Përshkallëzimi i konfliktit mbi kufijtë detarë dhe rezervat e gazit natyror që kanë hedhur Turqinë kundër Greqisë dhe pjesës tjetër të BE-së e ka berebllokun të fragmentuar, duke e çuar politikën e jashtme në provën e saj më të rëndë në vite.
Ministrat e jashtëm të BE janë vendosur të diskutojnë marrëdhëniet dypalëshe të bllokut me Ankaranë gjatë një takimi joformal nën kryesinë e presidencës gjermane të BE në Berlin (27-28 gusht). Ndërsa ata synojnë të prekin të gjitha çështjet në pritje të Ankarasë, marrëdhëniet BE-Turqi po arrijnë në një moment kritik.
Edhe pse blloku ka dënuar vazhdimisht Turqinë për shkelje të hapësirës ajrore dhe ujërave territoriale të Greqisë, si dhe duke kryer shpime eksploruese në Qipro, ajo deri më tani ka mbajtur masa ndëshkuese të mëdha kundër Ankarasë nga frika e tjetërsimit të një fqinji strategjik të rëndësishëm. Sidoqoftë, kryediplomati i BE, Josep Borrell, i ka kërkuar vazhdimisht Ankarasë dhe Athinës të mos hiqnin dorë nga përpjekjet për të kapërcyer dallimet e tyre.
Sidoqoftë, tensionet u përshkallëzuan kur Turqia dërgoi në 10 gusht anijen kërkimore të Oruc Reis të shoqëruar me anije luftarake në ujërat e diskutueshme, të cilave Greqia iu përgjigj duke dërguar anijet e saj luftarake për të gjurmuar anijet turke.
Presidenti turk Rexhep Tajip Erdogan – i cili ka kohë që është përplasur me BE-në për përpjekjen e vendit të tij për t’u bërë anëtar i bllokut 27-vendesh – është në këmbë të ashpër.
“Ne duam që të gjithë ta shohin Turqinë nuk është më një vend durimi, vendosmëria, mjetet dhe guximi i të cilit do të testohen. Nëse themi se do të bëjmë diçka, do ta bëjmë dhe do ta paguajmë çmimin, “tha ai.
Nga ana tjetër, Greqia do të dyfishojë ujërat e saj territoriale perëndimore me Italinë në 12 milje detare, tha Kryeministri Kyriakos Mitsotakis të mërkurën (26 gusht). Ai gjithashtu la derën e hapur për një veprim të ngjashëm në anën lindore me Turqinë. Për Ankaranë, një veprim i tillë do të ishte një shkak për luftë.
Italia dhe Greqia nënshkruan një marrëveshje mbi kufijtë detarë në qershor, duke krijuar një zonë ekskluzive ekonomike dhe zgjidhjen e çështjeve të gjata për të drejtat e peshkimit në Detin Jon.
Një marrëveshje e veçantë detare me Egjiptin, një hap që Turqia tha i shkelur në shelfin e saj kontinental, është në diskutim në parlamentin grek dhe ligjvënësit pritet të votojnë për të dy marrëveshjet të enjten (27 gusht).
Marrëveshja Greko-Egjiptiane do të anulonte memorandumin e diskutueshëm të mirëkuptimit midis Turqisë dhe Libisë për të demarkuar zonat detare në rajon. Marrëveshja turko-libiane injoron ishullin e Kretës dhe Greqia thotë se Turqia dëshiron të krijojë një precedent ligjor me një Memorandum “të paligjshëm” sipas ligjit ndërkombëtar.
Në Libi, Turqia po shkel vazhdimisht një embargo armësh që BE po përpiqet të imponojë përmes Operacionit Sophia. Ankaraja thotë se embargoja e armëve të drejtuar nga BE po favorizon Ushtrinë Kombëtare Libiane me bazë Tobrukun, të udhëhequr nga gjenerali Khalifa Haftar.
Nga ana tjetër, Erdogan ka shprehur mbështetje për Faiez el-Serraj, kryeministër i Qeverisë së Akordit të Kombeve (GNA) të mbështetur nga KB-të në Tripoli.
Evropa ka kërkuar përfshirjen e NATO-s në operacion, por Sekretari i Përgjithshëm i NATO-s Jens Stoltenberg beritë ditur të mërkurën se Ankaraja po e bllokonte atë.
Opsionet dhe sanksionet
Borrell do të paraqesë sot një sere opsionesh për të adresuar këtë situatë kritike me Turqinë. Sipas një diplomati të lartë të BE-së, këto mundësi do të jenë “më të gjera se sanksionet”. Megjithatë, qarqet e tij kanë shmangur zbulimin e ndonjë detaji, madje edhe për shtetet anëtare Gjermania do të bëjë një përpjekje tjetër sot për të shtyrë dialogun midis Turqisë dhe Greqisë me kushtin që Turqia të ndalojë menjëherë çdo veprimtari të paligjshme në Mesdheun Lindor. Ai gjithashtu do të përsërisë solidaritetin e tij me Greqinë dhe Qipron, ka mësuar EURACTIV.
Athina dëshiron sanksione sektoriale për bankat turke që “paralizojnë” një ekonomi tashmë të sëmurë turke. Sidoqoftë, disa të rreptë, si Austria, po bëjnë presion për një tërheqje të plotë të kandidaturës së Turqisë për në BE, e cila do të kishte efekte gjeopolitike më të gjera.
Kjo do ta shtynte Ankaranë më afër Rusisë dhe gjithashtu do t’i ofronte Erdogan një tjetër “armik të jashtëm” që do të përdoret brenda vendit dhe të rishfaq forcen e tij.
Sidoqoftë, objektivi i Borrellit sot është të hartojë një plan konkret i cili do të tregojë një qasje të unifikuar të BE-së dhe të shmangë një ndarje tjetër në politikën e jashtme.
I pyetur nëse ekziston unanimiteti për opsione ose sanksione, një diplomat i lartë i BE tha: “Unaniteti gjithmonë varet nga niveli i ambicies […] ky është roli i Borrell, për të arritur të kënaqë interesat e shteteve anëtare në përgjithësi”.
Lojëra lufte dhe diplomaci
Në ngjitje të ante, Athina filloi tre ditë lojëra lufte të Mërkurën me Francën, Italinë dhe Qipron në një zonë në jug të Kretës, ndërsa Turqia zhvilloi stërvitje me marinën amerikane afër.
Manovrat ushtarake erdhën një ditë pasi Ministri i Jashtëm i Gjermanisë Heiko Maas, gjatë një udhëtimi në Athinë dhe Ankara, i ofroi të ndërmjetësonte në mosmarrëveshje.
Ministri gjerman i Mbrojtjes Annegret Kramp-Karrenbauer tha pas bisedimeve me homologët e saj të BE në Berlin të Mërkurën (26 Gusht) se “ajo që duhet të gjejmë është një pikë fillimi për ne që të hyjmë edhe një herë në diskutime politike dhe negociata”.
“Manovrat që ndodhën sot sigurisht nuk janë të dobishme,” shtoi ajo.
Por një diplomat i BE i tha EURACTIV se stërvitja ishte “plotësuese” e presionit diplomatik të vazhdueshëm nga Gjermania dhe Borrell.
“Si shtytja diplomatike për dialog, ashtu edhe ushtrimet detare kanë një qëllim: të vendosin stabilitet në rajon dhe të çojnë në de-përshkallëzim”, tha diplomati.
Udhëheqësit e Francës dhe Gjermanisë, Emmanuel Macron dhe Angela Merkel, kohët e fundit pranuan se jo gjithmonë janë dakord për menyren, por objektivat e tyre janë të njëjta. Në një takim në Francë javën e kaluar, të dy udhëheqësit u zotuan të “ruajnë” sovranitetin e BE në Mesdheun lindor.
EURACTIV kupton që si Gjermania ashtu edhe Borrelli ishin të vetëdijshëm për iniciativën e stërvitjes, që do të thotë se ata po përdorin kanale diplomatike për të shtyrë Turqinë drejt dialogut, ndërsa të tjerët, të udhëhequr nga Franca, dëshirojnë të paralajmërojnë Ankaranë në nivelin ushtarak se Greqia nuk është vetëm.
Franca, tani fuqia më e madhe ushtarake e BE-së pas Brexit, nënvizoi atë mbështetje me Ministrin e Mbrojtjes Florence Parly duke thënë se rajoni “nuk duhet të jetë një shesh lojrash për ambiciet e disave – është një pasuri e përbashkët.”
Tensionet kanë qenë gjithashtu të larta kohët e fundit midis Francës dhe Turqisë për konfliktin në Libi, ku Parisi dhe Ankaraja kanë akuzuar njëri-tjetrin për ndërhyrje. Në incidentin e fundit në Mesdheun Lindor – tani të hetuar nga NATO – Paris thotë se frigatet turke ishin “jashtëzakonisht agresive” ndaj një anijeje marine franceze që merrte pjesë në një mision të NATO-s në zonë.
Migrimi: BE një peng i dështimit të vet
Gjermania, nga ana e saj, po përpiqet të jetë një ‘ndërmjetësi i ndershëm’ ndërsa mban presidencën e BE, megjithëse ka interesa të forta ekonomike në Turqi.
Por Berlini është veçanërisht i shqetësuar për të shmangur çdo përsëritje të krizës së migracionit 2015-16, e cila i lejoi Erdogan të përdorte kërcënimin për hapjen e kufijve të Turqisë për migrantët, si një mënyrë për të bërë lëshime në mosmarrëveshjet me Brukselin. Në shkurt, ai lejoi refugjatët të kalojnë në Greqi, duke çuar në përleshje kufitare.
Kriza e migracionit për 2015 mund të zgjidhej vetëm një vit më vonë pasi Ankaraja nënshkroi një marrëveshje historike me BE për të ndaluar fluksin në këmbim të stimujve që përfshinin ndihmën financiare.
Për migracionin, Evropa duket se është një peng i dështimeve të veta pasi nuk arriti kurrë të kishte një politikë efektive.
Rregullorja e azilit në Dublin II është shkelur në thelb, pasi një numër i vendeve anëtare, kryesisht në Evropën Lindore, nuk pranuan të strehojnë refugjatë nga vendet e tjera.
Një pakt i ri migracioni pritet të paraqitet së shpejti, por nuk është e sigurt se sa ambicioze do të jetë në mënyrë që Evropa të ndalojë së shantazhuari nga Turqia çdo herë e më shumë. /Euraktiv, përshtati në shqip ©Lapsi.al
Në Facebook janë patriotë, por në letra shesin interesat kombëtare. Në 27 prill të viti 2009, Lulzim Basha, në atë kohë Ministër i Jashtëm, me porosi të Sali Berishës, firmosi marrëveshjen famëkeqe detare me Greqinë, nga e cila Athina përfitonte 354.4 km2 sipërfaqe ujore në detin Jon të Shqipërisë. Marrëveshja u nënshkrua në fshehtësi të plotë, duke anashkaluar edhe Presidentin e Republikës. Në tetor të vitit 2009, një muaj pas zyrtarizimit të qeverisë Berisha-Meta, Partia Socialiste i kërkoi Gjykatës Kushtetuese rrëzimin e marrëveshjes si antikombëtare. Në 26 nëntor 2009, Gjykata Kushtetuese shqyrtoi paraprakisht kërkesën e PS, ku vendosi kalimin e çështjes për shqyrtim në seancë plenare dhe legjitimimin e PS-së si palë ankimuese.
Seancat në Gjykatën Kushtetuese zgjatën deri në prill të vitit 2010, ndërsa u karakterizuan nga debate dhe polemika të forta. Për të mbrojtur marrëveshjen e me Greqinë, Sali Berisha kishte angazhuar si avokate të qeverisë së tij Marsida Xhaferllarin, Kuvendin me në krye Jozefina Topallin, Ministrinë e Mbrojtjes me në krye Arben Imamin dhe Ministrinë e Jashtme me në krye Ilir Metën, i cili muajt e fundit ka veshur petkun e patriotit. Nga ana tjetër, Partia Socialiste kundërshtonte paktin detar dhe përfaqësohej nga Saimir Tahiri dhe Damian Gjiknuri, të ndihmuar nga kolonel Myslym Pasha, i vlerësuar më vonë nga Ambasada Amerikane për qëndrimet e tij në mbrojtje të interesit kombëtar.