Bleu një fustan 150-vjeçar, por gjeti një letër misterioze në një xhep të fshehtë

Fustani viktorian në qendrën antike të Maine ne SHBA nuk ngjante me çdo gjë që Sara Rivers Cofield kishte parë më parë. Beli i plotë, palat e fryra dhe mëngët me dantella pasqyronin një epokë të shkuar. Si një koleksioniste kostumesh të cilësisë së mirë, Rivers Cofield e njohu atë fustan të viteve 1880, por pavarësisht nga mosha, qëndisja delikate, mëndafshi në ngjyrë bronzi dhe butonat metalikë dukeshin të paprekura.

Ajo bëri pazar për çmimin duke e marrë me 100 dollarë nga 125 që ishte në vitrinë dhe po mendonte se ku do ta ruante veshjen. Çmimi ishte më i lartë nga sa paguan ajo zakonisht si arkeologe që mbledh kostume antike dhe çanta. Por ishte sezoni i festave, kështu që bëri një lëshim.

Rivers Cofield nuk e kishte idenë se fustani që bleu në dhjetor 2013 do të zbulonte një mister një dekadë më vonë. Brenda një xhepi të fshehtë kishte dy fletë letre të thërrmuara me lista fjalësh dhe vendesh në dukje të rastësishme: Bismark, heq, fletë, dollar, bankë, Calgary, Kuba, unguard, confute, rosë, Fagan. Një etiketë e qepur në fustan kishte një emër të shkruar me dorë: Bennett.

Rivers Cofield i tha CNN se ishte e hutuar. Fjalët ishin të fshehta. Çfarë donin të thoshin ato dhe pse Bennett kishte nevojë për një “vrimë të fshehtë super sekrete”.

Në shkurt 2014, ajo postoi një blog në lidhje me fustanin, të cilin e quajti “Bennett’s Bronze Bustle”. “Çfarë …? Unë po e publikoj këtu në rast se ka ndonjë mrekulli de-koduese” Ajo publikoi foto të fustanit dhe letrave. Ajo nuk mendoi shumë për këtë pas postimit të saj në blog.

Por pa e ditur ajo, shumë kureshtarë amatorë po punonin për të zgjidhur misterin. Ata e quajtën “kriptogrami i veshjes së mëndafshit” dhe hodhën teori konspirative rreth fjalëve. Disa spekuluan se Bennett ishte një spiun që përdorte fjalë të koduara për të komunikuar.

Ndërsa në vitin 2017, një bloger e postoi shënimin në listën e tij të mesazheve të koduara të pazgjidhura duke nxitur më shumë teori. Ishte një shënim i fshehtë dashurie? Matjet e veshjes? Kodet e Luftës Civile? Rivers Cofield hodhi poshtë shpejt çdo interpretim të lidhur me Luftën Civile. Ajo kishte studiuar katalogë të viteve 1880 dhe nuk kishte dyshim se fustani ishte i asaj epoke. Deri atëherë, lufta kishte 20 vjet që kishte mbaruar. Të tjerë spekuluan se kjo ishte një formë komunikimi me telegraf, një mënyrë e re e dërgimit të shënimeve të shpejta në Shtetet e Bashkuara në vitet 1800, e cila i ngarkonte dërguesit një tarifë bazuar në numrin e fjalëve në një mesazh.

“Unë e kisha braktisur disi blogun në atë pikë” – tha Rivers Cofield. Herë pas here shihja që postohej një koment ose që ndonjë kodthyes tjetër më dërgonte një email dhe më thoshte, ‘Hej, unë jam ende i interesuar për këtë’, por askush nuk e zgjidhi kurrë”.

Më pas ishte një studiues kanadez që e gjeti kodin. Wayne Chan, një studiues në Universitetin e Manitobës në Kanada, e gjeti kodin në internet në verën e vitit 2018. Ai i tha CNN se kishte parë 170 libra me kod dhe asnjëri prej tyre nuk përputhej me mesazhin.

“Kam punuar për disa muaj, por nuk arrita gjë. E lashë mënjanë dhe nuk e pashë më” – tha Chan. Ai zgjidh kodet si hobi, por më pas filloi të hulumtojë epokën e telegrafit, duke përfshirë kodet e motit të përdorura në Amerikën e Veriut në atë kohë. Dhe në fillim të vitit të kaluar, ai bëri përparim.

Ai zbuloi se mesazhet e koduara ishin në fakt, një raport për motin. Dhe ato nuk ishin të koduara për t’i mbajtur të fshehta, por sepse kodi i lejonte parashikuesit të shkurtonte raportet e detajuara të motit në vetëm disa fjalë.

Në epokën e telegrafit, një mesazh i tillë ishte më i lirë se dërgimi i një grupi të madh fjalësh. Çdo fjalë përfaqësonte variabla meteorologjike si temperatura, shpejtësia e erës dhe presioni barometrik në një vend dhe kohë të caktuar të ditës.

Për shembull, rreshti “Bismark Omit gjethja buck bank” përmban detaje çuditërisht specifike. “Bismark” nënkuptonte se ishte regjistruar në stacionin Bismarck në atë që tani është Dakota e Veriut. “Omit” nënkuptonte se temperatura e ajrit ishte 56 gradë dhe presioni barometrik ishte 0.08 inç merkur. “Gjethja” i referohej një pike vese prej 32 gradë Fahrenheit e vërejtur në orën 22:00. “Buck” tregoi se nuk kishte reshje, ndërsa “banka” nënkuptonte një shpejtësi të erës prej 12 mph dhe një perëndim të pastër dielli.

Të gjitha stacioneve të motit i kërkohej t’i dërgonin raportet e tyre me telegraf në një central në Uashington, DC. Chan zbuloi se mesazhet e koduara përdornin një kod telegrafik të motit të shekullit të 19-të të përdorur nga Korpusi i Sinjaleve të Ushtrisë, i cili ishte shërbimi kombëtar i motit për SHBA-në gjatë fundit të viteve 1800. Për shembull, një frazë si “Ekuipazhi janë të gjithë të dehur” do të shkurtohej me një fjalë kodi si “kryerje”.

“Ky kod i veçantë nuk ishte menduar aspak për fshehtësi. Kodet telegrafike u përdorën për dy arsye kryesore: fshehtësia dhe ekonomia” – tha Chan për CNN. “Kodi i motit ishte për këtë të fundit. Për shkak se ata paguanin për fjalët në telegram, ata e shkurtonin një raport moti në sa më pak fjalë që të ishte e mundur për të kursyer kostot.”

Chan tha se nuk është i sigurt se si janë zgjedhur fjalët. Kishte një libër kodesh moti që meteorologët e konsultuan për të kuptuar kuptimin e fjalëve të panjohura. Me kalimin e kohës, ata mësuan fjalët e koduara pa pasur nevojë të konsultohen me librin e kodeve.

“Fjalët renditeshin në mënyrë që çifte të veçanta bashkëtingëllore-zanore të përfaqësonin vlera specifike numerike. Ishte me të vërtetë një kod shumë kompleks, edhe pse qëllimi nuk ishte fshehtësia.”

Rivers Cofield tha se ajo ishte e habitur nga zbulimi, por jo e befasuar.

“Unë jam një arkeologe për jetesën, kështu që bëj shumë kërkime në të kaluarën. Unë jam pajtuar prej kohësh me faktin se jo çdo artefakt ose çdo dokument do të zbulojë të gjitha sekretet e tij” – tha ajo.

Si pjesë e kërkimit të Chan-it, Administrata Kombëtare Oqeanike dhe Atmosferike siguroi harta të vjetra të motit që e ndihmuan atë të përcaktojë datën e saktë të vëzhgimeve të motit në shënimin e koduar. Ajo daton 27 maj 1888.

Rivers Cofield tha se një nga arritjet më të mëdha nga zbulimi ka qenë të kuptuarit se njerëzit nuk kishin asnjë mënyrë të menjëhershme për të ditur se çfarë moti po vinte në vitet 1880.

“Nuk më ka shkuar kurrë në mendje se telegrami do të ishte ai që e zhbllokonte këtë për njerëzit. … Sepse (tani) të gjithë jemi mësuar shumë me aplikacionet tona të motit,” tha ajo.

Është ende e paqartë se kush ishte Bennett dhe pse ajo kishte kodet e motit të fshehura në një xhep sekret. Por tani për tani, Chan dhe Rivers Cofield janë thjesht të lumtur që kanë zbuluar pjesën më të madhe të misterit të veshjes. /lapsi.al