Nëse ka një njohje individuale që praktikisht çdo futbollist e aspiron që nga dita e debutimit të tij, është Topi i Artë. Çmimi, i lindur në vitin 1956 me iniciativën e revistës franceze France Football, i jepet çdo vit lojtarit që mbi të gjitha ka arritur të dallohet gjatë sezonit sportiv.
Në fillim çmimi iu dha vetëm dhe ekskluzivisht lojtarëve të kombësisë evropiane (me ndonjë përjashtim për të ashtuquajturit vendas). Kështu disa lojtarë të mëdhenj të së kaluarës, mbi të gjitha braziliani Pele dhe argjentinasi Diego Armando Maradona, nuk e fituan kurrë sferën e artë magjike. Në vitin 1994 rregullorja u modifikua dhe mundësia e fitimit të Topit të Artë u hap për të gjithë lojtarët që luanin në ligat e Kontinentit të Vjetër. Përfshirë edhe ato joevropianë nga lindja.
HISTORIA E TOPIT TË ARTË
Çmimin e dorëzon revista France Football, me impulsin e ish-futbollistit, i cili më vonë u bë gazetar, Gabriel Hanot. Me të bashkëvepruan më vonë kolegët e tij Jacques Ferrari, Jacques Goddet dhe Jacques de Rysëick. Fituesi zgjidhej me votat e një jurie të përbërë nga shtypi i specializuar në sektorin e futbollit. Edhe pse nuk u njoh zyrtarisht nga organizatat evropiane dhe botërore, Topi i Artë shpejt u bë njohja individuale më e lakmuar në botën e futbollit.
Vitet e fundit, FIFA ka vendosur të dorëzojë Fifa World Player of the Year për t’i dhënë një status zyrtar titullit të futbollistit më të mirë të vitit. Një lëvizje në kontrast të plotë me çmimin e vendosur nga France Football. Megjithatë, Topi i Artë ka mbetur njohja e referencës në futboll.
Për të shmangur një dualizëm të kotë, në vitin 2010 France Football dhe FIFA bashkuan dy çmimet që i dhanë jetë Topit të Artë FIFA. Një zgjedhje e kritikuar mbi të gjitha për mënyrën e dhënies. Votat e gazetarëve sportivë ishin të bashkuara, siç ndodhte tradicionalisht për Topin e Artë, me trajnerët dhe kapitenët e ekipeve kombëtare, siç ndodh në FIFA World Player of the Year. E kështu, pas vetëm 6 vitesh bashkëpunimi mes të dyve u ndërpre.
METODA E DORËZIMIT
Rregullorja për caktimin e çmimit është shumë e qartë. E në nenin 10 shpjegohet se performanca individuale dhe ekipore merret në konsideratë gjatë vitit futbollistik. Bashkë me to edhe vlera e futbollistit, karriera e në fund personaliteti dhe karizma e tij.
PALMARES
Më poshtë është lista e artë e fituesve. Duhet theksuar se në vitin 2020 çmimi nuk u dha për shkak të pandemisë Covid-19, e cila shtrembëroi disi drejtësinë e nevojshme të gjykimit.
1956: Stanley Matthews (Ang)
1957: Alfredo Di Stefano (Spa)
1958: Raymond Kopa (Fra)
1959: Alfredo Di Stefano (Spa)
1960: Luis Suarez (Spa)
1961: Omar Sivori (Ita)
1962: Josef Masopust (Cze)
1963: Lev Yashin (Brss)
1964: Denis Law (Sko)
1965: Eusebio (Por)
1966: Bobby Charlton (Ang)
1967: Florian Albert (Hun)
1968: George Best (Nir)
1969: Gianni Rivera (Ita)
1970: Gerd Muller (Ger)
1971: Johan Cruyff (Hol)
1972: Franz Beckenbauer (Ger)
1973: Johan Cruyff (Hol)
1974: Johan Cruyff (Hol)
1975: Oleg Blokhin (Brss)
1976: Franz Beckenbauer (Ger)
1977: Alan Simonsen (Dan)
1978: Kevin Keegan (Ang)
1979: Kevin Keegan (Ang)
1980: Karl-Heinz Rummenigge (Ger)
1981: Karl-Heinz Rummenigge (Ger)
1982: Paolo Rossi (Ita)
1983: Michel Platini (Fra)
1984: Michel Platini (Fra)
1985: Michel Platini (Fra)
1986: Igor Belanov (Urss)
1987: Ruud Gullit (Hol)
1988: Marco van Basten (Hol)
1989: Marco van Basten (Hol)
1990: Lothar Matthaeus (Ger)
1991: Jean Pierre Papin (Fra)
1992: Marco van Basten (Hol)
1993: Roberto Baggio (Ita)
1994: Hristo Stoichkov (Bul)
1995: George Weah (Lbr)
1996: Matthias Sammer (Ger)
1997: Ronaldo (Bra)
1998: Zinedine Zidane (Fra)
1999: Rivaldo (Bra)
2000: Luis Figo (Por)
2001: Michael Owen (Ang)
2002: Ronaldo (Bra)
2003: Pavel Nedved (Cze)
2004: Andrei Shevchenko (Ukr)
2005: Ronaldinho (Bra)
2006: Fabio Cannavaro (Ita)
2007: Kakà (Bra)
2008: Cristiano Ronaldo (Por)
2009: Lionel Messi (Arg)
2010: Lionel Messi (Arg)
2011: Lionel Messi (Arg)
2012: Lionel Messi (Arg)
2013: Cristiano Ronaldo (Por)
2014: Cristiano Ronaldo (Por)
2015: Lionel Messi (Arg)
2016: Cristiano Ronaldo (Por)
2017: Cristiano Ronaldo (Por)
2018: Luka Modric (Kro)
2019: Lionel Messi (Arg)
2020: non assegnato
2021: Lionel Messi (Arg)
2022: Karim Benzema (Fra)
REKORDE
Lojtari që ka fituar më shumë herë Topin e Artë është argjentinasi Lionel Messi, fitues në 7 raste (2009, 2010, 2011, 2012, 2015, 2019, 2021). Për argjentinasin gjithashtu edhe 5 vende të dyta dhe një vend i tretë. Në ndjekje të Pleshtit është rivali i tij historik Cristiano Ronaldo, fitues në 5 edicione (2008, 2013, 2014, 2016, 2017). Portugezi është renditur 6 herë në vendin e dytë dhe një herë në vendin e tretë. Në një distancë të sigurt ndjekin francezët Michel Platini dhe holandezët Johan Cruyff dhe Marco Van Basten. Të tre e kanë fituar secili çmimin nga 3 herë. Nga 2 trofe pastaj kanë gjermanët Franz Beckenbauer dhe Karl Heinz Rummenigge, braziliani Ronaldo, argjentinasi Alfredo Di Stefano dhe anglezi Kevin Keegan.
Duke folur në nivel kombëtar, 5 vende e kanë fituar çmimin 7 herë: Franca, Argjentina, Gjermania, Holanda dhe Portugalia. Pasuar nga Italia, Brazili dhe Anglia, të gjitha me 5 suksese. Të ndjekur nga Bashkimi Sovjetik dhe Spanja me 3. Duke iu referuar klubeve, shkëlqejnë gjigantët spanjollë Barcelona dhe Real Madrid. Lojtarët e tyre e kanë fituar Topin e Artë në 12 raste. Italianët janë shumë prapa, me lojtarët e Juventus dhe Milan që e kanë fituar çmimin 8 herë. Më pas vijnë Bayern Munich dhe Manchester United, përkatësisht me 5 dhe 4 arritje.
KURIOZITETE
Lojtari më i ri që fitoi çmimin ishte braziliani Luis Nazario de Lima Ronaldo, fitues në moshën 21 vjeç e 3 muaj. Ndërsa më i moshuari ishte Stanley Matthews i Anglisë (i pari që fitoi çmimin në 1956) me 41 vjeç në 11 muaj. Përveç që mban rekordin për më shumë trofe të fituar, Leo Messi është edhe futbollisti që mban rekordin për më shumë fitore radhazi (4). Argjentinasi është gjithashtu i vetmi që ka fituar çmimin në tre dekada të ndryshme.