Nga Nate Tabak
Eltoni është një polic i cili është në një mision për të zhdukur industrinë masive të marijuanës në Shqipëri. Në një mëngjes gushti, ky komandant zone anti-drogë në forcat e policisë shtetërore të Shqipërisë drejton një karvan të vogël të autojemteve SUV nga Kruja, në një zonë me pak njerëz dhe plot me male. Ne jemi vetëm disa minuta jashtë qytetit, duke ecur përgjatë një rruge dredha-dredha me dy korsi, kur shenja e parë e marijuanës duket me një gjethe të pikturuar në një gur ne spray.
“Adoleshentët, pinë shumë,” – thotë Eltoni, i cili kërkoi që mbiemri i tij të mbetet sekret për arsye sigurie. Ai pushon për një moment dhe fillon të më tregojë për një duhanpirës në shkollën e mesme dhe më vonë filloi të përdorte heroinën. Ai u bë një i droguar dhe vdiq nga mbidoza. “Është shumë e dhimbshme për mua, sepse ai ishte një djalë me të vërtetë i mirë” – thotë ai.
Eltoni, një baba në fillim të dyzetave, beson në teorinë e se marijuanës i shtyn njerëzit të përdorin dhe të abuzojnë me drogëra më të rrezikshme. Ai thotë se duke shkuar pas marijuanës në burim, ku ai është rritur, në fund të fundit do ta bëjë Shqipërinë më të sigurt. Ky vend prej 2.8 milion njerëz ka një oreks relativisht të vogël për ‘bar’ dhe droga të tjera në krahasim me pjesën tjetër të Bashkimit Evropian, në të cilin është kandidat për tu futur. Vetëm një në dhjetë të rritur pretendojnë se kanë testuar marijuanën gjatë gjithë jetës së tyre, rreth një e katërta e normës në të gjithë BE.
Por Shqipëria është furnizuesi më i madh evropian i marijuanës ilegale, sipas Europolit. Një bastisje e policies në vitin 2014 shkatërroi atë që njihej si kryeqyteti evropian i rritjes së hashashit, Lazaratin, ku banorët ilegalisht kultivonin marijuanën në një shkallë industriale për vite me rradhë. Pas operacionit të Lazaratit dhe veprimeve të tjera policore që synonin fushat kryesore të kultivimit në të gjithë vendin atë vit, qeveria shqiptare tha se kishte shkatërruar 99 përqind të bimëve të kanabisit.
Por kjo gjë nuk zgjati. Hashashi në Shqipëri është një biznes i madh dhe ka vlerë vjetore që vlerësohet në miliarda dollarë. Kultivimi u kthye, sidomos në 2016 dhe 2017, duke u shtrirë gjithnjë e më shumë në xhepa më të vegjël brenda këtij vendi kryesisht rural dhe malor, njerëzit e të cilit janë ndër më të varfërit në Evropë. Qeveria e Kryeministrit Edi Rama, e vetëdijshme se anëtarësimi i Shqipërisë në BE është në linjë, është përgjigjur duke dyfishuar përpjekjet për çrrënjosjen e këtij problemi.
Zyrtarët e policisë si Eltoni dhe ekipi i tij i dhjetëra oficerëve përfaqësojnë frontin e parë të kësaj lufte, duke u përpjekur ta eliminojnë para se të mund të krijohen kanale më të mëdha të shpërndarjes. Vetëm në vitin 2016, policia shqiptare njoftoi se shkatërroi 2.4 milionë bimë marijuanë. Megjithatë, sasi të mëdha të marijuanës vazhduan të korren dhe të dërgohen në Evropën Perëndimore, siç dëshmohet nga konfiskimet e rregullta nga zbatimi i ligjit shqiptar dhe italian, ku shpesh sasitë e matura rezultojnë me ton.
Rreth 10 minuta me makinë, Eltoni hap krahun përgjatë rrugës së bashku me pjesën tjetër të varganit. Zyrtarët mblidhen, shumica mbajnë një sëpatë ose hanxhar, ndërsa disa të armatosur me një armë tip Kallashnikov. Ata futen në një hapje të vogël në një copë pyll të dendur. Shkoj pas Eltonit dhe ndjek shtegun që mezi duket për disa minuta para se të arrijmë në një gardh teli të improvizuar. Një oficer përdor pincat për të dale matanë, duke u gjendur në një kopsht të me bimë marijuane, vetëm pak metra larg rrugës kryesore, por të fshehur pemë të dendura dhe shkurre.
Ekipi i Eltonit, kryesisht meshkujt të moshës së mesme, së shpejti fillojnë të punojnë. Ata marrin disa pjesë të prera për t’i dërguar në një laborator, në mënyrë qër të konfirmojnë qartë se këto janë bimë marijuane. Pastaj ata i presin bimët dhe i grumbullojnë në pirgje. Elton merr një shishe të mbushur me benzinë, ua hedh grumbujve dhe i ndez ata. Flakët shpejt gllabërojnë bimët e kanabisit, të cilat janë gati për të prodhim. Tymi shoqërues ka shijen e pagabueshme të marijuanës.
Operacione si ky ndodhin në të gjithë Shqipërinë gjatë sezonit të rritjes, nga marsi deri në tetor. Shumë bimë rriten në vende të vështira për t’u gjetur, si tokë publike dhe male. Ndonjëherë, policia merr ndihmë nga zbatuesit e ligjit italian, të cilët janë në gjendje të identifikojnë arna të vogla të marijuanës përmes mbikëqyrjes ajrore dhe analizave të veçanta të imazhit. Por e vetmja ndihmë që Eltoni merr është nga një vëzhgues, i pozicionuar në një kodër të afërt me një palë dylbi.
‘Vreshtarët’ e hashashit zakonisht janë larguar në kohën kur policia ka arritur atje. Eltoni më thotë se një herë hasi një njeri në mes të pyllit që mbante dy çanta të mëdha buke. Ai dyshonte se personi ishte kultivues hashashi dhe me siguri do t’ia dorëzonte një kolegu çantën. Por Eltoni nuk kishte prova për këtë gjë dhe për këtë arsye nuk kishte arsye për ta arrestuar atë. Në vend të kësaj, ata ia morën bukën, pjesërisht sepse ishin larg nga automjetet e tyre dhe të uritur.
Unë qesh, pak nervoz, i kënaqur nga akti relativisht i zbutur i sjelljes së keqe të policies. “Po, është e gabuar, por ne ishim duke vdekur atje pa bukë“, – thotë Elton, duke shpjeguar se oficerët kishin ecur pesë orë dhe u kishin mbaruar ushqimin e tyre.
“Faji i kujt ishte?” – e pyes.
“I fermerit“, – përgjigjet ai.
Një kërcitje nga radioja e dorës së Eltonit ndërpret bisedën tonë. Oficeri që shërben si vëzhgues raporton se ka gjetur një tjetër fermë të dyshuar me kanabis. Ne jemi së shpejti përsëri në rrugë, e cila gjarpëron dhe ngushtohet më në një korsi të vetme.
Këto masa nuk po shkojnë mirë me të gjithë në Shqipëri. Ligjbërësit e opozitës akuzojnë rregullisht policinë për zbatim selektiv të ligjit dhe në disa raste, duke ndihmuar prodhuesit dhe trafikantët me ndihmën e qeverisë. Kjo përfshin arkitektin e fushatës shqiptare kundër marijuanës, Saimir Tahiri, të cilin prokurorët dyshojnë se është i përfshirë në një rrjet trafiku me të afërmit e tij. Tahiri, ministri i Brendshëm nga 2013 në mars 2017, i mohon akuzat.
Eltoni thotë se nuk i kushton shumë vëmendje polemikave që e rrethojnë goditjen e kanabisit.
“Nuk lexoj gazeta,” – thotë Elton. “Unë flas me punën time. I prerë bimët çdo ditë, çdo ditë. Dhe unë kam shkurtuar miliona euro“.
Ndalemi pranë një grupi shtëpish dhe kalojmë nëpër një fushë dhe pastaj në pyll. Brenda disa minutash, ne ndeshim një fermë tjetër me rreth 100 bimë kanabis.
Ndërsa oficerët presin dhe djegin kulturën e kanabisit, Eltoni fokusohet në një indicie: një tub uji që të çon disa qindra metra nga ferma e kanabisit. Ai e ndjek atë deri në një shtëpi me dy dhoma që duket e braktisur. Por pranë saj është një shtëpi e mirëmbajtur, ku jeton një familje. Më thonë të pres jashtë, ndërsa Eltoni dhe kolegu shkojnë brenda për të pyetur banorët. Pak minuta më vonë, Eltoni del dhe ne kthehemi në makinë. Ai duket i shqetësuar, fytyra e tij bëhet kuqe. Familja mohoi të dinte diçka për kanabisin.
“Mendoni se unë i besoj?” – pyet ai, me sarkazëm. Eltoni pastaj flet në gjuhën shqipe dhe sugjeron se do ta ndiqte hetimin në mënyrë më agresive nëse një gazetar nuk do të ishte i pranishëm.
Eltoni nuk e sheh atë që ai bën në terren duke shërbyer si parandalues. Fermerët e kanabisit, thotë ai, janë njerëz të varfër që e dinë shumë mirë se mund të shkojnë në burg. Por ai thotë se ndjekja e tyre në fund të fundit mund të çojë tek trafikantët e mëdhenj.
“Ajo që ne po bëjmë sot është vetëm një pjesë e punës sonë. Pjesa tjetër është hetimi penal. Ne jemi duke kërkuar për peshkun e madh” – thotë ai.
Eltoni dhe oficerët e tij kontrollojnë një fermë tjetër të dyshuar për kanabis para se ta mbyllin ditën. Ata e shohin parcelën, të fshehur në një mal, por është shumë e vështirë për t’u arritur. Ata do ta kontrollojnë një ditë tjetër.
Brenda mjeteve SUV Eltoni është i qetë. Ai dhe dy oficerë të tjerë të ulur janë të lodhur dhe të mbytur në djersë. Por, ndërsa kalojmë një fshat të vogël të quajtur Noja, djemtë e rinj që ulen jashtë një kafeneje fillojnë t’i ulërasin karvanit të policisë si një qen. Eltoni mban frenat, del jashtë dhe marshon përgjatë rrugës me oficerët e tjerë. Ka shumë britma. Eltoni kërcënon se do t’i marrë të rinjtë në stacion. “Ne jemi vetëm fshatarë,” – thotë një djalë. Një tjetër thotë se policia i ka shkatërruar ata me bastisjet e tyre. Zyrtarëve u thuhet të shkojnë në Tepelenë, një qytet disa orë në jug, ku qeveria është akuzuar për mbrojtjen e kultivuesve të kanabisit.
Duket sikur një sherr do të shpërthejë, ndërsa një burrë i moshuar hyn duke i qetësuar të gjithë dhe oficerët kthehen në makinat e tyre. Ndërsa Eltoni kthehet në rrugë, unë pres që ai të thotë diçka për atë që ka ndodhur. Ai është i heshtur por duket i qetë. Së fundi, unë e pyes Eltonin rreth konfrontimit. “Njerëzit janë të pakënaqur kur vijmë këtu, dhe ata reagojnë në mënyra të ndryshme,” – përgjigjet ai. Elton pastaj imiton ulërimën që djemtë e rinj po bënin dhe qesh.
“Pse keni vendosur të ndaleni?” – e pyes.
Eltoni shpjegon se ai dëshironte t’i gjente trazovaçët që ulërisnin. Me pak fjalë, ai e bëri atë gjë si një shfaqje force. Unë kthehem në fshatin Noja dy ditë më vonë, pa policinë, duke shpresuar që të flas me djemtë që ishin atje. Ulem në të njëjtën kafene ku ata njerëz u ulën dhe pyes përreth.
Gjithkush me të cilin flas pretendon të mos ketë dijeni për incidentin, që duket shumë e vështirë duke pasur parasysh sa i vogël është fshati. Më shumë gjasa, takimi i la banorët të frikësuar dhe Eltonin larg gjetjes së “peshkut të madh”./ Përgatiti ©Lapsi.al
