Shtëpia e Bardhë ka kthyer sytë nga kolonët izraelitë. Kolonët izraelitë bota i sheh si një pengesë e madhe për paqen midis Izraelit dhe palestinezëve.
Të enjten, Departamenti i Shtetit njoftoi raundin e parë të sanksioneve që synojnë kolonët izraelitë të akuzuar për kryerjen e dhunës në Bregun Perëndimor. Sanksionet bllokojnë asetet e tyre financiare dhe i ndalojnë ata të hyjnë në SHBA.
Sanksionet shënojnë një nga lëvizjet më të rëndësishme që Biden ka ndërmarrë për të kritikuar Izraelin që nga fillimi i luftës Izrael-Hamas më 7 tetor, kur grupi militant palestinez nisi një sulm ndaj Izraelit, duke vrarë 1200 njerëz dhe duke marrë më shumë se 250 pengje.
Sulmi i mëpasshëm i Izraelit në Gaza deri më tani ka çuar në vdekjen e më shumë se 27,000 palestinezëve në territor. Më pak në sytë e publikut, gjatë kësaj periudhe, të paktën 370 palestinezë janë vrarë në Bregun Perëndimor të pushtuar, duke përfshirë 94 fëmijë. Pothuajse të gjithë u vranë nga trupat izraelite, por dhuna e kolonëve në Bregun Perëndimor gjithashtu është rritur ndjeshëm që nga fillimi i luftës, me kolonët që dogjën makina, shkatërruan infrastrukturën dhe sulmuan dhe vranë palestinezët.
Me fillimin e luftës, Shtëpia e Bardhë dyfishoi qëndrimin e vjetër të SHBA-së për krijimin e një shteti të pavarur palestinez në Bregun Perëndimor dhe Gaza, të cilin kryeministri izraelit Benjamin Netanyahu e kundërshton.
Vetëm katër kolonë u vunë në shënjestër në lëvizjen e SHBA. Por ka 700,000 prej tyre që jetojnë në Bregun Perëndimor dhe, sipas komunitetit ndërkombëtar, prania e secilit prej tyre atje është e paligjshme. Palestinezët duan Bregun Perëndimor, Jerusalemin Lindor dhe Gazën për një shtet të ardhshëm, një pozicion që mbështetet nga pjesa më e madhe e botës.
Ja gjithçka që duhet të dini për kolonët hebrenj dhe pse ata janë kaq kontroversë.
Cilat janë vendbanimet e Bregut Perëndimor?
Gjatë luftës së vitit 1967, Izraeli pushtoi Bregun Perëndimor dhe Jerusalemin Lindor nga Jordania, Rripin e Gazës dhe Gadishullin Sinai nga Egjipti dhe “Lartësitë e Golanit” nga Siria. Menjëherë pas kësaj, ajo filloi të krijojë komunitete izraelite në ato territore.
Sot, ajo ruan kontrollin e Jeruzalemit Lindor, “Lartësive Golan” dhe Bregun Perëndimor dhe vendos një rrethim tokësor dhe detar në Gaza. Këto territore konsiderohen nga komuniteti ndërkombëtar si të pushtuara nga Izraeli.
Bregu Perëndimor është shtëpia e 3.3 milionë palestinezëve dhe është vendi ku ndodhet pjesa më e madhe e vendbanimeve hebraike. Izraeli ka vazhduar të zgjerojë vendbanimet gjatë dekadave, pavarësisht nënshkrimit të një sërë marrëveshjesh paqeje me palestinezët në vitet 1990 të quajtura Marrëveshja e Oslos që parashikonte krijimin e një shteti të pavarur palestinez në Bregun Perëndimor dhe Gaza, si pjesë e një rezolute të negociuar për izraelito-palestinezët.
Ka 146 vendbanime të vendosura në të gjithë Bregun Perëndimor (duke përjashtuar Jeruzalemin Lindor), shumë prej të cilave shkelin fshatrat palestineze dhe, në disa raste, tokën palestineze në pronësi private. Disa janë ndërtuar në afërsi të qendrave të popullsisë palestineze dhe një, në Hebron, ndodhet në zemër të një qyteti palestinez. Në Jerusalemin Lindor ka 14 lagje izraelite, të cilat komuniteti ndërkombëtar i konsideron të paligjshme.
Pikëpamja mbizotëruese midis palestinezëve dhe aleatëve të Izraelit në Perëndim është se vendbanimet janë një pengesë kryesore për paqen, duke e bërë të pamundur një shtet të afërt, të tërë palestinez në Bregun Perëndimor.
Kush janë kolonët?
Kolonët janë izraelitë hebrenj që jetojnë në territoret e pushtuara nga Izraeli, kryesisht në komunitete të ndërtuara nga qeveria izraelite. Shumë prej tyre janë të shtyrë ideologjikisht dhe besojnë se kanë të drejtën hyjnore për të jetuar aty siç përcaktohet nga Bibla, megjithëse kolonët e tjerë zgjedhin të jetojnë në Bregun Perëndimor sepse ofron një kosto më të ulët jetese dhe qeveria izraelite subvencionon kostot e strehimit. Ka më shumë se 450,000 kolonë hebrenj në Bregun Perëndimor të pushtuar.
Kolonët në Bregun Perëndimor bien nën sundimin civil izraelit dhe kanë rrjetet e tyre rrugore dhe të transportit, ndërsa banorët palestinezë bien nën sundimin ushtarak izraelit, janë të detyruar të kalojnë nëpër postblloqe ushtarake izraelite dhe kryesisht u ndalohet hyrja në vendbanimet hebraike. Sistemi i dyfishtë – një për hebrenjtë dhe një për palestinezët – është kritikuar nga grupet humanitare izraelite dhe ndërkombëtare si një sistem aparteidi, një akuzë që Izraeli e mohon fuqishëm.
Shumë prej kolonëve janë të armatosur dhe disa janë përfshirë në sulme vdekjeprurëse kundër civilëve palestinezë. Që nga fillimi i luftës Izrael-Hamas, të paktën tetë palestinezë janë vrarë në sulmet e kolonëve.
Ndikimi i kolonëve në politikën izraelite është rritur jashtëzakonisht gjatë viteve. Qeveria aktuale e koalicionit izraelit përfshin dy parti të mbështetura nga kolonët, liderët e të cilave jetojnë në Bregun Perëndimor dhe kanë shtyrë për zgjerimin e komuniteteve hebreje në territorin e pushtuar.
Thirrjet për hebrenjtë për t’u rivendosur në Gaza janë rritur shumë që nga fillimi i luftës Izrael-Hamas, të mbështetura nga disa ministra izraelitë, por Izraeli ka thënë se qëndrimi i tij zyrtar mbetet se ai nuk planifikon të ri-pushtojë ose kolonizojë territorin.
Sa pjesë të Bregut Perëndimor kontrollon Izraeli?
Pasi Izraeli nënshkroi Marrëveshjen e Oslos me palestinezët, u krijua një qeveri e përkohshme palestineze në Bregun Perëndimor dhe Gaza, e njohur si Autoriteti Palestinez (PA), me qendër në qytetin e Ramallah. Ai traktat e ndau Bregun Perëndimor në tre zona: A, B dhe C. Autoriteti Palestinez ruan zyrtarisht kontrollin e plotë administrativ dhe të sigurisë të zonës A, e cila përbën 18% të territorit. Në zonën B, e cila përbën 22%, AP ka kontroll administrativ ndërsa Izraeli ka kontrollin e sigurisë. Dhe në Zonën C, e cila është 60% e Bregut Perëndimor, Izraeli ruan sigurinë e plotë dhe kontrollin administrativ.
Cilat janë postet e vendbanimeve?
Ndërsa të gjitha vendbanimet izraelite në Bregun Perëndimor të pushtuar konsiderohen të paligjshme sipas ligjit ndërkombëtar dhe nga shumica e komunitetit ndërkombëtar, Izraeli dallon vendbanimet që ka autorizuar nga ato që nuk i ka. Shumica dërrmuese e vendbanimeve janë ndërtuar me urdhër të qeverisë, por disa vendbanime të paautorizuara, të njohura si poste vendbanimesh, janë krijuar nga civilë izraelitë të udhëhequr nga ideologjia me shpresën se një ditë do të autorizohen nga qeveria. Izraeli herë pas here i godet ata, por shpesh i legalizon në mënyrë retroaktive pasi arrijnë të bëhen komunitete.
Ka 144 poste në Bregun Perëndimor, sipas grupit izraelit të të drejtave “Paqe Tani”. Më shumë se 20,000 izraelitë jetojnë në to, sipas Forumit të Politikave të Izraelit.
Cili është statusi juridik i vendbanimeve?
Vendbanimet janë të paligjshme sipas ligjit ndërkombëtar. Konventa e Katërt e Gjenevës, e cila ka të bëjë me popullsinë civile gjatë një kohe lufte, thotë në nenin 49 se, “Fuqia pushtuese nuk do të dëbojë ose transferojë pjesë të popullsisë së saj civile në territorin që pushton”.
Rezoluta 2334 e Këshillit të Sigurimit të Kombeve të Bashkuara, e cila nuk u bllokua me veto nga Shtetet e Bashkuara dhe u miratua në dhjetor 2016, ripohon këtë qëndrim. Rezoluta thekson se vendbanimet nuk kanë “vlefshmëri ligjore” dhe përbëjnë “një shkelje flagrante sipas ligjit ndërkombëtar”. Rezoluta i referohet rezolutës së mëparshme të Këshillit të Sigurimit 242, 338, 446, 452, 465, 476, 478, 1397, 1515 dhe 1850. Nga këto, 465, 476 dhe 478 përcaktuan se vendbanimet “nuk kanë vlefshmëri ligjore” në 1980.
Izraeli, së bashku me disa analistë ligjorë, kundërshton se vendbanimet janë të paligjshme.
Në vitin 2012, qeveria izraelite, nën drejtimin e kryeministrit Netanyahu, publikoi Raportin e Komisionit të Taksave, i cili përmbledh këtë pozicion ligjor. Raporti hodhi poshtë zbatueshmërinë e Konventës së Katërt të Gjenevës në Bregun Perëndimor, duke argumentuar se Bregu Perëndimor nuk ishte kurrë pjesë legjitime e ndonjë shteti arab.
“Rrjedhimisht, ato konventa që kanë të bëjnë me administrimin e territorit të pushtuar dhe një popullsie të okupuar [sic] nuk janë të zbatueshme për praninë e Izraelit në Jude dhe Samari (Bregu Perëndimor),” thuhej në raport.
Këtë qëndrim nuk e ka pranuar asnjë vend apo forum ndërkombëtar.
CNN, përshtati në shqip ©LAPSI.AL