Efekti ftohës i ekzekutimeve

Jehona e kryengritjes vazhdon të kumbojë në vend. Çdo natë në Teheran, thirrjet “vdekje diktatorit” kumbojnë nga çatitë dhe nga pas perdeve të tërhequra, larg syve të forcave të sigurisë. Protestat kundër regjimit vazhdojnë të shfaqen në disa nga rajonet kufitare të vendit të mbizotëruara nga pakicat, të cilat bartën peshën kryesore të shtypjes së regjimit.

Të premten, mijëra njerëz u derdhën në rrugët e qytetit me shumicë Baloche Zahedan pas lutjeve të mesditës, duke kërkuar rënien e regjimit.

Perëndimi i vendit me shumicë kurde vazhdon të jetë i mbushur me tubime që shënojnë fundin e periudhave 40-ditore të zisë për protestuesit e vrarë.

“Kurdistan, Kurdistan, varrezat e fashistëve,” brohoritën vajtuesit në një video të shpërndarë nga grupi i të drejtave të njeriut iraniano-kurd Hengaw më 16 janar. Vajtuesit ngritën trëndafila në ajër për të përkujtuar Hooman Abdullahi, një protestues që u qëllua dhe u vra nga forcat e sigurisë.

Për aktivistët, qëndrueshmëria e protestave mes pakicave etnike është një shenjë e asaj që do të vijë. Ekzekutimet, thonë ata, përfundimisht do të dështojnë.

Të paktën 18 protestues janë dënuar me vdekje deri tani, me vetëm pesë që kanë fituar të drejtën e apelit, sipas HRNA. Më shumë se 100 protestues janë akuzuar për krime që parashikojnë dënimin me vdekje.

Katër persona janë ekzekutuar tashmë, duke përfshirë të burgosur të profilit të lartë si një kampion karateje dhe trajner fëmijësh.

Lexo më tej: Irani shton ekzekutimet/ Varen tre gra, mes tyre “nusja fëmijë” që vrau bashkëshortin

“Njerëzit janë më të zemëruar pasi e kuptuam se sa shpejt dhe me nxitim i varin ata burra,” tha një aktivist në Iran, i cili nuk dëshiron të identifikohet për arsye sigurie dhe e quan veten Z. “Mendoj se ata e ngjeshën më shumë sustën. Herën tjetër, njerëzit as nuk do të kenë frikë të varen”, tha ai për CNN.

Ekzekutimet kanë shkaktuar dënim të ashpër nga komuniteti ndërkombëtar. Raportet, duke përfshirë raportimin e vetë CNN, sugjerojnë se shumicës së protestuesve po iu mohohet procesi i rregullt, me gjykime të shpejta dhe akses vetëm te avokatët e caktuar nga shteti.

Por dënimet me vdekje kanë pasur gjithashtu një efekt rrëqethës, kryesisht te brezi i vjetër i iranianëve që kryesisht qëndruan jashtë rrugës dhe që tani po përpiqen t’i mbajnë fëmijët e tyre në shtëpi, thonë aktivistët.

“Askush nuk dëshiron të mbajë një fotografi të fëmijës së tyre,” tha një aktivist jashtë Iranit, duke iu referuar nënave që mbanin fotografi të djemve dhe vajzave të tyre të vrarë dhe të arrestuar. Pamjet kanë qenë të kudogjendura që nga fillimi i protestave.

“Por fëmijët duan të ndërtojnë të ardhmen e tyre,” tha aktivisti, i njohur si Mamlekate, i cili ka luajtur një rol kyç në shpërndarjen e fotove dhe videove nga protestat dhe në lidhjen e gazetarëve me burimet në vend.

“Nëse fëmijët nuk e bëjnë kush do ta bëjë?” tha ai për CNN. “Kjo është larg nga përfundimi.” 

Përshtati në shqip ©LAPSI.AL