Trazira në rrugë e kaos politik/ Çfarë po ndodh me pensionet në Francë

Macron e anashkalon votën për të detyruar ndryshimet e pensioneve, por përballet me më shumë protesta dhe një votë të mundshme mosbesimi 

Ndryshimet e propozuara në sistemin e pensioneve të Francës, të cilat kanë provokuar protesta dhe greva të mëdha që nga fillimi i vitit, do të votoheshin në parlament të enjten, në një moment vendimtar për Emmanuel Macron. Megjithatë, në momentin e fundit ai e tërhoqi votimin dhe përdori kompetenca të veçanta kushtetuese për të detyruar planet.

Cilat janë ndryshimet e pensioneve të propozuara nga Macron?

Mosha minimale e përgjithshme e pensionit do të rritet nga 62 në 64 vjeç, disa punonjës të sektorit publik do të humbasin privilegjet dhe do të ketë një rritje të përshpejtuar të numrit të viteve të punës që kërkohen për t’u kualifikuar për një pension të plotë. Ndryshimet ishin pjesë e manifestit të Macron për rizgjedhjen e tij për një mandat të dytë në detyrë në 2022.

A nuk është përpjekur Macron të bëjë ndryshime në sistemin e pensioneve më parë?

Po. Në vitin 2019, gjatë mandatit të tij të parë, ai paraqiti një plan tjetër për të unifikuar sistemin kompleks francez të pensioneve. Ai argumentoi se heqja qafe e 42 regjimeve speciale për sektorë që variojnë nga punonjësit e hekurudhave dhe energjetikës e deri te avokatët ishte vendimtare për të mbajtur sistemin financiarisht të qëndrueshëm. Në atë kohë ai nuk donte të rriste moshën e pensionit.

Protestat kundër këtyre propozimeve zgjatën më shumë se çdo grevë që nga protestat e vitit 1968. Ndryshimet e Macron përfundimisht u anuluan në fillimin e pandemisë së koronavirusit në 2020.

Kush ka protestuar në rrugë javët e fundit?

Në një shfaqje të rrallë uniteti, të gjitha sindikatat, përfshirë qendrën e moderuar, kanë udhëhequr protesta që nga fillimi i këtij viti, duke organizuar disa nga demonstratat më të mëdha në dekada, të cilat arritën kulmin të martën e kaluar kur rreth 1.28 milionë njerëz dolën në rrugë.

Lexo më tej: Mbi 200 të arrestuar në protestat kundër reformës së pensioneve në Francë 

Punonjësit e transportit, punëtorët e energjisë, dokerët, mësuesit dhe punonjësit e sektorit publik, përfshirë stafet e muzeumeve, kanë mbajtur greva. Një grevë për grumbullimin e mbeturinave po vazhdon dhe ka çuar në grumbullimin e më shumë se 7,000 tonë mbeturinave në gjysmën e Parisit. Sindikatat thonë se rishikimi do të penalizojë njerëzit me të ardhura të ulëta në punë manuale, të cilët priren të fillojnë karrierën e tyre herët, duke i detyruar ata të punojnë më gjatë se të diplomuarit, të cilët janë më pak të prekur nga ndryshimet. Sondazhet tregojnë se dy të tretat e francezëve kundërshtojnë ndryshimet e pensioneve dhe mbështesin lëvizjen protestuese.

Pse pensionet janë një pikë kaq e ndezur politike në Francë?

Sistemi i pensioneve shihet si gurthemeli i modelit të dashur të mbrojtjes sociale të Francës.

Ndryshe nga Mbretëria e Bashkuar, Franca ka një sistem pensionesh të çmuar për atë që politikanët e quajnë “solidaritet midis brezave” – ku popullsia e punës paguan tarifa të detyrueshme të listës së pagave për të financuar ata që janë në pension. Të gjithë punëtorët francezë marrin një pension shtetëror.

Franca ka moshën më të ulët të kualifikimit për një pension shtetëror midis ekonomive kryesore evropiane dhe shpenzon një shumë të konsiderueshme për të mbështetur sistemin. Por popullsia aktive e punës paguan tarifa të larta të pagave dhe i sheh pensionet e drejta si themelin e mënyrës se si duhet të funksionojë shoqëria.

Çdo president francez gjatë 40 viteve të fundit në një farë mënyre ka bërë ndryshime në ligjet e pensionit, duke shkaktuar zakonisht zemërim në votime dhe demonstrata në rrugë.

Pse Macron zgjodhi të përdorte fuqi të veçanta për të detyruar ndryshimet, në vend të një votimi parlamentar?

Dhoma e ulët e parlamentit, Asambleja Kombëtare, ishte gati të votonte të enjten pasdite. Por Macron mori një vendim befasues, të minutës së fundit, për të përdorur në vend të kësaj kompetenca të veçanta kushtetuese për t’i zbatuar planet pa votim, sepse ai nuk ishte i sigurt për mbështetjen e mjaftueshëm të ligjvënësve.

Kompetencat e veçanta të përfshira në nenin 49.3 të kushtetutës i lejonin qeverisë të anashkalonte anëtarët e parlamentit.

Kryeministrja Élisabeth Borne e shpalli vendimin në parlament mes skenave kaotike në të cilat ligjvënësit e majtë radikalë këndonin Marsejazën me zë të lartë në përpjekje për ta ndaluar atë të fliste.

Përdorimi i pushteteve speciale ilustron pozicionin e vështirë të Macron në parlament. Ai mbeti i minuar rëndë në Asamblenë Kombëtare pasi grupimi i tij qendror nuk arriti të fitonte një shumicë absolute në zgjedhjet parlamentare qershorin e kaluar mes fitimeve të mëdha për të djathtën ekstreme dhe të majtën radikale.

Pa një shumicë, qeveria duhej të mbështetej te ligjvënësit e partisë së djathtë, Les Républicains, për të mbështetur ndryshimet e pensioneve. Por megjithë negociatat me javë të tëra, numrat nuk u bashkuan.

Çfarë ndodh më pas?

Politikanët e majtë u kanë bërë thirrje sindikatave të vazhdojnë grevat dhe protestat në rrugë.

Politikanët e opozitës shpejt do t’i propozojnë qeverisë një votë mosbesimi, e cila do të çojë në një votim, ndoshta që të hënën. Por nëse kjo do të kalojë apo jo varet nga mënyra se si partitë opozitare, të cilat janë radikalisht kundër njëra-tjetrës, mund të grupohen së bashku. E majta radikale nuk dëshiron të bashkohet me të djathtën ekstreme të Marine Le Pen.

Votat e mëparshme të mosbesimit ndaj kësaj qeverie nuk kanë kaluar sepse nuk kanë marrë shumicën absolute prej 287. Shumë varet nëse partia e djathtë, Les Républicains, do të votonte për një mocion mosbesimi. Nuk e ka bërë këtë më parë. Udhëheqësi i partisë, Eric Ciotti, tha të enjten se partia e tij nuk do ta vendosë emrin e saj në një votë mosbesimi.

Nëse një votë mosbesimi kalon, Macron mund të tërhiqet nga kabineti dhe të organizojë një riorganizim për të formuar një qeveri të re. Ai gjithashtu ka fuqinë të vendosë të shpërndajë parlamentin dhe të thërrasë zgjedhje të përgjithshme të parakohshme, megjithëse kjo nuk është zgjedhja e tij më e mundshme.

The Guardian, përshtati në shqip ©LAPSI.AL