Pashë një postim në Instagram pak kohë më parë që përshkruante qytetin bregdetar shqiptar të Ksamilit si “Karaibet e Evropës”. Kishte më shumë se një ngjashmëri sipërfaqësore, me palmat, plazhin verbues, detin e kaltër dhe çadra dielli me kashtë. Me preokupimin aktual mbi emigracionin shqiptar që po ziente, fillova të imagjinoja një rrëfim alternativ të britanikëve të uritur nga dielli që dynden në drejtim të kundërt për të kërkuar pak rreze dielli “karaibesh”. Kështu që vendosa të bëj një vizitë, për të parë nëse ky krahasim qëndronte.
Është sigurisht më i shpejtë dhe më i lirë për t’u arritur se Barbados. Fluturova për në Korfuz, ishulli më i afërt grek me Rivierën Shqiptare, i cili shkon për 100 milje përgjatë bregut lindor të detit Jon. Nga qyteti i Korfuzit është një kalim me traget për 40 minuta për në Sarandë.
“Është shumë sigurt dhe qetë atje” – më tha taksisti që më çoi në portin e Korfuzit. “E gjithë mafia e tyre është këtu ose në vendin tuaj”. Në Sarandë, guida Gëzim Shimi qeshi kur tregova komentin e taksistit. “I gjithë publiciteti është publicitet i mirë,” tha ai. “Gjatë viteve të fundit, unë kam udhëhequr shumë britanikë kureshtarë për të parë se si është Shqipëria në të vërtetë.”
Udhëtuam 30 minuta në jug të Sarandës për në Ksamil, i cili ndodhet pak mbi kufirin e Greqisë Veriore. Ksamili nuk ekzistonte derisa regjimi komunist i Enver Hoxhës e vendosi atë në vitet 1960 si bazë për prodhimin e vajit të ullirit. “Është vetëm disa milje nga Korfuzi, kështu që vetëm ata me prejardhje të besueshme politike lejoheshin të jetonin këtu gjatë komunizmit” – tha Gëzimi. Me paralele me atë që po ndodh sot në Kanalin Anglez, ai tha se shqiptarët rrezikonin jetën dhe gjymtyrët duke marrë varka të vogla, apo edhe duke notuar deri në Korfuz, për të ikur nga marrëzia staliniste e Hoxhës.
Ksamili është një qytet i vogël, por në rritje në një gji të gërmuar të mbrojtur nga 3 ishuj të gjelbër në det. Plazhi është i mbushur me hotele, restorante dhe bare dhe është i ndarë për përdorim privat të çdo institucioni megjithëse shumica ishin të mbyllura kur mbërrita gjatë sezonit të hershëm dhe duke u zbukuruar për verën. Vetëm një numër i vogël njerëzish ishin zhytur në shtretër dielli nën çadra me kashtë.
“Poda Boutique Hotel” është i hapur dhe unë takova autoren e postimit në Instagram që më tërhoqi deri këtu. Anna Poda, drejtoreshë menaxhuese e këtij institucioni familjar me 20 dhoma. “Ju mund të shihni se deti bruz dhe rëra e bardhë janë njëlloj si të Karaibeve” tha ajo e gëzuar, përpara se të rrëfente se palmat e tyre janë të importuara. Britanikët, tha ajo, po e besojnë reklamën e saj pasi u renditën mes tre kombësive më të mëdha të vizitorëve të huaj vitin e kaluar, së bashku me gjermanët dhe italianët.
“Njerëzit vijnë për 310 ditë me diell çdo vit dhe çmime vërtet të mira,” shtoi ajo.
Ajo sigurisht ka një të drejtë për ngjyrën e detit dhe çmimet. Sedimentet nga malet e mermerit përreth krijojnë një fund deti me rërë të bardhë që i jep një ngjyrë të mrekullueshme qumështi. Dhe dhoma ime dyshe, gjysma me dërrasa, me pamjen e saj të mrekullueshme të ballkonit drejt Korfuzit, kushton vetëm 80£ për natë. Përgjatë gjithë kohës, riviera shqiptare më tregoi vlera të jashtëzakonshme, veçanërisht kuzhina e ndikuar nga italianët, e pasur me ushqime deti. Në hotel, një vakt me tre pjata me sallatë greke, linguinë me midhje dhe levrek të pjekur në skarë kushton vetëm 2250 lekë (17 £).
Megjithatë, nuk kishte asgjë si Karaibet për shiun e lehtë të mëngjesit të nesërm. Për fat të mirë, një peizazh historik aq i mirë sa kudo në Evropë është në një distancë të habitshme nga Ksamili, me qytetërimet greke, romake dhe osmane që kanë lënë gjurmët e tyre.
Butrinti, një “hedhje guri” nga Ksamili, është një nga tre vendet e Trashëgimisë Botërore të UNESCO-s të Shqipërisë dhe një palimpsest arkeologjik. Virgjili e përmendi atë në “Eneidën” si datimin para rënies së Trojës, por lavdia e vërtetë filloi rreth shekullit të 3-të para Krishtit me romakët që u futën brenda dhe lanë struktura karakteristike sublime, duke përfshirë një teatër 3000 vendesh me mbishkrime latine që paralajmëronin spektatorët të mos i vendosnin këmbët në karrige.
Një orë ecje me makinë na çoi në Gjirokastër, në shtëpitë trekatëshe prej guri osmane dhe kalanë e përmasave të Kështjellës Windsor që pothuajse nuk kanë ndryshuar që nga shekulli i 18-të. Ajo u njoh nga Unesco në vitin 2005. Kuzhina e përzemërt është e ndikuar nga osmanët. Për drekë, hëngra Imam bayıldı (fjalë për fjalë “imamit i ra të fikët”), një pjatë e quajtur sipas emrit të një kleriku mysliman, i cili konsumoi shumë patëllxhanë të mbushur dhe i ra të fikët.
Ndikimi i mëtejshëm osman dhe plazhet më pak të zhvilluara dolën të nesërmen me një udhëtim në veri. Ksamili mund të jetë duke përjetuar një nxitim zhvillimi, por ne gjejmë pika më të egra si “Shpella e pëllumbave” ku deti është në mënyrë inkandeshente bruz dhe i rezervuar nga shkëmbinjtë e bardhë mahnitës.
Diku tjetër, plazhi i Porto Palermos mbikëqyret nga një kështjellë me mure të trasha e ndërtuar nga Ali Pashë Tepelenë për Sulltanin Osman si një mburojë kundër britanikëve në Korfuz. Ali Pasha, megjithatë, po tregtonte armë nga britanikët për të çuar përpara pasurimin e tij të pamëshirshëm territorial; sulltani më në fund u lodh prej tij dhe hoqi kokën.
Porto Palermo ka gjithashtu një bazë të braktisur nëndetësesh me një tunel të gjatë me një milje në faqe kodre. Udhërrëfyesi im, Gezimi tha se u deshën 30 vjet për t’u ndërtuar, kryesisht sepse Hoxha ra në konflikt me BRSS dhe Kinën, të cilët po financonin ndërtimin e saj. Si kompensim, ai refuzoi të kthente 4 nëndetëse sovjetike.
Nuk ka dyshim që Hoxha ishte acaruar nga një zhvillim i ri më tej në bregdet në Palasë. Këtu, njeriu më i pasur i Shqipërisë po ndërton Green Coast – një zhvillim hotelesh me 5 yje dhe vila luksoze. Është një dëshpërim për sytë dhe zhvillimin pa karakter që mund të jetë një vizion i së ardhmes për këtë rivierë shqiptare, thotë i shqetësuar Gëzimi.
“Unë do të thosha ejani dhe shikoni këtë bregdet tani, ndërsa i ngjan asaj si dukej Korfuzi 50 vjet më parë” – thotë ai.
Ai më la për një natë të fundit pranë Vlorës, ku deti Jon bëhet Adriatik dhe Hotel Paradise Beach ka dhoma dyshe të mëdha me pamje nga deti për 75 £. Ajri i mbrëmjes ishte i ngrohtë, deti në ngjyrë blu dhe stafi më trajtoi si një mik të humbur prej kohësh. Mos u shqetësoni për reklamën e Instagramit. Kujt i duhet kalipsoja e Karaibeve kur keni një gotë raki (jo rum) për të ngritur dolli në një muzg që i kthen ishujt e largët grekë në silueta? ©LAPSI.al