Transferimi i teknologjisë është një mekanizëm për inovacionin dhe për këtë arsye nxitet fuqishëm nga politika e inovacionit. Një studim i Fondit Europian për Trajnimet një mekanizëm i BE-së vë në dukje se vendet e Ballkanit Perëndimor kanë pranuar Strategjinë e Specializimit të Zgjuar (S3), i cila kanalizon financimin e RDI (Zhvillimin e Kërkimit dhe Inovacionit) drejt sektorëve prioritarë, por Shqipëria dhe Kosova janë më dobët se vendet e tjera dhe nuk janë ende gati të aplikojnë VTT (Transferimi Vertikal i Teknologjisë).
Studimi vë në dukje se Mali i Zi dhe Serbia janë të vetmet vende në Ballkanin Perëndimor që kanë adoptuar strategjinë S3, Maqedonia e Veriut pritej të miratonte S3-në e saj në fund të vitit 2022, duke treguar një nivel të lartë niveli i përgatitje.
Kosova dhe Shqipëria janë të dyja në fazat e hershme të zhvillimit të S3, ndërsa Bosnja dhe Hercegovina nuk e ka iniciuar ende procesin e S3-shit të saj.
Politikat ekzistuese në Shqipëri mbështesin zhvillimin e një modeli inovacioni “quad helix” për të mbështetur VTT (Transferimi Vertikal i Teknologjisë), por kjo nuk është reflektuar në zbatimin e politikave, thotë studimi i BE-së.
Programet e Kërkimit (PKK) dhe Strategjia Kombëtare e Zhvillimit (SKZH) janë dokumente që nevojiten për financime ndryshojnë gjerësisht në të gjithë Ballkanin, ku vetëm Serbia dhe Maqedonia e Veriut themeluan fonde funksionale të inovacionit, ndërkohë që Mali i Zi po planifikon këtë hap, ndërsa Shqipëria, Bosnja dhe Kosova ende iu mungon mbështetja e duhur për aktivitetet e teknologjisë. Kapitali sipërmarrës është në një fazë e hershme zhvillimi në të gjithë rajonin.
Studimi referoi se, të gjitha vendet e Ballkanit kanë investime shumë të ulëta në Kërkim dhe Zhvillim (nga 0.25% e PBB-së në Shqipëri në 0.9% në Serbi). Kjo reflektohet në kapacitetin e tyre kërkimor, përfshirë numrin e studiuesve, shkencorë publikimet dhe veprimtaria e patentimit.
Serbia po sheh përmirësimin më të qëndrueshëm si rezultat i kanalizimit të fondeve nga BE në Kërkim dhe Zhvillim. Ndërkohë indeksi Global i inovacionit (GII) tregon se Shqipëria ka performancën më të ulët në rajon në dimensionin e kapitalit njerëzor dhe kërkimit. Aktiviteti i patentimit është i ulët dhe kryesisht kryhet nga kompanitë.
Bosnja dhe Hercegovina renditet gjithashtu në fundin e poshtëm të spektrit rajonal për kapacitetet shkencore dhe kërkimore. Vendi është renditur dhe ka shënuar rezultate të ulëta për prodhimin e R&D.
Kosova po sheh një trend negativ. Universiteti i Prishtinës më parë ishte në gjendje të konkurronte me institucione të tjera të ngjashme në rajon, por sot ka mbetur prapa renditjen globale dhe rajonale, megjithëse është ende mbi Universitetin e Tiranës.
Mali i Zi ka një popullatë e vogël studiuesish dhe shumë pak studiues që punojnë në sektorin e biznesit. Megjithatë niveli relativisht i mirë i ekselencës kërkimore në botimet akademike është njohur dhe është rezultat i politikave strikte afatgjata universitare për avancimin akademik. Numri i studiuesve në Maqedoninë e Veriut është gjithashtu është shumë nën mesataren e BE-së dhe rezultatet e kërkimit janë gjithashtu të ulëta. Serbia, si Mali i Zi, thyejnë prirjen rajonale për sa i përket kapacitetit shkencor, me përmirësim të prodhimit në dekadën e fundit./Monitor