Sfidat e BRICS-it/ Sa janë shanset që të thyhet dominimi global i SHBA-së

Anëtarët e grupit ekonomik BRICS po takohen këtë javë në Afrikën e Jugut për një samit që mund të përcaktojë të ardhmen e bllokut, dhe sa fort e shtyn bllokun kundër një rendi botëror që e sheh si të dominuar padrejtësisht nga Perëndimi.

Grupi i Brazilit, Rusisë, Indisë, Kinës dhe Afrikës së Jugut nuk ka qenë kurrë më i spikatur në skenën botërore. Por bashkë, grupi BRICS është i ndërlikuar.

Udhëheqësi rus nuk mund të marrë pjesë në samit sepse vendi pritës Afrika e Jugut do të detyrohej ta arrestonte atë për krime të dyshuara lufte. Dy anëtarë të tjerë, India dhe Kina, kanë një konflikt të zjarrtë kufitar. Dhe ndërsa Pekini është i vendosur në një rivalitet me Shtetet e Bashkuara, Nju Delhi ka lidhje të ngushta me Uashingtonin.

BRICS nuk është familja më e lumtur e mundshme. Por gjithsesi ajo familje tani po merr oferta zyrtare nga gati dy duzina vende për t’u bashkuar me bllokun e tyre të ekonomive të mëdha në zhvillim.

Diskutimet rreth shtimit të anëtarëve të rinj pritet të jenë të larta në axhendën e samitit tre-ditor që fillon të martën, ku udhëheqësit e BRICS, me përjashtim të Vladimir Putin të Rusisë, do të mblidhen personalisht për herë të parë që nga pandemia.

Putin, i cili ka një urdhër të Gjykatës Ndërkombëtare Penale për arrestimin e tij të lidhur me pushtimin e Ukrainës, do të marrë pjesë virtualisht.

Presidenti i Afrikës së Jugut, Cyril Ramaphosa hodhi të dielën mbështetjen e tij pas zgjerimit të BRICS, duke thënë se një organ më i madh do të “përfaqësonte një grup të ndryshëm kombesh” që ndajnë një “dëshirë të përbashkët për të pasur një rend global më të ekuilibruar” në një botë “gjithnjë e më komplekse dhe të thyer”. 

Në rrezik në vendimet rreth zgjerimit është drejtimi dhe identiteti i grupit, anëtarët e të cilit synojnë të thonë më shumë në një sistem ndërkombëtar që ata e shohin si favorizimin e vendeve të Perëndimit dhe Grupit të Shtatëve (G7).

Blloku rrezikon të bëhet më i theksuar gjeopolitikisht në përpjekjen e tij për të ribalancuar fuqinë globale, thonë analistët, veçanërisht ndërsa Kina dhe Rusia kërkojnë ta vënë atë në krah kundër tensioneve në rritje me Perëndimin, diçka që zgjerimi i BRICS mund ta lehtësojë.

Duke folur në një konferencë shtypi përpara samitit javën e kaluar, i dërguari i Kinës në Afrikën e Jugut tha se gjithnjë e më shumë vende shpresojnë t’i bashkohen BRICS për të “mbrojtur interesat e tyre legjitime”. 

“Përballë disa vendeve që përdorin “shkopin e madh” të sanksioneve të njëanshme dhe angazhohen në juridiksion të gjatë, vendet e BRICS këmbëngulin në dialog dhe konsultim të barabartë,” tha ambasadori Chen Xiaodong, duke përdorur gjuhën tipike të Pekinit për të kritikuar atë që e sheh si politikën amerikane.

Çështja e zgjerimit mund të jetë “testi i parë i stresit i shoqatës në gati një dekadë e gjysmë të ekzistencës së saj”, sipas Bhaso Ndzendze, një profesor i asociuar i politikës dhe marrëdhënieve ndërkombëtare në Universitetin e Johanesburgut.

Shtimi i anëtarëve “do të zgjeronte praninë globale të grupit” dhe do të rriste axhendën e tij për të kundërshtuar dominimin politik perëndimor, tha ai.

Por ka dallime në opinione nëse do të zgjerohet, dhe “sigurisht që jo të gjithë (anëtarët) do të mbështesin hyrjen nga të njëjtat vende”.

Anëtarësimi në klub

Nëse Putin, Xi Jinping i Kinës, Narendra Modi i Indisë, Luiz Inacio Lula da Silva i Brazilit dhe mikpritësi i tyre, Cyril Ramaphosa i Afrikës së Jugut, vendosin t’i shtojnë bllokut të tyre vende të tjera, dhe si i zgjedhin ata anëtarët e mundshëm, do të ketë implikime të rëndësishme globale, thonë analistët.

Një zgjerim do të ishte i dyti në historinë e grupit, i cili fokusohet në zhvillimin ekonomik dhe rritjen e zërit të anëtarëve të tij në forumet globale.

I ndërtuar nga një term i krijuar fillimisht nga ish-ekonomisti i Goldman Sachs, Jim O’Neill për të përshkruar mundësitë e investimeve në tregjet kryesore në zhvillim, grupi ka vazhduar pavarësisht dallimeve të thella në sistemet politike dhe ekonomike midis anëtarëve të tij.

Ajo mbajti samitin e parë në vitin 2009 me katër anëtarë dhe më pas shtoi Afrikën e Jugut vitin e ardhshëm. BRICS lançoi Bankën e re për Zhvillim në 2015.

Tani, 22 vende kanë shprehur zyrtarisht një interes për t’u bashkuar me bllokun, ndërsa shumë kanë bërë gjithashtu kërkesa jozyrtare, tha muajin e kaluar ambasadori i Afrikës së Jugut në BRICS, Anil Sooklal.

Ata që aplikuan zyrtarisht përfshijnë Argjentinën, Meksikën, Iranin, Arabinë Saudite, Emiratet e Bashkuara Arabe, Egjiptin, Nigerinë dhe Bangladeshin, kanë thënë zyrtarët e Afrikës së Jugut.

Vendet kanë një sërë arsyesh për të aplikuar, nga interesi për iniciativa specifike ekonomike, si kalimi në monedhat lokale, deri tek “sfidimi i SHBA-së”, sipas Mihaela Papa, një anëtare e lartë në Projektin e Aleancave të Fuqisë në Rritje në Universitetin Tufts në SHBA.

“Pastaj ka nga ata që duan qasje më të lehtë në Kinë ose vende të tjera të BRICS ose më shumë kontroll gjatë tensioneve dhe pasigurive të mëdha të pushtetit,” tha ajo, duke shtuar se për anëtarët, “vendosja për zgjerimin do të thotë të vendosësh për drejtimin e ardhshëm të grupit”. 

Bashkuesit e rinj me ndikim ekonomik mund të katalizojnë aftësinë e grupit për të riformuar ose krijuar alternativa ndaj institucioneve ekzistuese globale të pushtetit.

Zgjedhja e përfshirjes së vendeve që janë hapur antagoniste ndaj Perëndimit, si Irani, mund ta shtyjë atë më tej drejt shndërrimit në një bllok antiperëndimor, thonë ekspertët.

Shtimi i anëtarëve të rinj ka të ngjarë të ketë të paktën disa efekte pozitive për anëtarin më të fuqishëm të grupit, Kinën, veçanërisht pasi Xi përpiqet të pozicionojë vendin e tij si një lider në rishikimin e një sistemi të udhëhequr nga SHBA-ja që ai e sheh si të prirur për të kufizuar vendin e tij.

“Sa më të gjerë anëtarët e saj, aq më të fortë ata mund të pretendojnë një zë kolektiv dhe aq më shumë Kina si ekonomia më e madhe do të pretendojë udhëheqjen dhe përfaqësimin e botës në zhvillim,” tha Yun Sun, drejtor i Programit të Kinës në qendrën e mendimit Stimson në Uashington.

Interesi i gjerë i vendeve për t’iu bashkuar BRICS është gjithashtu një nxitje për Putinin, i cili mbetet i mirëpritur në bllok, pavarësisht se shihet si një i pabesë dhe kriminel lufte në Perëndim. Ai gjithashtu tregon për një hendek në rritje midis prioriteteve të atyre vendeve që rreshtohen për BRICS dhe vendeve të pasura perëndimore që janë bashkuar kundër tij në mbështetje të Ukrainës, thonë analistët.

Analisti me bazë në Bangalore, Manoj Kewalramani, vuri në dukje një pikëpamje në të gjithë botën në zhvillim. “Ka shumë zhgënjim që Rusia nisi luftën, por ekziston (gjithashtu) ky pranim se duhen dy duar për të duartrokitur dhe ka gjëra që NATO dhe Shtetet e Bashkuara bënë” për të ndezur ose zgjatur konfliktin,” tha ai.

Kur bëhet fjalë për interesin e këtyre vendeve për të parë përfundimin e luftës, “ata do të shohin se izolimi i Rusisë nuk i ndihmon ata,” tha Kewalramani, i cili drejton studimet Indo-Paqësorit në qendrën kërkimore të Institutit Takshashila.

Vendet po e shikojnë BRICS-in si një mjet për t’u marrë me sfida si ndryshimi i klimës dhe aksesi i kufizuar në kapital dhe teknologji, dhe po vendosin të lëvizin drejt tij pasi “Perëndimi duket se po mbyllet në vetvete”, tha ai.

Linjat ndarëse

Por edhe ndërsa Xi, Modi, Lula, Ramaphosa dhe Putin mblidhen në Johannesburg për bisedime, ndarjet brenda grupit ekzistues prej pesë vetash mund të jenë një pengesë për çdo vendim të rëndësishëm për këtë çështje.

Udhëheqësit pritet të rishikojnë kriteret se si të zgjedhin anëtarët e rinj, ndoshta në vend që të emërtojnë se kush do t’i bashkohet klubit.

Prania virtuale e liderit rus do të jetë treguesi më i dukshëm i ngathtësisë brenda grupit, anëtarët e të cilit përfshijnë ata që kanë dënuar pushtimin rus të Ukrainës në Kombet e Bashkuara, si Brazili, dhe ata që kanë abstenuar – Kina, Afrika e Jugut dhe India.

Por ndikimi i Moskës në Afrikë u nënvizua kur u shfaq një video që tregon Yevgeny Prigozhin, kreun e grupit mercenar Wagner, i cili nisi një rebelim të dështuar kundër udhëheqjes ushtarake të Kremlinit në qershor, duke pretenduar se ishte në Afrikë dhe duke folur për ta bërë Rusinë më të madhe në të gjitha kontinentet.

Kur bëhet fjalë për zgjerimin e BRICS, secili prej vendeve ka arsyet e veta për të qenë të kujdesshëm se kush duhet të lejohet të hyjë.

Për Indinë, e cila ka një mosmarrëveshje kufitare me Kinën dhe e gjen veten gjithnjë e më të tërhequr nga SHBA për shqetësimet e tyre të përbashkëta për një Pekin të sigurt, një bllok i ashpër anti-SHBA nuk do të ishte i dëshirueshëm, thonë analistët.

“India e gjen veten në një vend të vështirë, sepse identiteti i grupit po ndryshon dhe India nuk e dëshiron atë ndryshim,” tha Kewalramani, i cili vuri në dukje se Nju Delhi shihet se ka ngadalësuar prezantimin e anëtarëve të rinj vitin e kaluar duke bërë thirrje së pari për krijimin e kritereve.

“Por për sa kohë dhe deri në çfarë mase dhe deri në çfarë efekti (India mund ta udhëheqë bllokun në drejtime të caktuara) … nuk do të jetë e lehtë, sepse Kina është aktori më i madh dhe është në linjë me Rusinë shumë më tepër,” tha ai.

Një zgjerim, në vend që ta bënte grupin më të fuqishëm, gjithashtu mund ta bënte atë “më të ngathët dhe joefektiv” me pozicione më të kundërta midis anëtarëve, shtoi ai.

Brazili dhe Afrika e Jugut gjithashtu mund të jenë të hapur ndaj zgjerimit të mundshëm, por do të ishin “më të kujdesshëm në mirëpritjen e vendeve qartësisht anti-SHBA” në bllok, sipas Rubens Duarte, koordinator i LABMUNDO, një qendër kërkimore me qendër në Brazil për marrëdhëniet ndërkombëtare.

Një ndryshim i tillë mund të mos jetë ajo që kërkon grupi, megjithatë, tha ai, dhe të kesh më shumë anëtarë mund të ndihmojë në sjelljen e më shumë diversitetit të perspektivës në diskutimin mbi çështjet globale.

Por nëse BRICS vendos të zgjerohet dhe më pas rrit rolin e tij global, kjo mund të shtyjë ndryshime më të mëdha që ndikojnë në ndikimin ndërkombëtar të Evropës dhe SHBA-së, tha ai.

“Sa më shumë BRICS të bëhet aktiv, aq më shumë vendet e tjera do të humbasin pushtetin,” tha ai.

CNN, përshtati në shqip ©LAPSI.AL