Gjykata Ndërkombëtare e Drejtësisë (ICJ) ka urdhëruar Shtetet e Bashkuara të lehtësojnë sanksionet që i kanë imponuar Iranit, pasi braktisën një marrëveshje bërthamore në maj.
Gjykatësit vendosën që Shtetet e Bashkuara duhej të hiqnin “çdo pengesë” për eksportin e mallrave humanitare, duke përfshirë ushqimin, mjekësinë dhe pajisjet e sigurisë të aviacionit.
Vendimet e Gjykatës janë të detyrueshme, por kjo gjykatë nuk mund t’i imponojë ato.
Ajo është organi kryesor gjyqësor i OKB-së dhe zgjidh mosmarrëveshjet ligjore midis shteteve anëtare. Por, të dy kombet në të kaluarën kanë injoruar vendimet e gjykatës.
Cilat ishin argumentet në gjykatë?
Irani tha se sanksionet shkelin Traktatin e Miqësisë, Marrëdhëniet Ekonomike dhe të Drejtat Konsullore të vitit 1955 ndërmjet Iranit dhe SHBA-së, i cili i jep juridiksionin Gjykatës mbi mosmarrëveshjet.
Ai gjithashtu tha se arsyet e përmendura nga Presidenti Donald Trump për ri-imponimin e sanksioneve ishin të pabaza, sepse Agjencia Ndërkombëtare e Energjisë Atomike (IAEA) kishte konfirmuar në mënyrë të përsëritur se Irani po zbatonte kushtet e marrëveshjes bërthamore të 2015-s të nënshkruar nga Teherani dhe gjashtë fuqitë botërore.
Lexo më tej nga Lapsi.al:
Analiza/ Pse sanksionet ndaj Iranit janë moralisht të gabuara dhe nuk do të funksionojnë
Avokatët amerikanë argumentuan se Gjykata nuk duhet të ketë juridiksion dhe se pohimet e Iranit kanë mbetur jashtë kufijve të traktatit.
Gjykata Ndërkombëtare e Drejtësisë ka vendosur më parë se traktati i vitit 1955 është i vlefshëm edhe pse është nënshkruar para Revolucionit të vitit 1979 në Iran. Revolucion që hodhi nga pushteti Shahun e mbështetur nga SHBA dhe krijoi 4 dekada armiqësi mes dy vendeve.
Si e mori vendimin Gjykata Ndërkombëtare e Drejtësisë?
Paneli prej 15 gjyqtarësh kundërshtoi kërkesën e Iranit, që të urdhërojë heqjen e menjëhershme të sanksioneve të rivendosura nga Shtetet e Bashkuara dhe që SHBA të kompensojë Iranin për humbjet ekonomike që ka pësuar nga sanksionet.
Por, gjykatësit urdhëruan SHBA-të që të “hiqnin, me zgjedhjen e tyre, çdo pengesë që rrjedh nga masat e 8 majit për eksportimin e lirë në territorin e Republikës Islamike të Iranit” të:
-ilaçeve dhe pajisjeve mjekësore
-ushqimeve dhe mallrave bujqësore
-pjesëve të këmbimit, pajisjeve dhe shërbimeve të nevojshme për sigurinë e aviacionit civil.
Si reaguan palët?
Ministria e jashtme iraniane tha se vendimi “përligj Republikën Islamike të Iranit dhe konfirmon paligjshmërinë dhe shtypjen” e sanksioneve të SHBA.
Por, Sekretari Amerikan i Shtetit Mike Pompeo akuzoi Iranin se ka abuzuar me GJND-në për qëllime politike dhe tha se gjykata kishte hedhur poshtë të gjitha “kërkesat e saj të pabaza”.
“Në lidhje me aspektet e rendit të gjykatës, duke u përqëndruar në çështjet potenciale humanitare, ne kemi qenë të qartë,” shtoi ai.
“Përjashtimet ekzistuese, autorizimet dhe politikat e licencimit për transaksionet humanitare dhe siguria e fluturimit do të mbeten në fuqi. Shtetet e Bashkuara kanë qenë të angazhuara në mënyrë aktive në këto çështje pa marrë parasysh çfarëdo procedure përpara GJND-së”.
Pompeo tha gjithashtu se Shtetet e Bashkuara kishin prova “të forta” se Irani është përgjegjës për sulmet e fundit kundër konsullatës amerikane në qytetin irakien të Basrës dhe ambasadën në Bagdad.
“Këto veprime të fundit destabilizuese në Irak janë përpjekje nga regjimi iranian që të kundërshtojnë përpjekjet tona për të kufizuar sjelljen e tyre të keqe. Është e qartë se ata e shohin fushatën tonë gjithëpërfshirëse të presionit si serioze dhe me sukses”.
Pse e braktisi SHBA marrëveshjen bërthamore?
Marrëveshja e vitit 2015 e pa Republikën Islamike të kufizonte aktivitetet e saj kontroverse bërthamore në këmbim të lehtësimit të sanksioneve ndërkombëtare.
Por Trump tha se marrëveshja “nuk arriti objektivin themelor të bllokimit të të gjitha shtigjeve për një bombë bërthamore iraniane”.
Në një përpjekje për të detyruar Iranin të bjerë dakord për një marrëveshje të re, presidenti rivendosi sanksionet që goditën blerjen e dollarëve amerikanë nga qeveria iraniane, tregtinë e ari dhe metale të tjera të çmuara të Iranit dhe sektorin e saj automobilistik.
Në nëntor, një grup i dytë i sanksioneve potencialisht më të dëmshme do të rivendosen në sektorin e naftës dhe të transportit iranian si dhe në bankën qendrore.
Palët e tjera të marrëveshjes, Britania e Madhe, Franca, Gjermania, Kina dhe Rusia, janë zotuar të respektojnë angazhimet e tyre në marrëveshjen e 2015-s. Por, shumë kompani janë tërhequr këto muaj nga Irani.
BBC, përshtati në shqip ©LAPSI.AL