Një varr për katër të pushkatuarit e revoltës së Spaçit

Katër të pushkatuarit e Revoltës së Spaçit, Skënder Daja, Pal Zefi, Hajri Pashaj dhe Dervish Bejko, mund të kenë së afërmi një varr ku familjarët të vendosin një kurorë me lule dhe të nderojnë kujtimin e tyre.

Në këtë përfundim ka ardhur grupi i punës në AIDSSH, pas hetimit 6 mujor për verifikimin mbi vendvarrimet e dyshuara dhe qartësimin e fatit të dyzet e katër të zhdukurve, të vrarë ose të vdekur gjatë vuajtjes së dënimit, në burgun e Spaçit, i cili u ndërmor në kuadër të përkujtimit të 50-vjetorit të revoltës së të burgosurve më 21-23 maj1973.

Raporti cilëson se, vendi i identifikuar ku ata mund të jenë varrosur, ndodhet rreth 20 metër larg vendvarrimit të njohur të Shpalit. Vendi i dyshuar është i pastruar dhe lehtësisht në të mund të bëhen kërkime apo dhe gërmime për eshtrat. Lënia pa skica varri, hartë topografike, e të dhëna të tjera, (cilësime këto edhe me shkresa zyrtare nga Ministria e Brendshme) nga autoritetet e kohës ka qenë e qëllimshme.

Në kuadër të këtij hetimi, grupi i punës ka përcaktuar edhe koordinatat e sakta në lidhje me vendvarrimin e të pushkatuarit Ahmet Hoxha, dënuar me pushkatim, pas tentativës së arratisjes, në moshën 39 vjeçare, 20 vjet nga të cilat i kaloi në burg.

Trupat e të vrarëve dhe të vdekurve, të të arrestuarve dhe të dënuarve politikë në hetuesitë, kampet dhe burgjet e regjimit komunist në vitet 1945-1991, sipas rregullave çnjerëzore të përcaktuara nga regjimi, nuk u dorëzoheshin familjarëve.

Këtu klasifikoheshin ata që ekzekutoheshin: “𝑝𝑎𝑠𝑖 𝑃𝑟𝑒𝑠𝑖𝑑𝑖𝑢𝑚𝑖 𝑖 𝐾𝑢𝑣𝑒𝑛𝑑𝑖𝑡 𝑃𝑜𝑝𝑢𝑙𝑙𝑜𝑟 𝑛𝑢𝑘 𝑢 𝑓𝑎𝑙𝑡𝑒 𝑗𝑒𝑡𝑒̈𝑛, 𝑡𝑒̈ 𝑑𝑒̈𝑛𝑢𝑎𝑟𝑖𝑡 𝑝𝑒̈𝑟 𝑘𝑟𝑖𝑚𝑒 𝑘𝑢𝑛𝑑𝑒̈𝑟 𝑠ℎ𝑡𝑒𝑡𝑖𝑡, 𝑡𝑒̈ 𝑑𝑒̈𝑛𝑢𝑎𝑟𝑖𝑡 𝑝𝑒̈𝑟 𝑠ℎ𝑘𝑎𝑘 𝑡𝑒̈ 𝑟𝑟𝑒𝑧𝑖𝑘𝑠ℎ𝑚𝑒̈𝑟𝑖𝑠𝑒̈ 𝑠ℎ𝑜𝑞𝑒̈𝑟𝑜𝑟𝑒”. Sipas udhëzimit: “𝑡𝑟𝑢𝑝𝑎𝑡 𝑒 𝑡𝑒̈ 𝑣𝑟𝑎𝑟𝑒̈𝑣𝑒 𝑛𝑒̈ 𝑝𝑒̈𝑟𝑝𝑗𝑒𝑘𝑗𝑒 𝑝𝑒̈𝑟 𝑡’𝑢 𝑎𝑟𝑟𝑎𝑡𝑖𝑠𝑢𝑟, 𝑒𝑡𝑗, 𝑑ℎ𝑒 𝑞𝑒̈ 𝑗𝑎𝑛𝑒̈ 𝑡𝑒̈ 𝑝𝑎𝑖𝑑𝑒𝑛𝑡𝑖𝑓𝑖𝑘𝑢𝑎𝑟, 𝑚𝑢𝑛𝑑 𝑡’𝑢 𝑗𝑒𝑝𝑒𝑠ℎ𝑖𝑛 𝑒𝑑ℎ𝑒 𝑖𝑛𝑠𝑡𝑖𝑡𝑢𝑐𝑖𝑜𝑛𝑒𝑣𝑒 𝑚𝑗𝑒𝑘𝑒̈𝑠𝑜𝑟𝑒 𝑝𝑒̈𝑟 𝑣𝑒𝑝𝑟𝑖𝑚𝑡𝑎𝑟𝑖𝑛𝑒̈ 𝑒 𝑡𝑦𝑟𝑒.”

Grupi punës, për daljen në këtë përfundime realizoi komunikim shkresor me institucione që kishin të dhëna rreth burgut të Spaçit; kërkim të thelluar në Arkivin e AIDSSH; bashkëpunoi me Drejtorinë e Arkivit në Ministrinë së Brendshme, për të dhëna rreth të ekzekutuarve, vrarëve, dhe të vdekurve në burgun e Spaçit, si dhe qartësimin e praktikave të ndjekura, të rregulloreve, urdhrave dhe udhëzimeve që kanë përcaktuar këto praktika.

Paralelisht grupi mblodhi dëshmi nga familjarë e të vrarëve dhe të vdekurve në Burgun e Spaçit, nga ish- punonjës të policisë, banorë të fshatit Spaç dhe ish -punonjës të lirë; mbajti takime me përfaqësues të pushtetit lokal në Mirditë dhe Fusharrëz, kreu këqyrje në vendvarrimet e njohura si pranë Kishës Katolike, Shpal, si dhe në vendet të cilat mendohen si vendvarrime të dyshuara për të vrarët dhe të vdekurit në Burgun e Spaçit.

Me vendim të Autoritetit raporti i është dërguar për veprim Ministrisë së Brendshme, Prokurorisë së Përgjithshme, Bashkisë Mirditë, Institutit të Mjekësisë Ligjore dhe Zyrës së ICMP-së Tiranë, për marrjen e masave në ruajtjen nga tjetërsimi i vendeve të dyshuara si dhe marrjen e hapave konkretë në përshkallëzimin e procesit të rikuperimit të eshtrave të personave të pushkatuar.

Autoriteti vlerëson bashkëpunim e deritanishëm me institucionet përgjegjëse dhe shpreh bindje se bashkërisht do të veprojnë më tej për të bërë të mundur që plaga e pambyllur e familjeve, të cilat janë në kërkim të qartësimit të fatit të familjarit, të vrarë pa gjyq apo ekzekutuar në kushte jo njerëzore, të mbyllet me gjetjen e tyre dhe nderimin që u takon, pranë familjeve.