Shtimi i gjasave që Donald Trump të rikthehet në pushtet dhe të veprojë bazuar në kërcënimet e tij për t’i tërhequr Shtetet e Bashkuara NATO-ja duhet të shërbejë si një thirrje zgjimi për Evropën. Në vend që të shpresojnë për më të mirën, vendet evropiane duhet të rrisin shpenzimet e tyre ushtarake.
Nga Philippe Legrain
Kthimi i mundshëm i Donald Trump në Shtëpinë e Bardhë në vitin 2025 përbën një kërcënim të madh për sigurinë e Evropës. Me luftën në Ukrainë ende të ndezur, vendet evropiane duhet të forcojnë mbrojtjen e tyre kundër agresioneve revanshiste të presidentit rus Vladimir Putin para se të jetë tepër vonë.
Perspektiva e një Trump-i të papërmbajtur dhe të pakontrolluar që vepron bazuar në kërcënimet e tij për të braktisur angazhimin historik të Shteteve të Bashkuara për mbrojtjen e Evropës është aq alarmante për shumicën e liderëve evropianë saqë duket se ata e mohojnë këtë. Por pas fitoreve vendimtare në grupet parlamentare të Ajouas dhe primaret në Nju Hempshajër, Trump tani është pothuajse i sigurt se do të jetë kandidati presidencial i Partisë Republikane në zgjedhjet e nëntorit. Duke pasur parasysh se ai gjithashtu kryeson presidentin Joe Biden në sondazhet kombëtare dhe në shumë shtete të rëndësishme, rikthimi i tij në pushtet është një rrezik real dhe i pranishëm.
Gjatë mandatit të tij të parë, Trump vazhdimisht kërcënoi se do të tërhiqte SHBA-në nga NATO-ja, aleanca ushtarake që garanton që SHBA-ja të shtrijë ombrellën e saj bërthamore në Evropë. Ai u bind të mos e bënte këtë nga këshilltarët e tij të lartë të politikës së jashtme, veçanërisht ish-këshilltari i Sigurisë Kombëtare, John Bolton. Por retorika gjithnjë e më izoluese e Trump-it sugjeron që, nëse zgjidhet sërish, ai do të rrethohet nga njerëz që i vijnë pas dhe jo nga figura me përvojë të establishmentit.
Ndërsa Trump-it i nevojitet miratimi i Kongresit për t’u tërhequr nga NATO-ja, ai megjithatë mund të dobësojë garancitë e sigurisë pa e braktisur zyrtarisht aleancën. Ai thjesht do të duhej të deklaronte se SHBA-ja nuk do të dilte në mbrojtje të vendeve evropiane në rast të një sulmi. Dhe tani ai ka thënë pikërisht këtë: në vend që ta mbronte një vend të NATO-s që do të gjendej nën rulmin e Rusisë, ai do ta “inkurajonte” Rusinë “të bënte ç’dreqin të dojë”, nëse ai do të mendonte se aleati i NATO-s në fjalë nuk kishte shpenzuar mjaftueshëm para për mbrojtjen.
Në vend që thjesht të shpresojë që Biden të rizgjidhet dhe të vazhdojë të mbështesë Ukrainën dhe të respektojë angazhimet e mbrojtjes së Amerikës ndaj aleatëve të saj në NATO, Evropa duhet të përgatitet për më të keqen. Idealisht, këto përgatitje duhet të kishin filluar shumë më shpejt, ose pasi Putini aneksoi Krimenë në 2014 ose pas zgjedhjes së Trump në 2016.
Nëze baza për një bashkim evropian të mbrojtjes brenda NATO-s do të ishte hedhur një dekadë më parë, Bashkimi Evropian tani mund të përfitonte nga avantazhet një kërkimi të zgjeruar bashkëpunues në fushën e mbrojtjes dhe një strategji më efikase prokurimi ushtarak. Të paktën, më shumë qeveri evropiane duhet të kishin ndjekur shembullin e Polonisë dhe Estonisë dhe të kishin rritur ndjeshëm buxhetet e tyre të mbrojtjes në dy vitet që nga pushtimi i Ukrainës nga Rusia.
Ndërsa është e pamundur ta kthejmë pas kohën, mosveprimi tani do të ishte kulmi i papërgjegjshmërisë. Si fillim, Evropa duhet të shtojë mbështetjen e saj për luftën në Ukrainë. Me shumicën republikane në Dhomën e Përfaqësuesve të SHBA-së që refuzon kërkesën e Biden për një ndihmë ushtarake shtesë prej 60 miliardë dollarësh për Ukrainën, këtij vendi në vështirësi po i mbarojnë armët dhe municionet.
Për fat të mirë, BE-ja më në fund ka miratuar një paketë ndihme katërvjeçare prej 50 miliardë eurosh (54 miliardë dollarë) për Ukrainën që kryeministri pro-Putin i Hungarisë Viktor Orbán e kishte bllokuar në dhjetor.
Evropa gjithashtu duhet të zotohet të mbështesë Ukrainën për një kohë të gjatë, edhe nëse SHBA-të nuk do ta bëjë më këtë. Nëse Orbán refuzon të pranojë, 26 vendet e tjera anëtare duhet ta anashkalojnë atë dhe t’i ofrojnë Ukrainës burimet që i nevojiten.
Tashmë është shumë e qartë se nëse Rusia nuk mposhtet në Ukrainë, Putini do të sulmojë vendet e tjera evropiane. Tashmë Kremlini po punon për të destabilizuar demokracitë evropiane duke financuar partitë e ekstremit të djathtë dhe të majtë anti-BE dhe po vë në përdorim një legjion robotësh për të përhapur dezinformim zgjedhor në mediat sociale. Ndërkohë, hakerët e mbështetur nga Putini po shënjestrojnë infrastrukturën kritike si rrjetet elektrike dhe bazat e të dhënave qeveritare, dhe avionët luftarakë rusë shkelin hapësirën ajrore suedeze dhe estoneze.
Rrjedhimisht, Evropa duhet të rrisë edhe shpenzimet e saj të mbrojtjes. Minimumi, vendet evropiane duhet të përmbushin objektivin e NATO-s prej 2% të PBB-së. Në shkurt 2022, kancelari gjerman Olaf Scholz shpalli një Zeitenwende (pikë kthese) në politikën e jashtme të vendit, duke sinjalizuar një angazhim të ripërtërirë për riarmatim. Por gati dy vjet më vonë, ai ende nuk e ka mbajtur premtimin e tij për të investuar 100 miliardë euro në modernizimin e forcave të armatosura të vendit. Veçanërisht, shpenzimet e mbrojtjes së Gjermanisë parashikohet të kenë arritur vetëm 1.2% të PBB-së në vitin 2023.
Nevojiten gjithashtu më shumë financime nga BE-ja. Thierry Breton, komisioneri i bllokut për tregun e brendshëm, ka propozuar së fundmi krijimin e një fondi mbrojtjeje të BE-së prej 100 miliardë eurosh për të financuar prokurimin e përbashkët të mbrojtjes dhe për të rritur prodhimin e armëve dhe municioneve. Propozimi i Breton-it – i cili ka të ngjarë të ketë mbështetjen e presidentit francez Emmanuel Macron, aleatit të tij të ngushtë – përfaqëson një hap të parë premtues.
Duke pasur parasysh se ekonomia e Evropës është më e vogël se ajo e Rusisë, vendet e BE-së mund të prodhojnë lehtësisht armë të mjaftueshme për të përmbushur nevojat e mbrojtjes të Ukrainës dhe të tyre. Por duke qenë se investime të tilla kërkojnë kohë dhe kërkojnë një angazhim të qëndrueshëm nga qeveritë kombëtare, nuk ka kohë për të humbur.
Sigurisht, Rusia ka një arsenal të madh bërthamor. Ndryshe nga kjo, vetëm dy vende evropiane kanë armë bërthamore: Franca dhe Mbretëria e Bashkuar (e cila nuk është më pjesë e BE-së dhe mbështetet shumë në teknologjinë amerikane). Duke pasur parasysh se Putini tashmë ka kërcënuar se do të përdorë armë bërthamore taktike në Ukrainë, Evropa duhet të zhvillojë strategjinë e saj të parandalimit bërthamor. Por kjo do të kërkonte një angazhim të besueshëm nga Franca dhe Britania e Madhe për të përdorur aftësitë e tyre bërthamore për të mbrojtur vende si Estonia dhe Polonia.
Për më tepër, vendet që e gjejnë veten pa mbrojtjen e ombrellës bërthamore të SHBA-së mund të ndjehen të detyruara të blejnë arsenalin e tyre bërthamor. Ukraina, duke qenë se i dorëzoi armët bërthamore që mbetën në tokën e saj pas shpërbërjes së Bashkimit Sovjetik, ka mësuar nëpërmjet vuajtjeve se garancitë e sigurisë nuk mjaftojnë për të penguar sulmet e mundshme ruse.
Çdo vend me termocentrale bërthamore dhe njohuritë e nevojshme shkencore ka kapacitetin për t’i zhvilluar armët e veta relativisht shpejt. Franca, për më tepër, mund të ofrohet ta ndajë ekspertizën e saj teknologjike me vendet e tjera evropiane.
Riarmatimi evropian mund të duket drastik, por rreziqet janë ekzistenciale. Me afrimin e zgjedhjeve në Parlamentin Evropian në qershor, mbrojtja duhet të jetë e para ndër shqetësimet e votuesve.
I MALLI ZOT E KA QARTESUAR ME KRIJIM SISTEM FUNKSIONI NDERGJALLESOR DHE UDHEZIM HYJNOR QE NJERZIT I FURRNIZON ME RRISK ANDEJ NGA SE PRESIN SIKUR TE JENE SA FIJET E BARIT MBI TOKE ,DHE SE KJAMETI NDESHKIMI TIJE NUK ZBATOHET MBI ROBET E TIJE PER AQ KOHE SA NJERZIT VAZHDOJNE NE RRUGEN E DREJTE ,NJEKOHESISH PRANON PENDIMIN ,E KA QARTESUAR SE FAL SHUM DHE MESHIREN E KA ME TE MADHE SE URREJTJEN PER ROBET E TIJE ,DHE NE TE KUNDERTEN ,I MADHI ZOT KA PREMTUAR SE DO TE ZVOGLOJN MASEN NGA GJITHA ANET, ,QE DO THOT DO TI ZVOGLOHET RRISKU SIKUR DHE NJE NJERI I VETEM TE JET MBI TOK RALITETI ZHVILLIMEVE TREGON TE VERTETEN , PERSE BEHET KOMENTI ,THJESHT SI PERKUJTIM I MIRE PER GJITH NJERZIT MBASI TE GJITH DUAN VETEN TE DREJTEN HAKUN ,PER VETEN SUKSESE NE JET PAQE SHPETIM , DERI NE PERJETESI,,DHE JO PADREJTESI TJU BEHET, NDESHKIM HYJNOR ,DHE KETE MUNDESI NUK E QARTESON GJALLERON ZGJILL JEP SIGURI ,PAQE SHPRES ZGJILLJE SHPETIM PER TO VEC VET KRIJUESI BOTNAVE, ME KRIJIM SISTEM NDERGJALLESOR FUNKSIONI ME HAK MAS DHE UDHEZIM HYJNOR ,HAKUN NDAJ GJITHCKAJE ,DHE MODEL PROFETIK ,SI TREGUES HYJNOR TRANSPETIMI DHE PRAKTIK VEPRIMIT PARA 1438VITESH ,QE U PLOTESU DHE SHPALLET HUJNORE QE ZDO KET TJETER PAS SAJ NJEKOHESISHT AS PROFET ,ZOTI E TREGOJ MESHIREN E TIJE MBI NE URTESIN SPROVEN MUNDESIT ,JEMI NE ATO QE DUAM TA DUAM VETEN ME TE VERTETEN DHE SHPETOJM APO ME TE KOTEN QE BURIMIN E KA NE EGO PER PUSHTET PARA QE SNJEH KUFIJ ,PERBALL NJE SPROVE TE PERCAKTUAR ME KUFIJE DO THOT VETSHKATRRIM ,, POR QE MESHIRA E TE GJITHMESHIRSHMIT ,KUR NE PENDOHEMI I KTHEHEMI ATIJE ,GJITHCKA MERR KUPTIM MESHIRE SIPAS VULLNETIT TIJE MESHIROHEMI ,ZOTI SKA NEVOJ PER NE NE KEMI NEVOJE PER TE ,PER GJITHCKA NA PLOTSON EKZISTENCEN TON ,PA ZOTIN JEMI TE PA VLER PA SHPRES DHE SUKSES KJO ESHTE E QART TASHME JO VETEM ME FJAL POR ME VEPRA E VERTETA FLET VET POR FAJI ESHTE I JONI ,NJERZOR ,ZOTI NA FALT UDHEZOFT MESHIROFTE O NJEREZ KTHEHUNI ZOTIT TUAJ SA SESHTE VON LARGOHUNI NGA PADREJTESIT NDAJ NJERITJETRIT JEPNI HAKUN GJITHCKAJE DHE SHPETONI PASI SHPETIMI ESHTE I KRIJUAR PER TE GJITH POR I LIDHUR NE UNITET ME HAKUN NDAJ GJITHCKAJE RESPEKT PER TE GJITH FALNDERIMI I TAKON VETEM TE MADHIT ZOT,I CILI ME MUNDESOJ KET KUPTIM DHE LEJOJ MUNDESIN TE TINGELLOJN NE KUJTESEN NJERZORE SI THIRJE KUJTESE SE SHPRESA SHPETIMIT NJERZOR MOMENT PAS MOMENTIT ,TE JETES NE TOK ZOTI E KA KRIJUAR TE FUNKSIONOJN POR I MUNGON ME E LEHTA VETEM PENDIMI DHE ANGAZHIMI SIPAS KRITERIT HYJNOR RESPEKT PER TE GJITH UROJ MIRKUPTIM DOBI PER TE GJITH PASI E VERTETA NE FJAL ESHTE ERE QE FRESKON SHPIRTIN ZEMREN TRUPIN TON PASI ME TE U KRIJUAM ,ATE E KEMI NE GENE GJAK SHPIRT ZEMER NDJEJM DHE DUAM PER VETE GJITHCKA TE MIR QE KA POR ZOTI BOTNAVE E KA KRIJUAR ,TE FUNKSIONOJNE SI UNITET DUKE JA DASHUR DHE TJEREVE DHE SI PERGJEGJSI HAKU MASE PER GJITHCKA
DUHET PER TI SHPETUAR KOLONIZIMIT CIFUTO AMERIKAN