Kafka e një përbindëshi të detit është nxjerrë nga shkëmbinjtë e Bregut Jurasik të Dorset. I përket një pliosauri, një zvarraniku të egër detar që terrorizonte oqeanet rreth 150 milionë vjet më parë. Fosili 2 metra i gjatë është një nga ekzemplarët më të plotë të llojit të tij të zbuluar ndonjëherë dhe po jep njohuri të reja për këtë grabitqar të lashtë. Kafka e tij do të shfaqet në një program special të David Attenborough në BBC One në ditën e Vitit të Ri.
“Oh wow!” Është ky reagimi i çdokujt që sheh kafkën pasi tërhiqet fleta që mbulon fosilin duke e treguar atë për herë të parë. Është menjëherë e qartë se ky pliosaur është mjaft i madh, por fatmirësisht edhe i ruajtur mirë. Nuk ka një ekzemplar askund tjetër që të përputhet me të, beson paleontologu vendas Steve Etches.
“Është një nga fosilet më të mira që kam punuar ndonjëherë. Ajo që e bën atë unik është se është i plotë” – tha ai BBC News. “Nofulla e poshtme dhe kafka e sipërme janë të lidhura së bashku, siç do të ishin në jetë. Në të gjithë botën, pothuajse nuk është gjetur ndonjë ekzemplar në këtë nivel detajesh. Shumë pjesë mungojnë dhe megjithëse është paksa i shtrembëruar, ka çdo kockë të pranishme.
Kafka është më e gjatë se sa mendon shumica e njerëzve, gjë që të jep një ndjenjë se sa e madhe duhet të ketë qenë krijesa në përgjithësi. Nuk mund të mos përqendrohesh te 130 dhëmbët e tij, veçanërisht ata në pjesën e përparme.
Të gjatë dhe të mprehtë, ata mund të vrisnin me një pickim të vetëm. Por shikoni pak më afër, edhe pjesa e pasme e çdo dhëmbi është e shënuar me kreshta të imta. Këta e ndihmonin bishën të shponte mishin dhe më pas të nxirrte shpejt copat e tij si kamë, gati për një sulm të dytë të shpejtë.
Pliosauri ishte “makina” më e mirë vrasëse me një gjatësi prej 10-12 metrash, me 4 gjymtyrë të fuqishme që e shtynin me shpejtësi të madhe. Ishte grabitqari më i madh në oqean.
“Kafsha ishte aq masive sa mendoj se ishte në gjendje të priste në mënyrë efektive çdo gjë që ishte në hapësirën e saj”, – thotë Dr Andre Rowe nga Universiteti i Bristol. “Unë nuk kam asnjë dyshim se kjo ishte diçka si një T. Rex nënujor.”
Ushqimi i i tij përfshirë zvarranikë të tjerë siç mund të ishin kushëriri i tij me qafë të gjatë, plesiosauri dhe ichthyosauri si delfin. Dëshmitë fosile tregojnë se ai kishte “festuar” edhe me pliosaurë të tjerë që i kalonin pranë.
Mënyra se si u gjet kjo kafkë fosile është e jashtëzakonshme. Filloi me një gjetje të rastësishme gjatë një shëtitjeje përgjatë një plazhi pranë Gjirit Kimmeridge në bregdetin e famshëm Jurasik të Trashëgimisë Botërore të Anglisë jugore.
Një mik i Steve Etches dhe i pasionuari pas fosileve, Phil Jacobs, hasi në majën e feçkës së pliosaurit të shtrirë në zall. Ngaqë ishte shumë i rëndë për t’u mbajtur, ai shkoi të merrte Steve dhe dyshja montuan një barelë të improvizuar për ta çuar fragmentin fosil në një vend të sigurt.
Po ku ishte pjesa tjetër e kafshës? Një studim me dron i faqes së shkëmbit të lartë zbuloi një vendndodhje të mundshme. Problemi ishte mënyra për të gërmuar. Heqja e fosileve nga shkëmbi është gjithmonë punë e mundimshme dhe delikate. Por për ta bërë këtë duke u varur në litarë nga një shkëmb, 15 metra mbi një plazh, kërkon një tjetër aftësi.
Guximi, përkushtimi dhe muajt e shpenzuar për pastrimin e kafkës, sigurisht që ia kanë vlejtur. Shkencëtarët nga e gjithë bota kërkojnë të vizitojnë fosilin në Dorset për të fituar njohuri të reja se si këta zvarranikë të mahnitshëm jetuan dhe dominuan ekosistemin e tyre.
Paleobiologia Prof. Emily Rayfield ka ekzaminuar tashmë hapjet e mëdha rrethore në pjesën e pasme të kokës. Ata i tregojnë asaj për madhësinë e muskujve që veprojnë në nofullat e pliosaurit dhe forcat e krijuara kur goja e tij u mbyll dhe shtypi prenë e tij. Në pjesën e sipërme, kjo del në rreth 33 mijë njuton. Sot nofullat më të fuqishme në kafshë të gjalla gjenden tek krokodilët e ujit të kripur me rreth 16 mijë njuton. ©LAPSI.al
