Ish–shefi i FBI–së James Comey, i shkarkuar nga presidenti Trump në mesin e hetimeve që FBI po kryente për ndërhyrjen e Rusisë në zgjedhjet presidenciale në SHBA, dëshmoi para Komitetit të Senatit për Inteligjencën.
Një pjesë e dëshmisë së tij është publikuar në media. Lapsi.al po sjell versionin e dhënë në CNN. Comey flet për takime kokë më kokë e për telefonata private me Trump, për mënyrën se si ai kërkonte me ngulm që kjo çështje të mbyllej e që ai të mos përfshihej dhe që të braktiste hetimet për këshilltarin e tij, Mike Flynn.
Lexoni më poshtë të plotë dëshminë e tij.
Kryetari Burr, Anëtar Warner, Anëtarë të Komitetit.
Faleminderit që më ftuat të paraqitem para jush sot. Më është kërkuar të dëshmoj sot për të përshkruar për ju ndërveprimet e mia me Presidentin e Zgjedhur dhe Trump në tema që unë kuptoj se janë me interes për ju. Nuk kam përfshirë çdo detaj nga bisedat e mia me Presidentin, por, për t’i kujtuar sa më mirë, jam përpjekur të përfshij informata që mund të jenë të rëndësishme për Komitetin.
Raporti i 6 janarit
Për herë të parë u takova të premten, më 6 janar, në një sallë konferencash në Trump Tower në Nju Jork. Unë kam qenë atje me liderë të tjerë të Komunitetit të Inteligjencës (IC) për ta informuar atë dhe ekipin e tij të ri të sigurisë kombëtare mbi gjetjet e një vlerësimi të IC-së lidhur me përpjekjet e Rusisë për të ndërhyrë në zgjedhje. Në përfundim të këtij informimi, unë mbeta vetëm me Presidentin e Zgjedhur për ta informuar atë për disa aspekte të ndjeshme personale të informacionit të mbledhur gjatë vlerësimit.
Udhëheqja e IC-së mendonte se ishte e rëndësishme, për një sërë arsyesh, të paralajmëronte Presidentin e ardhshëm për ekzistencën e këtij materiali, edhe pse ishte i fshehtë dhe i paverifikuar. Midis këtyre arsyeve ishin: (1) e dinim se media ishte gati të raportonte publikisht materialin dhe besonim se IC nuk duhet të kishte njohuri për materialin dhe lëshimin e tij të afërt nga Presidenti i zgjedhur; Dhe (2) informacionet që ka pasur disa përpjekje për të kompromentuar një President të ardhshëm, ne mund t’i përballonim me një konferencë mbrojtëse.
Drejtori i Inteligjencës Kombëtare kërkoi që unë personalisht ta bëj këtë pjesë të konferencës sepse ishte pjesë e pozicionit tim dhe për shkak se materiali përfshinte përgjegjësitë kundër inteligjencës së FBI-së. Ne gjithashtu ramë dakord që unë do ta bëja atë vetëm për të minimizuar shqetësimin potencial që mund të kishte Presidenti i Zgjedhur. Edhe pse u pajtuam se kishte kuptim për mua të bëja raportimin, udhëheqja e FBI-së dhe unë u shqetësuam se konferenca mund të krijojë një situatë të tillë, që një President i ri të merrte detyrën në pasigurinë se FBI do të kryente një hetim kundër-zbulues për sjelljen e tij personale.
Është e rëndësishme të kuptohet se hetimet kundër Inteligjencës së FBI-së janë të ndryshme nga ato më të zakonshmet e hetimeve penale. Qëllimi i Byrosë në një hetim të kundër-zbulimi është të kuptojë metodat teknike dhe njerëzore që fuqitë e huaja armiqësore po përdorin për të ndikuar tek Shtetet e Bashkuara ose për të vjedhur sekretet tona. FBI e përdor këtë kuptim për t’i shkatërruar ato përpjekje. Ndonjëherë, përçarja merr formën e njoftimit të një personi që është shënjestruar për rekrutim ose ndikim nga fuqia e huaj. Ndonjëherë ajo përfshin forcimin e një sistemi kompjuterik që po sulmohet. Ndonjëherë ajo përfshin “kthimin” e personit të rekrutuar në një agjent të dyfishtë, ose publikisht duke bërë thirrje për sjelljen me sanksione ose dëbime të zyrtarëve të inteligjencës të bazuar në ambasadë. Me raste, ndjekja penale përdoret për të prishur aktivitetet e inteligjencës.
Për shkak se natyra e kombit të huaj armiqësor është e njohur, hetimet e kundërzbulimit tentojnë të përqendrohen në individë që FBI dyshon se janë agjentë në dijeni apo të pavetëdijshëm të asaj fuqie të huaj.
Kur FBI zhvillon një arsye për të besuar se një amerikan ka qenë në shënjestër për rekrutim nga një fuqi e huaj ose është fshehurazi duke vepruar si një agjent i fuqisë së huaj, FBI “hap një hetim” për atë amerikan dhe do të përdorë autoritetet ligjore që të përpiqen të mësojnë më shumë për natyrën e çdo marrëdhënieje me fuqinë e huaj, kështu që hetimi mund të prishet.
Në këtë kontekst, përpara takimit të 6 janarit, unë bisedova me ekipin e FBI-së nëse unë duhet të jem i përgatitur për të siguruar Presidentin e Zgjedhur Trump se ne nuk po e hetonim atë personalisht. Kjo ishte e vërtetë; Ne nuk kishim një rast të hapur kundër-zbulimi ndaj tij. Ne kemi rënë dakord që ta bëj këtë nëse rrethanat janë të garantuara. Gjatë takimit tonë kokë më kokë në Trump Tower, bazuar në reagimin e Presidentit të Zgjedhur Trump për raportimin dhe pa ia drejtuar atij drejpërdrejtë pyetjen, unë e ofrova atë garanci.
U ndjeva i detyruar të dokumentoj bisedën time të parë me Presidentin e Zgjedhur në një memo. Për të siguruar saktësinë, fillova ta shkruaja atë në një kompjuter portativ në një automjet të FBI jashtë Trump Tower, në momentin që dola nga takimi.
Mbajtja e shënimeve me shkrim menjëherë pas bisedave kokë më kokë me Z. Trump ishte praktika ime nga ai moment e në vazhdim.
Kjo nuk kishte qenë praktika ime në të kaluarën. Kam folur vetëm dy herë personalisht me Presidentin Obama (dhe kurrë në telefon) – një herë në 2015 për të diskutuar çështje të politikave të zbatimit të ligjit dhe një herë të dytë, shkurtimisht, për t’i thënë lamtumirë në fund të vitit 2016. Asnjë nga këto rrethana unë nuk i mbajta shënim disktutimet.
Unë mund të kujtoj 9 biseda kokë më kokë me Presidentin Trum në katër muaj, prej të cilave 3 takime dhe 6 telefonata.
27 Janar, Darkë
Presidenti dhe unë patëm darkë të premten, më 27 janar në orën 18:30 në dhomën e gjelbër në Shtëpinë e Bardhë. Ai më kishte thirrur në mesditë atë ditë dhe më ftoi për të ngrënë atë natë, duke thënë se ai do të kishte ftuar gjithë familjen time, por vendosi që të darkojë vetëm mua këtë here dhe me gjithë familjen do të ishte për herën tjetër. Nuk ishte e qartë nga biseda se kush tjetër do të ishte në darkë, edhe pse unë mendova se do të kishte edhe të tjerë.
Doli të ishim vetëm ne të dy, të ulur në një tavolinë të vogël ovale në qendër të dhomës së gjelbër. Dy oficerë të Marinës na prisnin dhe hynin në dhomë vetëm për të shërbyer ushqim dhe pije, thuhet në dëshminë e Comey, raporton lapsi.al.
Presidenti filloi duke më pyetur nëse unë doja të qëndroja si drejtor i FBI-së, gjë që e gjeta të çuditshme, sepse më kishte thënë dy herë në bisedat e mëhershme se ai shpresonte që unë të qëndroja dhe unë e kisha siguruar atë që kisha për qëllim të qëndroja. Ai tha se shumë njerëz e dëshironin punën time dhe, duke marrë parasysh abuzimet që kisha marrë gjatë vitit të kaluar, ai do ta kuptonte nëse doja të largohesha.
Instinktet e mia më thanë se takimi kokë më kokë dhe pretendimi se ky ishte diskutimi ynë i parë në lidhje me pozicionin tim, do të thoshte se darka ishte, të paktën pjesërisht, një përpjekje për të më pyetur mbi punën time dhe për të krijuar një lloj marrëdhënie patronazhi. Kjo më shqetësoi shumë, duke pasur parasysh statusin tradicionalisht të pavarur të FBI-së në degën e ekzekutivit.
Unë u përgjigja se e doja punën time dhe që synoj të qëndroj dhe të shërbej mandatin tim dhjetë-vjeçar si Drejtor. Dhe pastaj, për shkak se pyetja më shqetësoi, shtova se nuk isha “i besueshëm” në mënyrën se si politikanët e përdorin atë fjalë, por ai gjithmonë mund të besonte tek unë se do t’i tregoja të vërtetën. Shtova se nuk isha në anën e askujt politikisht.
Disa çaste më vonë, Presidenti tha, “Unë kam nevojë për besnikëri, unë pres besnikëri.” Unë nuk lëviza, nuk fola, as nuk ndryshova shprehjen e fytyrës në asnjë mënyrë gjatë heshtjes së vështirë që pasoi. Ne thjesht pamë njëri-tjetrin në heshtje.
Biseda më pas u zhvendos, por ai iu kthye temës afër fundit të darkës sonë. Në një moment, unë shpjegova pse ishte kaq e rëndësishme që FBI dhe Departamenti i Drejtësisë të jenë të pavarura nga Shtëpia e Bardhë. Thashë se ishte një paradoks: Gjatë gjithë historisë, disa presidentë kanë vendosur që për shkak se “problemet” vijnë nga Drejtësia, ata duhet të përpiqen të mbajnë afër Departamentin. Por mjegullimi i këtyre kufijve në fund të fundit i përkeqëson problemet duke minuar besimin e publikut në institucionet dhe punën e tyre.
Afër fundit të darkës sonë, Presidenti u kthye në temën e punës sime, duke thënë se ai ishte shumë i lumtur që unë doja të qëndroja, duke shtuar se kishte dëgjuar gjëra të mëdha për mua nga Jim Mattis, Jeff Sessions dhe shumë të tjerë.
Më pas tha: “Kam nevojë për besnikëri”. Unë u përgjigja: “Do të marrësh gjithmonë ndershmëri nga unë”. Ai ndaloi dhe më tha: “Kjo është ajo që dua, besnikëri të ndershme.” Unë ndalova, dhe pastaj thashë: “Do ta keni këtë nga unë.”
Siç kam shkruar në memorandumin që kam hartuar menjëherë pas darkës, është e mundur që ta kemi kuptuar ndryshe shprehjen “besnikëri e ndershme”, por vendosa se nuk do të ishte produktive ta shtyja më tej.
Termi – besnikëri e ndershme – kishte ndihmuar në përfundimin e një bisede shumë të vështirë dhe shpjegimet e mia kishin bërë të qartë se çfarë duhet të presë.
Gjatë darkës, Presidenti iu kthye materialit të fshehtë që e kisha informuar më 6 janar, dhe, siç kishte bërë më parë, shprehu zhgënjimin e tij për akuzat dhe i mohoi fort ato.
Ai tha se po konsideronte që të më urdhëronte për të hetuar incidentin e pretenduar për të provuar se nuk ndodhi. Unë u përgjigja se ai duhet të japë një mendim të kujdesshëm, sepse mund të krijojë një histori sikur ne ishim duke e hetuar personalisht atë, gjë të cilën nuk po e bënim, dhe sepse ishte shumë e vështirë të provohej e kundërta. Ai tha se do të mendonte për këtë dhe më kërkoi edhe mua ta mendoj.
Siç ishte praktika ime për biseda me Presidentin Trump, kam shkruar një memo të hollësishme për darkën menjëherë më pas dhe e kam ndarë atë me ekipin e lartë të udhëheqjes së FBI-së.
14 shkurt, Takimi në Zyrën Ovale
Më 14 shkurt, shkova në Zyrën Ovale për një njoftim të planifikuar anti-terrorist për Presidentin. Ai u ul pas tavolinës dhe një grup prej nesh u ul në një gjysmë rrethin prej gjashtë karrigesh përballë tij në anën tjetër të tavolinës.
Nënkryetari, zëvendësdrejtori i CIA-s, drejtori i Qendrës Kombëtare kundër Terrorizmit, Sekretari i Sigurisë Kombëtare, Prokurori i Përgjithshëm dhe unë ishim në karriget në anën e gjysmë-rrethit. Unë isha përballë me Presidenti, të ulur midis Zëvendës Drejtorit të CIA-s dhe Drejtorit të NCTC. Kishte mjaft të tjerë në dhomë, të ulur në kolltuk dhe karrige.
Presidenti sinjalizoi fundin e konferencës duke falenderuar grupin dhe duke u thënë të gjithëve se ai donte të më fliste vetëm për vetëm. Qëndrova në karrigen time. Ndërsa pjesëmarrësit filluan të largoheshin nga Zyra Ovale, Prokurori i Përgjithshëm iu afrua karriges sime, por Presidenti e falënderoi atë dhe tha se donte të fliste vetëm me mua.
Personi i fundit që po largohej ishte Jared Kushner, i cili gjithashtu qëndronte pranë karriges sime dhe shkëmbeu batuta me mua. Presidenti i kërkoi të falur, duke i thënë se donte të fliste me mua.
Kur dera u mbyll, dhe ishim vetëm, Presidenti filloi duke thënë, “Unë dua të flas për Mike Flynn.”
Flynn kishte dhënë dorëheqjen një ditë më parë. Presidenti filloi duke thënë se Flynn nuk kishte bërë ndonjë gjë të gabuar kur fliste me rusët, por ai kishte qenë i detyruar ta pranonte dorëheqjene, sepse ai e kishte mashtruar Zëvendës Presidentin. Ai shtoi se kishte shqetësime të tjera rreth Flynn-it, që ai nuk i specifikoi më pas.
Më pas, Presidenti bëri një seri komentesh të gjata rreth problemit me rrjedhjet e informacionit të klasifikuar – një shqetësim që unë e ndaja dhe vazhdoj ta ndaj. Pasi kishte folur për disa minuta për rrjedhjet, Reince Priebus hyri në derë dhe unë munda të shoh një grup njerëzish që prisnin pas tij.
Presidenti i bëri shenjë ta mbyllte derën, duke thënë se ai do të mbaronte shepjt. Dera u mbyll. Presidenti pastaj u kthye në temën e Mike Flynn, duke thënë, “Ai është një djalë i mirë dhe ka kaluar shumë.” Ai përsëriti se Flynn nuk kishte bërë ndonjë gabim në telefonatat e tij me rusët, por e kishte mashtruar Zëvendës Presidentin. Ai më pas tha: “Unë shpresoj se mund ta shihni rrugën tuaj të pastër për ta lënë këtë, për ta lënë Flynn –in. Ai është një djalë i mire”. Unë u përgjigja vetëm se “ai është një djalë i mirë”. (Në fakt, kisha një përvojë pozitive me Mike Flynn kur ai ishte një koleg si Drejtori i Agjencisë së Inteligjencës së Mbrojtjes në fillim të mandatit tim në FBI.)
Nuk thashë se do ta “lija këtë”. Presidenti u kthye shkurtimisht në problemin e rrjedhjes së informacioneve. Pastaj u ngrita dhe dola, duke e bërë rrugën time përmes një grupi të madh njerëzish që prisnin atje, duke përfshirë Z. Priebus dhe Zëvendës Presidentin. Unë menjëherë përgatita një memo të paklasifikuar të bisedës rreth Flynn dhe e diskutova këtë çështje me udhëheqjen e lartë të FBI.
E kisha kuptuar Presidentin që po kërkonte që të hiqmin dorë nga ndonjë hetim rreth Flynn në lidhje me deklaratat e rreme për bisedat e tij me ambasadorin rus në dhjetor.
Unë nuk e kuptoja Presidentin kur foli për hetim më të gjerë mbi Rusinë apo lidhjet e mundshme me fushatën e tij. Mund ta kisha gabim, por e mora si nevojë për t’u përqendruar në atë që kishte ndodhur vetëm me largimin e Flynn dhe polemikat rreth llogarisë së telefonatave të tij.
Megjithatë, ishte shumë shqetësuese, duke pasur parasysh rolin e FBI si një agjenci hetuese e pavarur. Ekipi i udhëheqjes i FBI-së u pajtua me mua se ishte e rëndësishme të mos infektoheshin ekipi hetues me kërkesën e Presidentit, të cilin nuk e kishim ndërmend t’i bindeshim.
Ne gjithashtu arritëm në përfundimin se, duke qenë se ishte një bisedë kokë më kokë, nuk kishte asgjë në dispozicion për të konfirmuar deklaratën time.
Arritëm në përfundimin se kishte pak kuptim ta raportonim atë te Prokurori i Përgjithshëm, Session, të cilin ne prisnim se do të donte ta përjashtonte veten nga përfshirja në hetimet lidhur me Rusinë. (Ai e bëri këtë dy javë më vonë.)
Roli i Zëvendës Prokurorit të Përgjithshëm u plotësua më pas nga një Prokurori i Shteteve të Bashkuara, i cili gjithashtu nuk do të qëndronte gjatë.
Pas diskutimit të çështjes, vendosëm ta mbanim atë shumë afër, duke zgjedhur të kuptojmë se çfarë të bënim me të gjatë rrugës, teksa hetimi ynë do të përparonte.
Hetimi shkoi përpara me shpejtësi të plotë, me asnjë nga anëtarët e ekipit hetues – ose avokatët e Departamentit të Drejtësisë që i mbështesin – nuk ishin në dijeni të përkesës së Presidentit. Pak kohë më pas, unë fola personalisht me Prokurorin e Përgjithshëm, Session, dhe i tregova shqetësimin e Presidentit. Unë shfrytëzova rastin t’i kërkoj Prokurorit të Përgjithshëm që të parandalojë çdo komunikim të drejtpërdrejtë mes Presidentit dhe meje. I thashë se ajo që sapo kishte ndodhur – atij iu kërkua të largohej, ndërkohë që drejtori i FBI-së, i cili i raporton atij mbeti në dhomë – ishte e papërshtatshme dhe nuk duhet të ndodhte më kurrë. Ai nuk u përgjigj.
Për arsyet e diskutuara më sipër, nuk përmenda që Presidenti hapi bisedën mbi hetimin e mundshëm të FBI-së për Gjeneralin Flynn.
30 Mars, Thirrje telefonike
Në mëngjesin e 30 marsit Presidenti më telefonoi në FBI. Ai e përshkroi hetimin e Rusisë si “një re” që dëmtonte aftësinë e tij për të vepruar në emër të vendit. Ai tha se nuk kishte të bënte me Rusinë, nuk kishte qenë i përfshirë me prostitutat në Rusi dhe kishte menduar gjithmonë se ai përgjohej dhe regjistrohej kur ishte në Rusi. Ai pyeti se çfarë mund të bënim “për ta hequr renë”. Unë u përgjigja se po e hetonim çështjen sa më shpejt që mundëm dhe se do të kishte përfitim të madh nëse nuk do të gjejmë ndonjë gjë, nëse do ta bënim punën tonë mirë. Ai pranoi, por pastaj ripërsëriti problemet që kjo po i shkaktonte.
Pastaj Presidenti pyeti se pse kishte një seancë dëgjimore në Kongres për Rusinë javën e kaluar – në të cilën unë kisha konfirmuar, sipas direktivave Departamentit të Drejtësisë, hetimin për bashkërendimin e mundshëm mes Rusisë dhe fushatës së Trump.
I shpjegova kërkesat nga udhëheqja e të dyja palëve në Kongres për më shumë informacion dhe se senatori Grassley kishte marrë edhe konfirmimin e Zëvendës Prokurorit të Përgjithshëm për ta informuar në detaje mbi hetimin.
Unë shpjegova se kishim informuar udhëheqjen e Kongresit saktësisht se cilët individë ne po hetonin dhe se u kishim thënë udhëheqësve të Kongresit se ne nuk ishim duke hetuar personalisht Presidentin Trump.
I kujtova atij që më parë i kisha thënë më parë. Ai vazhdimisht më tha, “Ne duhet ta nxjerrim këtë fakt.” (Unë nuk i thashë Presidentit se FBI dhe Departamenti i Drejtësisë kishin hezituar të bënin deklarata publike se nuk kemi pasur ndonjë rast të hapur për Presidentin Trump për një numër arsyesh.)
Presidenti vazhdoi të thoshte se nëse do të kishte disa bashkëpunëtorë “satelitë” të të tijët që bënin diçka të gabuar, do të ishte mirë ta gjenim, por se ai nuk kishte bërë asgjë të gabuar dhe shpresonte se do të gjeja një mënyrë për ta nxjerrë faktin se nuk po e hetonim atë.
Në një ndryshim të menjëhershëm, ai e ktheu bisedën në Zëvendës Drejtorin e FBI-së, Andrew McCabe, duke thënë se ai nuk kishte paraqitur atë “gjënë e McCabe” sepse i kisha thënë se McCabe ishte i nderuar, megjithëse McAuliffe ishte afër Clintons dhe i kishte dhënë (mendoj se ai nënkuptonte gruan e zëvendësdrejtorit McCabe) para gjatë fushatës. Megjithëse nuk e kuptova pse Presidenti po e ngrinte këtë, e përsërita se Z. McCabe ishte një person i nderuar.
Ai përfundoi duke theksuar se “reja” po ndërhnte në aftësinë e tij për të bërë marrëveshje për vendin dhe tha se shpresonte të gjeja një mënyrë për të nxjerrë në publik faktin se nuk po hetohet. I thashë se do të shihja çfarë mund të bëja dhe se do ta bënim punën tonë hetimore sa më mirë dhe sa më shpejt që të mundnim.
Menjëherë pas kësaj bisede, thirra Zëvendës Prokurorin e Përgjithshëm, Dana Boente (Prokurori i Përgjithshëm, Sessions kishte përjashtuar veten e tij në të gjitha çështjet lidhur me Rusinë), për të raportuar thelbin e thirrjes nga Presidenti dhe tha se do të prisja urdhërat e tij. Unë nuk dëgjova më prej tij para se Presidenti të më thërriste përsëri dy javë më vonë.
11 Prill, Thirrje telefonike
Në mëngjesin e 11 prillit, Presidenti më thirri dhe më pyeti se çfarë kisha bërë në lidhje me kërkesën e tij që unë “nxirrja” se ai nuk ishte personalisht nën hetim. Unë u përgjigja se e kisha kaluar kërkesën e tij tek Zëvendës Prokurori i Përgjithshëm, por nuk e kisha dëgjuar më prej tij. Ai u përgjigj se “reja” po nërhynte në rrugën dhe aftësitë e tij për të bërë punë. Ai tha se ndoshta ai do të vinte njerëzit e tij që të arrinin tek Zëvendës Prokurori i Përgjithshëm. Thashë se ishte mënyra se si duhet të trajtohet kërkesa e tij. Unë thashë se avokati i Shtëpisë së Bardhë duhet të kontaktojë udhëheqësinë e Departamentit të Drejtësisë për ta bërë kërkesën, që ishte edhe kanali tradicional.
Ai tha se do ta bënte këtë dhe shtoi: “Sepse unë kam qenë shumë besnik ndaj jush, shumë besnik, kemi pasur atë ‘gjënë’ që ju e dini”. Unë nuk u përgjigja dhe nuk e pyeta se çfarë nënkuptonte me “atë gjënë”. Unë thashë vetëm se mënyra për ta trajtuar ishte Këshilli i Shtëpisë së Bardhë të telefononte Zëvendës Prokurorin Përgjithshëm. Ai tha se ishte ajo që do të bënte dhe thirrja përfundoi.
Kjo ishte hera e fundit që fola me Presidentin Trump. /Përgatiti Lapsi.al