Ermonela Jaho është antiteza e atyre Divave të paketuara që vijnë në shtëpitë e mëdha të operas me disa albume ariesh të vlerësuara, me një profil të lartë intervistash për shtyp dhe një makinë PR pas tyre. Sopranoja shqiptare, e cila u bë lajm kur ajo zëvendësoi Anja Harteros në rolin e Suor Angelica të Puçinit në Royal Opera House në vitin 2011, kthehet këtë muaj për një rol edhe më të kërkuar: Cio-Cio-San, geisha tragjike në Madam Butterfly e Puccinit.
Jaho është tashmë një “Flutur” përvojë. “E para,” thotë ajo, kur të takohemi në Roh pas kostum e saj të përshtatshëm, “ishte me kompaninë Operas së Filadelfias në vitin 2009. Kjo ishte një sfidë e madhe. E dija e arien, por kur pashë rezultatin dhe kështu me shumë ngjyra, mendova, Hmm, OK. Ajo është vetëm 15 vjeç! Por falë Zotit, kam ia dola. Unë e këndoj atë kudo tani.“
Me “kudo”, Jaho do të thotë Këln, Avignon, Mynih, Berlin dhe Paris, shtëpitë e mëdha dhe të vogla, por kërkesat emocionale të rolit janë të tilla që disa këngëtarë të arritur llojin e ndikimit që ajo ka bërë ndërkombëtarisht në të. Më parë këtë muaj, e reja italiane Daniele Rustioni, i cili kreu shfaqjen e saj në Operan Bastille sezonin e kaluar, më tha: “Ajo do të jetë mahnitëse. Ajo bëri korin dhe orkestrën të prodhojë kaq shumë ngjyra në piano dhe pianissimo. Ishte një përjetim! “
Pra, cilat, pyes Jahon, janë sfidat specifike teknike që e bëjnë Madam Butterfly një rol të tillë tejet të kërkuar? “E pra, ju keni për të kënduar muzikë lirike – ajo duhet të jetë besueshmërisht e re. Por pastaj nuk ka dramë. Në Aktin I, muzika është aq e lehtë, ajo rrallë ka për të kënduar mbi një pianissimo në orkestër deri në Duetin e Dashurisë. Por, në aktin e dytë, ka tre ose katër momente kur ju keni për të dhënë gjithçka, zemërimin që të gjithë kanë brenda tyre.”
“Vitin e kaluar, kam kënduar shumë Butterflys dhe shumë La Traviatas, gjë e cila ishte e vështirë. Ato kërkojnë një teknikë të ndryshme. Unë kisha për të kënduar La Traviata 48 orë pas kisha kënduar Butterfly. Funksionoi, por unë nuk do ta bëj përsëri. Unë kam nevojë për një pushim të vogël në mes të këtyre roleve.”
Rritja e Jahos për të qenë një ndër yjet më në zë ka qenë relativisht e shpejtë. Ajo për herë të parë këndoi Violetta në La Traviata këtu si një zëvendësim për Anna Netrebko në vitin 2008, në të drejtën e saj në vitin 2010 dhe përsëri në vitin 2012.
Murgesha e poshtëruar e Puccinit, një aristokrate e dërguar në një manastir si dënim për të pasur një fëmijë të paligjshëm, e bëri Jaho një yll në Londër. Shkatërrimi i saj në përgjigje të lajmit të vdekjes së fëmijës së saj fitoi zemrat, si dhe roli e themeloi atë si një nga më të mirat këngëtare të ditës, një soprano e dhuntive unike. “Unë e dua këtë lloj roli, sepse është e gjitha në lidhje me përvojën e jetës – dashurisë, urrejtjes, zemërimit. Ju mund t’i vini të gjitha emocionet tuaja në figurën e dikujt tjetër me llojin e ‘realitetit’ që ne ndoshta nuk e përjetojnë në jetën e vërtetë: dhimbjen tonë, gëzimin tonë. Kjo është një lloj terapie që kam nevojë. “
Jaho vjen nga Shqipëria, nga një kontigjent i çuditërisht i madh i këngëtarëve të rinj që kanë dalë që nga rënia e Perdes së Hekurt dhe hapjes së një vendi që dikur konsiderohej si i mbyllur për pjesën tjetër të botës. “Është më shumë se zëri. Është nevoja për të lejuar çdo gjë jashtë, “thotë ajo. “Në një vend të mbyllur, kjo formë e artit është si një dritë. Ju dëshironi për të shprehur, por ju nuk mund ta bëni. Ju duhet të mbani emocionet tuaja brenda, por ata duan të dalin jashtë. Në një shoqëri të tillë të ngurtë, ju duhet të doni të bëni atë me pasion. Nuk është vetëm një opera në Shqipëri, në të vërtetë tradita e operës daton qys nga lidhja jonë në Bashkimin Sovjetik. “
Karriera e saj ka filluar rreth moshës 20, në Bolonja, me Mimin në La Boheme. Në atë kohë ajo këndoi Mozart dhe Handel në kompeticione, e ndjekur nga rolet kryesore në operat e Bellinit (I Capuleti e I Montecchi, La sonnambula) dhe komedinë Donizetti (L’Elisir d’amore, Don Pasquale).
“Unë nuk kisha mundësi në atë kohë për të bërë rolet më të mëdha, por ju e dini, ju mund ta ndjeheni kur diçka është e drejtë për zërin tuaj.”
Performancat e saj më të fundit në Royal Opera, si Magda në La Rondine të Puçinit dhe Mimi në La Boheme, sugjerojnë se ajo do të përsërisë ndjesitë e Suor Angelica në Madam Butterfly. “Në atë moment, unë kam qenë e vetëdijshëm se zëri nuk është i mjaftueshëm. Ndonjëherë kur ju mendoni ‘OK, sot është dita ime’, dhe të ndjeheni mirë nga zëri, nuk do të lini përshtypjen që ju dëshironi. Në rastin e Suor Angelica, ishte diçka tjetër. Kjo ishte një “hop”, unë sapo kishte humbur nënën time dhe nuk kisha kohë për të shëruar dhimbjen time.”
“Gjithçka ndodhi kaq shpejt – një mundësi e mrekullueshme, duke punuar me Maestro Pappano, por emocionalisht nuk ishte mirë. Por reagimi nga publiku ishte i mahnitshme. “
Presim më shumë lot, dëshpërimi dhe gëzimi, në Covent Garden më 23 mars./Përktheu Lapsi.al