Analiza e BBC: Ç’pasoja do kishte për botën një krizë e fortë ekonomike në Kinë

Ekziston një thënie që kur Shtetet e Bashkuara tështijnë, pjesa tjetër e botës ftohet. Por çfarë ndodh kur Kina nuk është mirë?

Ekonomia e dytë më e madhe në botë, shtëpia e më shumë se 1.4 miliardë njerëzve, po përballet me një sërë problemesh, duke përfshirë rritjen e ngadaltë, papunësinë e lartë të të rinjve dhe tregun e pronave në rrëmujë.

Tani kryetari i kompanisë ndërtuese me borxhe të mëdha në vend, Evergrande, është vënë nën mbikëqyrjen e policisë dhe aksionet e kompanisë janë pezulluar në bursë.

Ndërsa këto çështje përbëjnë një dhimbje koke të madhe për Pekinin, sa rëndësi kanë këto për pjesën tjetër të botës?

Analistët besojnë se shqetësimet për një katastrofë globale të afërt janë të mbivlerësuara. Por korporatat shumëkombëshe, punëtorët e tyre dhe madje edhe njerëzit pa lidhje të drejtpërdrejta me Kinën ka të ngjarë të ndjejnë të paktën disa nga efektet. Në fund të fundit, kjo varet nga kush jeni.

Fitues dhe humbës

“Nëse kinezët fillojnë të zvogëlojnë ngrënien për drekë, për shembull, a ndikon kjo në ekonominë globale?” pyeti Deborah Elms, drejtoreshë ekzekutive e Qendrës Tregtare të Azisë në Singapor.

“Përgjigja nuk është aq sa mund ta imagjinoni, por sigurisht që godet firmat që mbështeten drejtpërdrejt në konsumin e brendshëm kinez.” 

Qindra kompani të mëdha botërore si Apple, Volkswagen dhe Burberry marrin një pjesë të madhe të të ardhurave të tyre nga tregu i gjerë i konsumit të Kinës dhe do të goditen nga familjet që shpenzojnë më pak. Efektet e dëmshme do të ndihen më pas nga mijëra furnitorë dhe punëtorë në mbarë botën që mbështeten në këto kompani.

Kur mendoni se Kina është përgjegjëse për më shumë se një të tretën e rritjes ekonomike në botë, çdo lloj ngadalësimi do të ndihet përtej kufijve të saj.

Agjencia amerikane e vlerësimit të kredisë Fitch tha muajin e kaluar se ngadalësimi i Kinës “po rëndonte mbi perspektivat e rritjes globale” dhe uli parashikimin e saj për të gjithë botën në vitin 2024.

Megjithatë, sipas disa ekonomistëve, ideja se Kina është motori i prosperitetit global është ekzagjeruar.

“Matematikisht, po, Kina përbën rreth 40% të rritjes globale,” thotë George Magnus, një ekonomist në Qendrën Kineze të Universitetit të Oksfordit.

“Por kush po përfiton nga kjo rritje? Kina ka një suficit të madh tregtar. Ajo eksporton shumë më tepër se sa importon, kështu që sa shumë rritet apo nuk rritet Kina është në të vërtetë më shumë për Kinën sesa për pjesën tjetër të botës.”

Megjithatë, Kina shpenzon më pak për mallra dhe shërbime, ose për ndërtimin e shtëpive, do të thotë më pak kërkesë për lëndë të para dhe mallra. Në gusht, vendi importoi gati 9% më pak në krahasim me të njëjtën kohë të vitit të kaluar, kur ishte ende nën kufizimet zero-Covid.

“Eksportuesit e mëdhenj si Australia, Brazili dhe disa vende në Afrikë do të goditen më rëndë nga kjo”, thotë Roland Rajah, drejtor i Qendrës së Zhvillimit Indo-Paqësor në Institutin Lowy në Sidnei.

Kërkesa e dobët në Kinë do të thotë gjithashtu se çmimet atje do të mbeten të ulëta. Nga këndvështrimi i konsumatorit perëndimor, do të ishte një mënyrë e mirëpritur për të frenuar rritjen e çmimeve që nuk përfshin rritje të mëtejshme të normave të interesit.

“Ky është një lajm i mirë për njerëzit dhe bizneset që luftojnë për të përballuar inflacionin e lartë,” thotë zoti Rajah. Pra, në afat të shkurtër, konsumatorët e zakonshëm mund të përfitojnë nga ngadalësimi i Kinës. Por ka pikëpyetje afatgjata për njerëzit në botën në zhvillim.

Gjatë 10 viteve të fundit, Kina vlerësohet të ketë investuar më shumë se një trilion dollarë në projekte të mëdha infrastrukturore të njohura si Iniciativa Brez dhe Rrugë.

Më shumë se 150 vende kanë marrë para dhe teknologji kineze për të ndërtuar rrugë, aeroporte, porte detare dhe ura. Sipas z. Rajah, angazhimi kinez ndaj këtyre projekteve mund të fillojë të vuajë nëse problemet ekonomike vazhdojnë në vend.
“Tani firmat dhe bankat kineze nuk do të kenë të njëjtat mundësi financiare për t’u përhapur jashtë shtetit”, thotë ai.

Kina në botë

Ndërsa ulja e investimeve kineze jashtë vendit ka shans të ndodhë, është e paqartë se si do të ndikojë situata e brendshme ekonomike e Kinës në politikën e saj të jashtme.

Një Kinë më e cënueshme, argumentojnë disa, mund të kërkojë të riparojë marrëdhëniet e dëmtuara me SHBA-në. Kufizimet tregtare amerikane kanë kontribuar pjesërisht në një rënie prej 25% të eksporteve kineze në SHBA në gjysmën e parë të këtij viti, ndërsa sekretarja amerikane e Tregtisë Gina Raimondo kohët e fundit e quajti vendin “të pa investueshëm” për disa firma amerikane.

Por nuk ka asnjë provë që sugjeron se qasja e Kinës po zbutet. Pekini vazhdon të hakmerret me kufizimet e veta, shpesh shpërthen “mentalitetin e Luftës së Ftohtë” të vendeve perëndimore dhe duket se mban marrëdhënie të mira me udhëheqësit autoritarë të regjimeve të sanksionuara, si Vladimir Putin i Rusisë dhe Bashar Al-Assad i Sirisë.

Në të njëjtën kohë, një mori zyrtarësh të SHBA dhe BE vazhdojnë të udhëtojnë në Kinë çdo muaj për të vazhduar bisedimet mbi tregtinë dypalëshe. E vërteta është se pak njerëz e dinë me të vërtetë se çfarë qëndron midis retorikës kineze dhe politikës kineze.

Një nga leximet më ekstreme të kësaj pasigurie vjen nga vëzhguesit agresorë në Uashington, të cilët thonë se një rënie në ekonominë kineze mund të ndikojë në mënyrën se si ajo merret me Tajvanin, ishullin vetëqeverisës që Pekini e pretendon si territorin e tij.

Duke folur në fillim të këtij muaji, kongresmeni republikan Mike Gallagher, kryetar i Komitetit të Përzgjedhur të Dhomës së Përfaqësuesve të SHBA-së për Kinën, tha se problemet në vend po e bëjnë udhëheqësin e Kinës, Xi Jinping, “më pak të parashikueshëm” dhe mund ta bëjnë atë të “bëjë shumë marrëzira” në lidhje me Tajvanin.

Ideja është se nëse, siç argumenton zoti Rajah, bëhet e qartë se “mrekullia ekonomike e Kinës ka mbaruar”, atëherë reagimi i Partisë Komuniste “mund të jetë me të vërtetë shumë i rëndësishëm”. 

Megjithatë, ka shumë njerëz që e hedhin poshtë këtë nocion, duke përfshirë presidentin e SHBA, Joe Biden. Kur u pyet në lidhje me këtë mundësi, ai tha se Xi aktualisht i ka “plot duart” duke u marrë me problemet ekonomike të vendit.

“Unë nuk mendoj se kjo do të bëjë që Kina të pushtojë Tajvanin, në fakt e kundërta. Kina ndoshta nuk ka të njëjtin kapacitet si më parë,” tha Biden.

Prisni të papriturën

Megjithatë, nëse ka një mësim për të nxjerrë nga historia, ai është të presësh të papriturën. Siç thekson zonja Elms, pak njerëz para vitit 2008 kishin parashikuar që hipotekat në Las Vegas do të shkaktonin valë tronditëse në ekonominë globale.
Jehona e vitit 2008 ka bërë disa analistë të shqetësuar për atë që njihet si “ngjitje financiare”. Kjo përfshin skenarin makth të krizës së pronave të Kinës që çon në një kolaps të plotë të ekonomisë kineze, duke shkaktuar kolaps financiar në mbarë botën.

Paralelet me krizën e hipotekave në SHBA, e cila shkaktoi kolapsin e gjigantit të investimeve të Wall Street, Lehman Brothers dhe një recesion global, sigurisht që janë joshëse për t’u bërë. Por, sipas z. Magnus, ato nuk janë plotësisht të sakta.

“Kjo nuk do të jetë një goditje e tipit Lehman,” thotë ai. “Kina nuk ka gjasa t’i lërë bankat e saj të mëdha të dështojnë, dhe ato kanë bilanc më të fortë se mijëra banka rajonale dhe komunitare që dështuan në SHBA.” 

Zonja Elms pajtohet: “Tregu i pronave të Kinës nuk është i lidhur me infrastrukturën e tyre financiare në të njëjtën mënyrë si pronat amerikane. Përveç kësaj, sistemi financiar i Kinës nuk është mjaftueshëm dominues që të ketë një ndikim të drejtpërdrejtë global, siç pamë nga Shtetet e Bashkuara në 2008.” 

“Ne jemi të ndërlidhur globalisht,” thotë ajo. “Kur ju keni një nga motorët e mëdhenj të rritjes që nuk funksionon, ai ndikon tek ne të tjerët dhe shpesh ndikon tek ne të tjerët në mënyra që nuk ishin parashikuar.” 

“Kjo nuk do të thotë se unë mendoj se po shkojmë drejt një përsëritjeje të vitit 2008, por çështja është se ato që ndonjëherë duken të jenë shqetësime lokale, të brendshme mund të kenë një efekt mbi ne të gjithë. Edhe në mënyra që nuk do ta kishim imagjinuar. ” 

BBC, përshtati në shqip ©LAPSI.AL