Analiza/ As që nuk e keni idenë se sa e keqe është kriza energjetike e Europës

Nëse pjesa më e madhe e botës po lufton me çmime më të larta të energjisë, Europa po shtrihet në baltë, duke i detyruar liderët europianë të improvizojnë plane shpëtimi dhe masa urgjente për të kursyer konsumatorët nga dhimbja ekonomike që vjen në dimër.

Problemi më i madh është rritja e çmimeve të gazit natyror, të cilat kanë shkaktuar kërdi në të gjithë kontinentin, duke nxitur inflacionin, duke penguar industritë dhe duke i bërë njerëzit e zakonshëm të dridhen kur marrin faturat e energjisë me postë. Çmimet europiane të gazit natyror tani janë rreth 10 herë më të larta se sa ishin mesatarisht gjatë dekadës së fundit dhe rreth 10 herë më të shtrenjta se në Shtetet e Bashkuara. Alex Munton, një ekspert për tregjet globale të gazit në Rapidan Energy Group, një konsulencë, tha se gazi natyror europian është aq i shtrenjtë sa është sikur të paguash 500 dollarë për një fuçi naftë. Dhe këta janë muajt e mirë.

“Gjërat janë [në] një pikë krize,” tha Munton. “Ne kemi çmime astronomike të gazit dhe jemi ende disa muaj larg nga koha kur kërkesa për gaz arrin kulmin gjatë dimrit. Ekziston një pasiguri e vërtetë nëse do të ketë gaz të mjaftueshëm për të përmbushur kërkesën gjatë gjithë dimrit.”

Problemi i gazit është kryesisht për shkak të luftës së Rusisë në Ukrainë, e cila ka ndërprerë eksportet e gazit rus në europë dhe ka rritur çmimet kudo tjetër. Por nuk është vetëm lufta: furnizimet alternative të gazit janë të shtrenjta, ndryshimet klimatike i kanë kulluar lumenjtë aq shumë sa që shumë nga centralet bërthamore të Europës janë jashtë linje dhe ka pasur më shumë se një dekadë konfuzioni midis politikëbërësve europianë se si të ndërtojnë amortizues në sistemin e energjisë. Çmimet e energjisë si në Gjermani ashtu edhe në Francë arritën nivele rekord këtë javë (përsëri), një reflektim i emergjencës gjithnjë e më të thellë të energjisë në kontinent. Ndërsa kombet shtrëngohen nën presionet ekonomike, kohët e dëshpëruara kanë kërkuar masa të dëshpëruara: Britania njoftoi një rritje të dhimbshme prej 80 për qind në kufirin për kostot e energjisë shtëpiake, ndërsa Gjermania rriti faturat me pothuajse 500 euro.

“Alternativa do të ishte kolapsi i tregut gjerman të energjisë dhe bashkë me të, i pjesëve të mëdha të tregut europian të energjisë”, tha ministri gjerman i Ekonomisë Robert Habeck.

Normalisht, Europa mund të rimbushë depozitat e saj të gazit gjatë verës. Tani, me muajt më të ftohtë që po afrojnë dhe shtrëngimin e presionit të Rusisë në rrjedhat e gazit natyror, Europa është futur në një garë me kohën për të mbushur rezervuarët e saj, të cilat liderët i kanë rezervuar duke paguar çmime mbresëlënëse. Deri më tani, thanë ekspertët, vendet europiane kanë qenë kryesisht në rrugën e duhur me planet e tyre, por kjo nuk do të thotë se nuk ka rrezik në dimër.

Në dimër, Europa zakonisht “përdor shumë nga ato që ka në magazinë ndërsa, në të njëjtën kohë, importon shumë gaz nga burime të tjera”, tha Munton. “Kjo ka nevojë për të dyja. Por ndërsa mendojmë për këtë dimër, ekziston një kërcënim shumë real se nuk do të ketë fare gaz rus.” Në kohë normale, gazi rus furnizon rreth 40 për qind të importeve europiane.

Pa furnizimin e Rusisë në dimër, shtoi Munton, vendet europiane do të detyrohen të mbështeten në importet e gazit natyror të lëngshëm (LNG) edhe më shumë nga furnizues të tillë si Shtetet e Bashkuara. Problemi është se Azia – një treg më i madh LNG – po konkurron gjithashtu për të njëjtat furnizime, që do të thotë se çmimet do të jenë gjithmonë më të larta se gazi i vjetër me tubacion nga Lindja.

“Kjo është me të vërtetë kriza me të cilën përballet Europa dhe bota,” shtoi ai.

Ndërsa Europa braktis furnizimin me energji të Moskës, shumë liderë kanë nxituar të sigurojnë marrëveshje dhe furnizime alternative me vendet e tjera. Italia ka siguruar më shumë gaz nga Algjeria, ndërsa vendet e tjera i janë drejtuar Azerbajxhanit, Norvegjisë dhe Katarit. Gjermania ka shprehur gjithashtu shpresat e saj për një marrëveshje të re LNG me Kanadanë, e cila nga ana e saj ka qenë dukshëm më pak optimiste. Të tjerët kanë investuar shumë më shumë në infrastrukturën e LNG-së, me Gjermaninë që po garon për të ndërtuar pesë terminale lundrues të LNG-së dhe Holanda, Finlanda dhe Italia të gjitha duke u përgatitur për më shumë njësi lundruese për të importuar gaz.

Por në të ardhmen e afërt, ekspertët e energjisë thanë se vendet kanë një limit përsa i takon asaj çka mund të bëjnë për të rritur furnizimet e tyre. “Ka një kufi për atë që mund të bëni në një afat të afërt për të sjellë furnizime shtesë në europë, sepse ka vetëm kaq shumë LNG në botë,” tha Jason Bordoff, drejtor themelues i Qendrës së Universitetit të Kolumbisë për Politikat Globale të Energjisë dhe një ish-asistent special i ish-presidentit të SHBA-së, Barack Obama.

Udhëheqësit europianë po kthehen gjithashtu nga brenda, duke miratuar masa të gjera të kursimit të energjisë për të ndihmuar në frenimin e përdorimit të energjisë elektrike. Spanja, e cila më parë këshilloi punëtorët të mos mbanin kravata për të ruajtur energjinë, miratoi një plan të ri të kursimit të energjisë këtë javë që përfshin rregullat e ajrit të kondicionuar dhe ngrohjes për të kufizuar konsumin. Franca ka kërcënuar me gjoba ndaj dyqaneve me ajër të kondicionuar që nuk mbyllin dyert e tyre, ndërsa Gjermania ka fikur dritat e monumenteve në Berlin. Disa gjermanë gjithashtu i kanë marrë gjërat në duart e tyre dhe tani po grumbullojnë dru për t’u përgatitur për dimrin e ardhshëm. Lëvizjet e tyre vijnë ndërsa Gjermania debaton për vonimin e ndërprerjes së centraleve të saj të fundit bërthamore për krizën e vazhdueshme.

“Dalja në pension e centraleve shtesë bërthamore në mes të krizës më të rëndë energjetike që Europa ka parë në një kohë shumë të gjatë duket e gabuar”, tha Bordoff. “Ajo thjesht thellon pak më tej vrimën me sasinë e furnizimeve alternative të energjisë, si gazi natyror, që duhet të gjeni për të zëvendësuar ato furnizime të humbura bërthamore dhe për të mbajtur energjinë elektrike për njerëzit.” 

Munton, eksperti i tregut global të gazit të Rapidan Energy Group, tha se mbajtja në punë e objekteve nuk është aq e thjeshtë sa mund të duket. “Sapo kompanitë, operatorët e këtyre impianteve, kanë punuar me një plan për t’i dhënë fund operacioneve në një moment të caktuar kohor, pra në fund të këtij viti, ata tashmë po e menaxhojnë fabrikën mbi këtë bazë,” tha ai. “Tani, nëse thoni, “ne duam që ata të vazhdojnë”, atëherë bëhet më komplekse.”

Ndërsa teknikët grinden, politikanët mblidhen. Të premten, ministri çek i Industrisë Jozef Sikela tha se Republika Çeke do t’i bënte thirrje Këshillit të Energjisë së Bashkimit europian të mbajë një takim të jashtëzakonshëm, vetëm disa ditë pasi sugjeroi kufizimet e çmimeve si një plan të mundshëm.

Është e paqartë se sa kohë mund të qëndrojnë së bashku industritë dhe familjet. Mbretëria e Bashkuar, për shembull, po shikon inflacionin dyshifror në një pjesë të madhe për shkak të rritjes së çmimeve të energjisë dhe një rishikimi të mprehtë në rënie të vlerësimeve të PBB-së, sipas Oxford Economics. Europa nuk është shumë më mirë. “Ne mendojmë se sektori europian i prodhimit do të përjetojë një recesion gjatë tremujorëve të ardhshëm, por do të ketë gjithashtu implikime për familjet,” shkroi konsulenca ekonomike në një shënim. “Rritja e çmimeve të gazit dhe energjisë elektrike do të godasë rëndë konsumatorët dhe ne mendojmë se përmasat e rritjes së çmimeve e bëjnë shumë të mundshme ndërhyrjen e mëtejshme të qeverisë.”

Tani për tani, kontinenti duket se i është drejtuar një kohe të gjatë dhe të dhimbshme. “Europa po përgatitet në njëfarë mënyre që gjërat të përkeqësohen përpara se të përmirësohen,” tha Munton. “Pyetja e madhe është se sa më keq do të shkojë puna?” 

Foreign Policy, përshtati në shqip ©LAPSI.AL