Vendimi i Gjykatës së Lartë mbi shtrirjen e imunitetit presidencial do të “transformojë” qeverinë e Shteteve të Bashkuara, thonë ekspertët. Ata paralajmërojnë se ky vendim mund të minojë sundimin e ligjit në vend.
Të hënën, Gjykata e Lartë e SHBA peshoi pretendimet e gjera të ish-presidentit Donald Trump se veprimet e tij, ndërsa ishte në detyrë, ishin të imunizuara nga ndjekja penale. Ai aktualisht përballet me akuza penale për sjelljen e tij gjatë ditëve të fundit të presidencës së tij, kur u akuzua për përpjekje për të përmbysur zgjedhjet e vitit 2020.
Gjykata i dha Trump një fitore të pjesshme, duke vendosur që ish-presidentët amerikanë nuk mund të ndiqen penalisht për veprimet zyrtare të ndërmarra gjatë kohës që ishin në detyrë.
Vendimi i së hënës ka të ngjarë të shtyjë dy nga çështjet penale të Trump përtej zgjedhjeve presidenciale në nëntor, pasi një gjykatë më e ulët fillimisht do të duhet të dëgjojë argumentet se çfarë është një veprim zyrtar dhe çfarë jo.
Por përtej efektit të tij të menjëhershëm, vendimi do të ketë një ndikim “të madh” në kompetencat presidenciale, tha David Super, një profesor i drejtësisë në Universitetin Georgetown.
“Kjo e transformon rrënjësisht presidencën,” tha David Super për Al Jazeera. “Këtu, gjykata thotë se presidenti ende i nënshtrohet ligjit, por ata e kanë bërë shumë, shumë më të ngushtuar se sa ishte më parë. Këto janë sigurisht ato lloje të pushteteve që janë shumë më të njohura për diktatorët sesa për presidentët e vendeve demokratike”.
Gjashtë gjyqtarët konservatorë të Gjykatës së Lartë miratuan vendimin të hënën, ndërsa tre homologët e tyre liberalë e kundërshtuan atë.
(Votat pro dhe kundër vendimit)
Vendimi
Shumica argumentoi se, nëse veprimet zyrtare nuk mbrohen nga pasojat ligjore, një president mund të përballet me hakmarrje nga kundërshtarët politikë pas largimit nga detyra.
Por sipas opinionit të shumicës, shefi i drejtësisë John Roberts shpjegoi se ka kufizime për imunitetin presidencial.
“Presidenti nuk gëzon imunitet për aktet e tij jozyrtare dhe jo gjithçka që bën Presidenti është zyrtare”, shkroi Roberts.
“Presidenti nuk është mbi ligjin. Por Kongresi nuk mund të kriminalizojë sjelljen e Presidentit në kryerjen e përgjegjësive të Degës Ekzekutive sipas Kushtetutës”.
Presidentët ende mund të ndiqen penalisht për grabitje të një dyqani pijesh alkoolike, siç tha David Super për shembull, por jo për ndonjë vendim të marrë brenda kompetencave të tyre në Kushtetutë.
Në fakt, në vendimin e saj të hënën, Gjykata e Lartë dha shembuj konkretë se ku sjellja e Trump në çështjen e përmbysjes së zgjedhjeve përbënte veprime zyrtare.
(6 janar 2021, kur mbështetësit e Trump protestuan në Kapitolin e SHBA. Trump kërkojnë ta dënojnë për përmbysje zgjedhjesh)
Për shembull, gjykata vendosi që bisedat midis Trump dhe zyrtarëve të Departamentit të Drejtësisë janë “absolutisht të imunizuara” nga ndjekja penale.
Prokurorët federalë kishin argumentuar se Trump u përpoq të ndikojë në mënyrë të pahijshme në Departamentin e Drejtësisë për të kthyer humbjen e tij në vitin 2020 ndaj presidentit demokrat Joe Biden. Trump, thanë prokurorët, përdori gjithashtu “fuqinë dhe autoritetin e Departamentit të Drejtësisë për të kryer hetime të rreme për krimin zgjedhor”.
Por duke i konsideruar bisedat e Trump me zyrtarët e agjencisë si “veprime zyrtare“, ekspertët kanë frikë se Gjykata e Lartë mund të ketë rrezikuar pavarësinë e Departamentit të Drejtësisë.
Ndërsa presidenti emëron prokurorin e përgjithshëm, prokurorët pritet të funksionojnë pa ndërhyrje politike dhe të zbatojnë ligjin në mënyrë të barabartë, në përputhje me normat e kahershme.
“Të vrasësh një rival politik? Imun”
Ndërsa një gjykatë më e ulët do të vendosë se si vendimi i së hënës ndikon në çështjen penale të Trump, Claire Finkelstein, profesoreshë e së drejtës dhe filozofisë në Universitetin e Pensilvanisë, tha se pasoja e vendimit është se ai mund të lejojë presidentët e ardhshëm të veprojnë pa u ndëshkuar.
“Rëndësia afatgjatë e këtij vendimi nuk duhet të nënvlerësohet,” tha Finkelstein për Al Jazeera në një intervistë televizive.
“Ajo që thotë është se, nëse Donald Trump bëhet sërish president, ai mund të përdorë kapacitetin e tij zyrtar, veçanërisht funksionet e tij thelbësore kushtetuese, për të përmbysur ligjin, për të mbrojtur veten nga përgjegjësia penale, për të shtrembëruar drejtësinë në mënyra që favorizojnë veten.”
(Gjykata e Lartë [Supreme] në SHBA)
Matt Dallek, një historian politik dhe profesor në Universitetin George Washington, tha gjithashtu se vendimi i gjykatës është “i tmerrshëm”.
“Vendimi është një sulm ndaj kufijve kushtetues për t’u mbrojtur nga abuzimet me pushtetin,” i tha ai Al Jazeera.
Në mospajtimin e saj, gjyqtarja liberale Sonia Sotomayor e kundërshtoi gjithashtu me forcë vendimin.
“Presidenti i Shteteve të Bashkuara është personi më i fuqishëm në vend, dhe ndoshta në botë. Kur të përdorë kompetencat e tij zyrtare në çfarëdo mënyre, me arsyetimin e mazhorancës, tani do të jetë i izoluar nga ndjekja penale”, ka shkruar ajo. “Urdhëron ekipin 6 të Seal të Marinës për të vrarë një rival politik? Imun.”
David Super, profesori i drejtësisë, tha se pohimi i Sotomayor nuk është hiperbolik. Presidenti është komandanti i përgjithshëm i ushtrisë.
“Nuk ka asnjë zyrtar tjetër që mund të anulojë ose pengojë presidentin në komandimin e ushtrisë. Dhe kështu dhënia e çfarëdo urdhri për ushtrinë do të imunizohej absolutisht nga ky vendim,” tha ai për Al Jazeera.
Para Trump, asnjë ish-president i SHBA-së nuk ishte paditur ndonjëherë. Ish-presidenti përballet me katër akuza penale, duke përfshirë dy të lidhura me përmbysjen e zgjedhjeve.
Në fillim të këtij viti, ai u dënua në Nju Jork me akuzën e falsifikimit të dokumenteve të biznesit për të mbuluar pagesat e parave të bëra ndaj një pornostareje përpara zgjedhjeve presidenciale të 2016-ës.
Trump ka mohuar keqbërjen në të gjitha rastet, duke i përshkruar akuzat kundër tij si një “gjueti shtrigash” të drejtuar nga rivalët politikë, kryesisht Biden. Ai kandidon kundër Biden në garën presidenciale të vitit 2024.
“Radikale”
Trump, megjithatë, nuk është presidenti i parë që teston kufijtë e imunitetit presidencial. Richard Nixon mund të ishte përballur me akuza për skandalin Watergate, kur ai përdori burimet e qeverisë për të spiunuar rivalët politikë, por ai u fal nga pasardhësi i tij, Gerald Ford, në 1974.
Në përgjigje të një rasti tjetër kundër Nixon, Gjykata e Lartë zbuloi se presidentët ishin gjithashtu të imunizuar nga dëmet civile.
Disa zyrtarë në administratën e Ronald Reganit u paditën gjithashtu në aferën Iran-Contra, e cila pa SHBA-në t’i shiste ilegalisht armë Iranit për të financuar një grup rebel në Nikaragua. Por Reagan, i cili mohoi njohuri për transaksionet komplekse, nuk u përball kurrë me akuza.
Kohët e fundit, administrata e Barack Obamës refuzoi të ndiqte akuza ligjore kundër zyrtarëve të degës ekzekutive që autorizuan torturat gjatë presidencës së George W Bush.
Chris Edelson – një asistent profesor i qeverisë në Universitetin Amerikan dhe autor i “Power Without Constraint: The Post 9/11 Presidency and National Security” – tha se, në historinë moderne, presidentët e SHBA-së e kanë ushtruar pushtetin pa kufizime “domethënëse”.
“Ajo që është ndryshe tani është se gjykata tani e ka miratuar këtë dhe ne kemi një kandidat për president që e ka bërë të qartë se do të kërkojë të sundojë si diktator”, tha Edelson për Al Jazeera.
Trump tha vitin e kaluar se ai do të ishte një diktator vetëm në ditën e tij të parë në detyrë, në mënyrë që të “mbyllte kufirin”.
Edelson gjithashtu e quajti vendimin e gjykatës “radikal“. Ai bëri një krahasim me kohën e Niksonit, kur pretendimet e gjera për imunitet presidencial nxitën protesta.
“Kur Richard Nixon tha në mënyrë të famshme në një intervistë televizive të vitit 1977 se, kur presidenti bën diçka, kjo do të thotë se nuk është e paligjshme, kjo u pa si një deklaratë befasuese,” tha ai.
“Gjykata sot ka thënë se Nixon në fakt kishte të drejtë.”
Al Jazeera, përshtati në shqip ©LAPSI.AL