E premte, data 13. Është një ditë e lidhur me mjaft besëtytni që shpesh u atribuohen ngjarjeve të tmerrshme që mund të ndodhin në këtë datë fatale. Ka disa teori për të shpjeguar “triscaidephobia”, frikën e numrit 13, veçanërisht të premteve të çdo jave. Kjo frikë vjen nga tradita biblike, tek historia e templarëve dhe deri te filmi horror i viteve 1980 me të njëjtin emër. Ky besim që është përhapur në gjithë botën prej shekujsh. Madje në shekullin e 17-të iu bashkuan edhe italianët, një popull supersticioz që i kushton shumë vëmendje.
Që nga kohërat e lashta, njerëzit kanë kërkuar mjete për t’u mbrojtur nga frika irracionale e ngjarjeve të caktuara, për shembull duke shmangur kalimin nën shkallë ose duke mos kaluar rrugën pas një maceje të zezë. E premtja e datës 13-të, siç e dimë nga besëtytnitë, është një ditë që sipas bindjeve duket se tërheq negativitet. Origjina e triscaidefobisë, frika nga numri 13, daton që në kohët e lashta. Lidhjet me traditën e krishterë i referohen “Darkës së Fundit”, kur Jezusi dhe 12 apostujt e tij u gjendën të ulur së bashku në tryezë të enjten në mbrëmje, ndërsa të premten ai u kryqëzua. Kultura pagane, nga ana tjetër, i referohet mitologjisë skandinave, me 12 gjysmëperënditë e saj dhe Loki-n e trembëdhjetë, perëndinë e dinakërisë dhe mashtrimit.
Një datë tjetër që shënoi historinë e kësaj bestytnie është e premtja, 13 tetor 1307, kur mbreti francez Philip IV urdhëroi arrestimin masiv të Kalorësve Templarë, simbol i krishterimit në botë. Në vitet 1980, ai u bë gjithashtu titulli i një kulti filmi horror: “E Premte 13-të”. Filmi tregon historinë e Xhejsonit, vrasësit serial të famshëm për maskën dhe vrasjet e tij, padyshim të premten më 13. Në botën e sotme mbeten disa ngjashmëri me të kaluarën: për shembull, ndodh që nuk e gjen numrin 13 në korridore, në ashensor apo në radhët e pasagjerëve në avionë.
Ekziston edhe një kuptim pozitiv i së Premtes dhe i numrit 13. Në kohët pagane, veçanërisht në mitologjinë norvegjeze, ajo ditë e javës shoqërohej me perëndeshën Frigg, simbol i dashurisë, martesës dhe pjellorisë. Numri u konsiderua me fat për shkak të lidhjes së tij me ciklin hënor dhe menstrual brenda një viti diellor, duke nënvizuar rëndësinë e fertilitetit për ata popuj. Kur krishterimi fitoi autoritet gjatë Mesjetës, të gjitha këto besime u dënuan, siç ishin të premtet dhe data 13.
Ka edhe vende në botë, veçanërisht në Azinë Lindore, ku 13-at janë me fat dhe të famshëm që e konsiderojnë për famën e tyre. Këngëtarja amerikane Taylor Swift, e cila për një kohë të gjatë vizatonte “13” në dorë para koncerteve të saj, njeh një lidhje të ngushtë midis jetës së saj (ajo ka lindur më 13 dhjetor 1989) dhe numrit. Sigurisht që i solli fat, pasi ajo është një nga artistet më të dëgjuara në botë dhe u shpërblye me 9 statuja në MTV Music Awards të fundit, duke e vendosur veten në vendin e dytë për numrin e fitoreve të përgjithshme në histori.
Nëse e “Premtja e 13-të” është kaq e urryer, e 17-ta është po aq e urryer. Frika nga ai numër quhet heptacaidecaphobia dhe e ka origjinën në Romën e lashtë. Figura në mënyrën e centurionëve është shkruar XVII, por anagrami i saj formon fjalën VIXI (vissi), e përdorur për të thënë “kam vdekur”. Ashtu si me datën 13, kjo ka lidhje me kulturën pagane. Në fakt 17 dhjetori dhe 17 shkurti korrespondonin në atë kohë me fillimin e Saturnalia dhe Quirinalia, të anuluara më vonë me ardhjen e Krishterimit. Fati i lidhur me numrin u mor edhe nga grimasi napolitan, në të cilin ai përfaqëson “një disgrazia” (fatkeqësi). Për sa i përket të premtes, referenca është gjithmonë për ditën e kryqëzimit të Jezusit dhe për rrjedhojë edhe për vdekjen e tij. ©TG COM, LAPSI.al
Ç’ironi! 12 dishepujt dhe Jezusi…. dmth i 13-i…….
Fiks triscaidefobi!