Zjarret në pyje janë një dukuri e zakonshme gjatë verës, kudo në botë (ku ka pyje masive) të ndikuara nga nxehtësia, por edhe kur era e fortë favorizon përhapjen. Në Shqipëri, dekadat e fundit, ato kanë qenë më të shpeshta, edhe për një arsye tjetër, përveç fatkeqësisë natyrore, për hapjen e kullotave, duke sakrifikuar sipërfaqe të tëra pyjore për interesa të ngushta përfitimi personale.
Ngrohja globale është një tjetër faktor. Të dhënat zyrtare nga Instituti i Gjeoshkencës tregojnë se temperaturat mesatare vjetore në vitin e fundit shënuan rritje +1.8 Gradë Celsius. Temperaturat e nxehta shkaktojnë zjarre, të cilat shkretojnë vegjetacionin.
Se kur do të bjerë zjarri, do të vijë nga dora e njeriut apo nga natyra, kjo mbetet një e panjohur e madhe, duke qenë e vështirë të parashikohet se kur mund të materializohet apo të parandalohet tërësisht. Por ajo që njohim në ekuacionin e përhapjes së zjarrit janë masat që duhen marrë për ta fikur sa më shpejt atë.
Rastet e fundit, tregojnë se kjo ndryshore nuk po gjendet. Në Shëngjin, burime nga terreni thanë se vatrat e zjarrit u lanë për gati tri ditë. Reagimi ishte i ngadaltë, teksa fillimisht zjarret kishin përhapje në mal pak larg. Zjarrfikëset ishin të pakoordinuara dhe në pjesën më të madhe funksionon me “mik”.
Helikopteri erdhi me vonesë dhe nuk arriti që të frenojë shtrirjen e zjarrit. Situata u zgjidh vetëm kur erdhën avionët italianë, që lëshuan ujin fillimisht në vatrat kryesore, duke arritur të shuanin përfundimisht flakët, që për pak sa nuk rrezikuan një qytet të tërë, apo shpërthimin e depozitave të karburanteve në portin aty pranë.
Për të mos folur pastaj për efektin në turizëm, me turistët që u larguan të tmerruar dhe nuk janë rikthyer ende, duke rrezikuar një sezon, që edhe pa këtë ngjarje ishte relativisht i dobët.
Situata të tilla apokaliptike, në fakt, kemi parë dhe në Greqi apo gjetkë në botë. Debati këtu shtrohet nëse përgjigjja e organeve përgjegjëse ishte e shpejtë, sepse sipas të gjitha gjasave, zjarri mund të ishte frenuar shumë më shpejt.
Gojët e liga thonë se “barinjve” mund t’ju ketë interesuar kjo situatë, pasi do të hapeshin “kullota” të reja për ndërtime, por kjo mbetet për t’u provuar nga organet kompetente. Ose do ta vërtetojë secili prej nesh, kur të shohë pas disa muajsh se për çfarë do të shfrytëzohen territoret e djegura nga zjarri i verës.
Fakt është që në dekadat e fundit, Shqipëria nuk është treguar aspak miqësore me natyrën. Banka Botërore raportoi së fundmi se Shqipëria kishte shtesën më të ulët të sipërfaqes pyjore në Gadishullin e Ballkanit, me vetëm 2.5% gjatë periudhës 2000-2020.
Në vend është ndërtuar kudo pa kriter, duke sakrifikuar hapësirën e gjelbër, duke shpyllëzuar kodrat afër bregdetit për të ndërtuar vila e pallate. Vendi karakterizohet nga një zhvillim tërësisht i paqëndrueshëm, që ka parë keqshfrytëzim të burimeve natyrore kudo në territorin e saj, në kurriz të brezave të ardhshëm. Për hir të turizmit, po vazhdon që të ndërtohet kudo pa kriter, nga bregdeti i Jugut deri në atë të Veriut, përfshirë Shëngjinin.
Si rrjedhojë, vendi nuk rrezikohet vetëm nga ndryshimet klimatike, po edhe nga “piromanët”, që po e shfrytëzojnë për të arritur qëllimet e tyre. Kjo përqasje duhet të marrë fund.
Shqipëria duhet të ketë jo vetëm një qasje të re ndaj ndryshimeve klimatike dhe masave për minimizimin e pasojave, por edhe ndaj dorës së njeriut, i cili, me dashje apo pa dashje, po shkakton dëme të pariparueshme në pasuritë natyrore, për hir të përfitimeve të ngushta personale.
Në fakt, çuditërisht në Shqipëri, zjarret janë të shumta dhe jo vetëm në sipërfaqe me pemë, që deri diku justifikohen nga natyra. Nuk mungojnë dhe zjarret mbi tregje (si ai i Shkodrës) apo territore që duhet të jenë të sigurta, si ai në Fier. Edhe kur nuk ka kullota për t’u hapur, ato “zëvendësohen” me sipërfaqet e ndërtimit.
Është e vërtetë se Shqipëria është e vogël përballë sfidës madhore të ndryshimeve klimatike dhe fatkeqësive natyrore, por nuk mund të vazhdojmë të pranojmë keqpërdorimin që vijon t’u bëhet si burimeve natyrore, hapësirave, mungesës së vëmendjes, apo mosmarrjes së masave të shpejta ndaj dukurive që do të mund të frenoheshin, me shumë më pak pasoja sesa po ndodh sot./ Monitor