BIRN: Në Himarë, të drejtat e pronësisë më të rëndësishme se mosmarrëveshjet diplomatike greke

Votuesit në bashkinë e Himarës të Shqipërisë jugore zgjodhën të dielën kandidatin e Partisë Socialiste në pushtet Vangjel Tavo si kryebashkiak të ri pas një mosmarrëveshjeje politike që ka zgjatur për më shumë se një vit.

Mosmarrëveshja filloi në maj të vitit 2023 kur kandidati për kryebashkiak Fredi Beleri u arrestua dy ditë para zgjedhjeve të mëparshme vendore për blerje të supozuar të votës.

Arrestimi i tij dhe dënimi dhe burgosja e mëvonshme ndezën një mosmarrëveshje diplomatike me Greqinë, me Athinën që kërcënoi se do të pengonte procesin e pranimit të Shqipërisë në BE, duke e akuzuar atë për shkelje të sundimit të ligjits dhe për shkelje të të drejtave të pakicës greke në Himarë.

Partia në pushtet Demokracia e Re e Greqisë madje e kandidoi të burgosurin Beleri si kandidat në zgjedhjet e fundit të Parlamentit Evropian. Ai fitoi dhe tani është një eurodeputet. Shqipëria e lejoi atë të linte burgun për të shkuar në Strasburg për të bërë betimin e tij.

Mosmarrëveshja diplomatike solli vëmendje të paprecedentë mediatike në Himarë. Megjithatë, pasi zgjedhjet e reja u mbajtën të dielën pas skualifikimit të Belerit nga garat politike shqiptare, mosmarrëveshja me Athinën nuk ishte çështja më e rëndësishme në mendjen e votuesve vendas.

Megjithatë, disa ishin ende të zemëruar për atë që ata e shihnin si trajtim të padrejtë të Belerit. “Që nga momenti që Fredi Beleri, i zgjedhur nga populli, u rrëmbye (arrestua), ne nuk prisnim asgjë nga shteti shqiptar apo nga qeveria”, tha për BIRN Pano Dhimaleksi, 64 vjeç, një tregtar nga Himara.

“Himara zgjodhi Fredi Belerin si kryetar bashkie sepse ne besuam se ai do të ishte i interesuar të mbronte pronat tona dhe të drejtat tona… ai nuk kishte frikë”, shtoi Dhimaleksi.

Shqipëria ka një problem të njohur me regjistrimin e pronave dhe të drejtat e tokës. Kjo ka vazhduar që nga rënia e komunizmit, kur qytetarët shqiptarë nuk kishin të drejtë të kishin toka apo prona private.

Pas vitit 1991, u miratua legjislacioni për të trajtuar të drejtën e njerëzve për të zotëruar tokën në të cilën ata jetonin dhe shtëpitë në të cilat banonin. Por disa ligje, si i ashtuquajturi ligji i diskutueshëm 7501, shkaktuan më shumë probleme sesa zgjidhje.

“Problemi më i madh këtu është prona private”, tha Dhimaleksi.

Ai kujtoi se Partia Demokratike e qendrës së djathtë të Shqipërisë, e udhëhequr nga Sali Berisha, kishte miratuar Ligjin 7501 kur ishte në pushtet. Megjithatë ai shtoi: “Për mua, fajin e kanë të gjithë politikanët shqiptarë nga viti 1991 e deri më sot. Unë në Shqipëri nuk e ndaj të majtën nga e djathta, janë e njëjta gjë.”

Një tjetër vendas në Himarë, 50-vjeçari Kristo Karo, tha se kishte pasur probleme edhe për regjistrimin e pronës në emër të tij. Ai donte që kryebashkiaku i ri ta trajtonte këtë çështje si prioritet.

“Unë dua të zgjidhen çfarëdolloj problemi që kemi me tokën dhe shtëpitë tona. Jam 50 vjeç dhe nuk jam i regjistruar fare këtu në Himarë, as babai im 84 vjeç. Kaq dua, të regjistrohem si banor i Himarës”, tha Karo për BIRN.

Politikanët luajtën kartën e së drejtës së pronës gjatë fushatës, siç bëjnë shpesh përpara zgjedhjeve në Shqipëri.

Në maj, kryeministri socialist Edi Rama vizitoi Himarën për të mbështetur aleatin e tij socialist Vangjel Tavo përpara fillimit të fushatës zyrtare.

Rama dhe Tavo u dhanë 437 certifikata pronësie personave që kishin trashëguar prona, por që nuk kishin dokumentet ligjore për ta vërtetuar këtë.

“Shumë padrejtësi janë bërë me ligjin 7501”, tha Rama teksa shpërndante certifikatat. “Dhe kush thotë se pronat e himariotëve iu morën trashëgimtarëve të tyre dhe iu kaluan dikujt tjetër, ata thonë një gënjeshtër të madhe. Kjo nuk ka ndodhur kurrë”, këmbënguli ai.

Tavo dhe Rama thanë se objektivi i tyre ishte të jepnin 4,000 certifikata deri në fund të vitit.

Pjesëmarrja më e lartë, por opozita proteston

Në zgjedhjet e së dielës, Tavo fitoi 5,022 vota ose 58.62 për qind të totalit dhe kandidati i opozitës Petro Gjikuria fitoi 3,545, sipas Komisionit Qendror të Zgjedhjeve. Të dy kandidatët janë grekë etnikë.

Tavo tha pas fitores se himariotët e meritojnë të jetojnë “në liri, harmoni dhe bashkëjetesë” dhe shtoi: “Himara është e të gjithëve”. Ai tha se si gjest bashkëpunimi po ftonte kandidatin e mundur Gjikuria të bëhej nënkryetari i tij.

Mes tensioneve politike në Himarë dhe mbi Himarën, më shumë njerëz dolën për të votuar të dielën sesa në maj 2023. Por disa nuk mundën të votonin sepse kartat e identitetit u kishin skaduar.

Opozita pretendoi se rreth 6,000 qytetarë nuk mund të ushtronin të drejtën e tyre të votës, pjesërisht për shkak se nuk iu dha informacioni i saktë për rinovimin e dokumenteve të tyre të identitetit.

Sipas censit të vitit 2023, në Himarë banojnë 8,328 persona. Megjithatë, mediat kanë raportuar se në bashki të drejtë vote kanë 23,130 persona.

Aktivistët qytetarë fajësuan Komisionin Qendror të Zgjedhjeve për problemet në ditën e votimit.

“Nga ajo që pamë dje në Himarë, njerëzit vinin për të votuar me karta të skaduara dhe nuk mund të votonin. Pra, nuk është se ka pasur mungesë vullneti nga ana e zgjedhësve për të votuar, apo se kanë neglizhuar rinovimin e kartave të tyre, por ka qenë mungesa e informacionit të mëtejshëm për votuesit e Himarës – një detyrë që është në radhë të parë përgjegjësi e Komisionit Qendror të Zgjedhjeve”, tha për BIRN Rigels Xhemollari, nga OJQ-ja Qëndresa Qytetare me qendër në Tiranë, e cila ka monitoruar zgjedhjet.

Xhemollari shtoi se autoritetet duhet të ishin më fleksibël për këtë çështje. “Sigurisht, opozita pretendon se qeveria apo shteti e ka bërë këtë duke mos vepruar”, vuri në dukje ai, duke shtuar se partia në pushtet nuk ka bërë asnjë deklaratë publike për gjoja probleme me votën.

Kreu i Partisë Demokratike të opozitës, Sali Berisha, ndërkohë dënoi atë që ai pretendoi se ishte heqje e gjerë e të drejtës së votuesve. “Përjashtimi nga votimi i qindra e qindra qytetarëve të Himarës është një akt antikushtetues”, tha Berisha.

Megjithatë, opozita nuk ka thënë ende nëse do ta kundërshtojë apo jo rezultatin e zgjedhjeve në gjykatë./Reporter.al