Një sondazh i kryer nga “Monitor” në faqen e internetit dhe në rrjetet sociale tregon se nga eksperienca e pjesëmarrësve, institucionet shtetërore i respektojnë detyrimet ligjore për transparencën dhe dhënien e informacionit për publikun.
Pyetja e shtruar në sondazh për pjesëmarrësit ishte “Nga eksperienca juaj, a i respektojnë institucionet shtetërore detyrimet ligjore për transparencë dhe informim?”. 50% e pjesëmarrësve u përgjigjën se institucionet shqiptare e shpërfillin të drejtën ligjore të publikut për informacion. 42% e pjesëmarrësve u përgjigjën janë selektive në informacionet që japin, ndërsa vetëm 8% e votuesve u shprehën se institucionet janë korrekte në respektimin e detyrimit për informmim.
Në Shqipëri, ligji i parë për të drejtën e informimit mbi dokumentet zyrtare u miratua në vitin 1999, ndërsa në vitin 2014 u miratua ligji që është aktualisht në fuqi, “Për të drejtën e informimit” (ndryshuar për herë të fundit në vitin 2023). Ligji përcakton se çdo institucion duhet të ketë një koordinator për të drejtën e informimit, si pikë kontakti ku publiku duhet të dërgojë kërkesat për informacion dhe të marrë përgjigje për to.
Megjithatë, shumica e qytetarëve dhe profesionistëve që kanë ushtruar të drejtën ligjore për të kërkuar informacion nga institucionet publike e dinë se në shumë raste ky detyrim nuk zbatohet. Nga përvoja e gazetarëve, ndodh shumë shpesh që institucionet të mos u japin asnjë përgjigje kërkesave për informacion, madje pa u shqetësuar as të dërgojnë një përgjigje refuzuese. Në shumë raste të tjera dhënia e informacionit refuzohet, mbështetur në klasifikime arbitrare të informacionit konfidencial ose të klasifikuar.
Garanti ligjor për respektimin e ligjit për të drejtën e informimit është Komisioneri për Drejtën e Informimit dhe Mbrojtjen e të Dhënave Personale. Çdo qytetar apo subjekt që mendon se i është cenuar e drejta ligjore për të marrë informacion nga institucionet ka të drejtë të ankohet pranë këtij institucioni.
Vetëm për vitin e kaluar, Komisioneri për të Drejtën e Informimit dha 52 vendime në të cilat janë pranuar plotësisht apo pjesërisht ankesat e qytetarëve dhe subjekteve për shkelje të të drejtës së informimit. Komisioneri ka urdhëruar institucionet të japin informacionin e kërkuar, ndërkohë që në disa raste ka ndëshkuar me gjobë personat përgjegjës për dhënien e informacionit ose titullarët e institucioneve.
Megjithatë, është e vështirë të thuhet se në ç’masë vendimet e Komisionerit janë zbatuar më tej nga institucionet. Ligji u jep palëve të drejtën e ankimit të vendimeve në Gykatën Administrative. Por, edhe në rastin kur vendimet nuk ankimohen, Komisioneri nuk ka ndonjë instrument të drejtpërdrejtë detyrues për zbatimin e vendimeve të veta, me përjashtim të vendosjes së gjobave për funksionarët publikë që shkelin detyrimet ligjore për dhënien e informacionit ose refuzojnë të zbatojnë vendimet e Komisionerit. Ligji i rishikuar vitin e kaluar parashikon gjoba deri në vlerën e 300 mijë lekëve, megjithatë në praktikë deri më sot nuk janë aplikuar gjoba më të mëdha se 50 mijë lekë.
Marrë nga Monitor