Miliona turq iu drejtuan këtë të diel kutive të votimit për të vendosur se kush do të drejtojë qytetet e tyre më të mëdha të vendit dhe nëse presidenti Rexhep Tajip Erdogan mund të humbë kontrollin përballë opozitës. Fuqia ekonomike dhe sociale e Turqisë, Stambolli, u fitua nga një opozita e bashkuar 5 vjet më parë nga kryebashkiaku popullor Ekrem Imamoglu, duke shkatërruar suksesin e gjatë elektoral të presidentit turk. Tani Erdogan, i cili ka lindur në këtë megaqytet prej 16 milionë banorësh, dëshiron ta rimarrë atë dhe rezultati parashikohet të jetë “në teh të thikës”. Çfarëdo që të ndodhë, beteja për Stambollin po shihet si një provë vendimtare nëse opozita mund të përbëjë një kërcënim serioz për Erdoganin dhe Partinë e tij AK në zgjedhjet e ardhshme presidenciale pas 4 viteve.0
“Stambolli është shtëpia e tij. Marrja e Stambollit nga opozita në zgjedhjet lokale të 2019-ës ishte shkatërruese për të” – thotë Ihsan Aktas i departamentit të komunikimit në Universitetin Medipol të Stambollit dhe kryetar i Qendrës së Kërkimeve Politike Genar. Stambolli është vendi ku ai u rrit, duke shitur ushqime me bukë susami të quajtura Simits përpara se të hynte në politikë në vitet 1970. Ai drejtoi degën rinore të një partie islamike në zonën e Beyogluthen dhe ngjiti shkallët për t’u bërë kryetar bashkie, kryeministër dhe në fund president i Turqisë.
Rexhep Tajip Erdogan siguroi një mandat të tretë në zgjedhjet presidenciale vitin e kaluar, por në këto zgjedhje partia kryesore opozitare, CHP laike, shpreson të mbajë qytetet e mëdha që fitoi në mënyrë dramatike 5 vjet më parë. Jo vetëm Stambollin, por edhe kryeqyteti Ankaranë si dhe qyteti turistik i Antalias. Deri në vitin 2019, Partia AK në pushtet dhe paraardhësit e saj islamikë kishin drejtuar dy qytetet më të mëdha për 25 vjet. Në Stamboll opozita madje mundi dy herë kandidatin e tij, pasi AKP pretendoi se kishte pasur parregullsi dhe zyrtarët urdhëruan një rivotim.
“Megjithëse opozita humbi kundër Erdoganit në zgjedhjet presidenciale të vitit të kaluar, ka ende një lidhje të fortë midis fitores së Stambollit dhe fitores së Turqisë” – thotë Seda Demiralp, profesoreshë e shkencave politike në Universitetin Isik të qytetit. “Nëse Imamoglu arrin të mbajë Stambollin, opozita do të ketë ende shpresa të mëdha për zgjedhjet e ardhshme presidenciale të 2028” – shton ajo.
Ihsan Aktas pajtohet se kushdo që fiton do të ketë ndikim të madh përtej Stambollit: “Kur ke mbështetjen e Stambollit, bëhesh drejtpërdrejt një aktor në politikën kombëtare. Dhe globalisht gjithashtu.”
Qyteti mban një të pestën e popullsisë së Turqisë prej afro 85 milionë banorësh dhe ka një elektorat të ndryshëm nga prejardhje të ndryshme politike, etnike, fetare dhe ekonomike. Kontrollo Stambollin dhe ti kontrolloni një pjesë të konsiderueshme të ekonomisë së Turqisë duke përfshirë tregtinë, turizmin dhe financat. Kandidati i partisë së Erdogan në Stamboll është Murat Kurum, një ish-ministër 47-vjeçar për mjedisin dhe urbanizimin. Por kjo mund të shihet gjithashtu si një garë midis Ekrem Imamoglu dhe Erdogan.
Një ish-biznesmen, 52-vjeçari Imamoglu u bë i njohur si kryebashkiak i lagjes pak të njohur të klasës së mesme të qytetit të Beylikduzu dhe ai shihet si sfiduesi më i madh i Presidentit Erdogan në dekada. “Në 2019 ne mbyllëm një kapitull dhe më 31 mars, [AKP] do të jetë histori” – u tha ai mbështetësve në një tubim në Beylikduzu. Një tjetër fitore do të forconte fuqinë e tij politike dhe do t’i hapte rrugën atij për të kandiduar për presidencën pas 4 vjetësh, thonë komentuesit politikë.
Kryetari i bashkisë së Ankarasë, Mansur Yavas, gjithashtu është planifikuar të kandidojë në vitin 2028 dhe rruga e tij drejt fitores të dielën shihet si më e sigurt. Tani për tani, Ekrem Imamoglu po i kushton vëmendje punës së tij aktuale.
“Unë kam ëndrra të mëdha për Stambollin, nuk ëndërroj për asgjë tjetër, por vetëm t’i përmbush ato tani për tani” – tha ai për të përditshmen turke Cumhuriyet. Gjatë 5 viteve të tij në detyrë, Turqia ka qenë në kontrollin e një krize ekonomike, megjithëse kryetari i bashkisë thekson se një shtrirje në sistemin hekurudhor të qytetit, më shumë hapësira të gjelbra dhe një program të madh ndërtimi shtëpish.
Por ka një tjetër shqetësim të madh që kaplojë popullin e Stambollit. Tërmeti i dyfishtë i vitit të kaluar në Turqinë jugore la më shumë se 53 mijë të vdekur dhe sizmologët paralajmërojnë se një tërmet shkatërrues mund të godasë Stambollin në çdo moment. Planet për të prishur ndërtesat e vjetra, të rrënuara dhe për të ndërtuar godina rezistente ndaj tërmeteve janë në krye të axhendës së AKP-së.
“Murat Kurum është një emër i identifikuar me zhvillimin urban dhe ka një rëndësi simbolike”, – thotë zonja Demiralp, por megjithatë “mund të mos mjaftojë për të siguruar një fitore”. Presidenti Erdogan dhe ministrat e rëndësishëm e kanë kthyer rifitimin e Stambollit në një objektiv personal, duke premtuar një epokë të re nga 31 marsi.
“Stambolli do t’i kthehet pronarit të tij të vërtetë” – u premtoi ai qindra mijëra mbështetësve në një tubim në qytet. Tani në moshën 70-vjeçare, Erdogan ka thënë se këto do të jenë zgjedhjet e tij të fundit. Ai është në mandatin e tij të tretë si president dhe nuk mund të qeverisë përtej vitit 2028 sipas kushtetutës.
Por ai nuk ka zgjedhur ende asnjë pasardhës dhe Ihsan Akstas thotë se është jashtëzakonisht e vështirë të përcaktohet se kush mund ta zëvendësojë atë si kreu i AKP-së. “Kur ne pyesim anketuesit se kë do të donin të shihnin në vend të Erdoganit, ata nuk mund të mendojnë për askënd. Kjo është një sfidë për partinë.”
Stambolli ka një popullsi prej 16 milionë banorësh dhe është qyteti më i madh i Turqisë deri tani. Kjo është arsyeja pse kritikët e Erdogan besojnë se rifitimi i Stambollit mund të përdoret për të konsoliduar pushtetin e tij si në nivel kombëtar ashtu edhe në atë lokal, me ndryshime të mundshme në kushtetutë që do t’i jepnin atij edhe një mandat si president. Ndryshe nga zgjedhjet e fundit, ai gjithashtu ka një avantazh në atë që opozita nuk është më e bashkuar dhe sondazhet sugjerojnë se gara në Stamboll mund të jetë kokë më kokë.
Ekrem Imamoglu fitoi në vitin 2019 i mbështetur nga një koalicion 6-partiak i nacionalistëve, laikëve, liberalëve, konservatorëve, islamistëve dhe më e rëndësishmja, kurdëve. Stambolli ka një popullsi shumë të madhe kurde. Por ky koalicion u rrëzua pas humbjes presidenciale të vitit të kaluar dhe partitë e tjera opozitare, përfshirë Partinë pro-kurde DEM, kanë kandidatët e tyre në këtë garë.
Kjo mund të dëmtojë shanset e Imamoglu për të fituar. Por ka edhe një faktor që mund të dëmtojë edhe shpresat e Murat Kurum. Një parti e re islamike e quajtur Partia e Mirëqenies së Re mund t’i marrë votat prej tij, pasi votuesit konservatorë dhe fetarë kërkojnë alternativa ndaj AKP-së. ©Marrë nga BBC, përshtati në shqip LAPSI.al