Analiza/ A mund të anëtarësohet Ukraina në BE? Si do të reagojë Rusia?

Ukraina është vendosur të bëhet një kandidat zyrtar për anëtarësimin në Bashkimin Evropian, hapi i parë për t’u bashkuar me bllokun 27-vendesh.

Krerët e BE-së pritet të mbështesin këtë lëvizje në një samit që do të mbahet më 23 dhe 24 qershor.

Presidenti ukrainas ka paralajmëruar se Rusia mund të shtojë sulmet e saj ushtarake në hakmarrje ndaj vendimit.

Çfarë është BE-ja? 

Bashkimi Evropian është një bashkim ekonomik dhe politik midis 27 vendeve evropiane, i cili u krijua pas Luftës së Dytë Botërore.

Ajo operon me një monedhë të vetme evropiane, euron, e cila përdoret nga më shumë se 340 milionë njerëz në 19 nga 27 vendet e BE-së.

Standardet e përbashkëta zbatohen në të gjithë shtetet anëtare në një sërë fushash, duke përfshirë sigurinë e ushqimit, bujqësinë dhe të drejtat e punësimit.

BE-ja gjithashtu jep grante për rajonet më të varfra të Evropës për të ndihmuar në forcimin e ekonomive të tyre.

Pse dëshiron Ukraina të bashkohet? 

Presidenti Volodymyr Zelensky filloi aplikimin për anëtarësim në BE pesë ditë pasi Rusia pushtoi vendin e tij në shkurt 2022.

Ai kërkoi që Ukraina të bashkohej menjëherë, por procesi mund të zgjasë me vite.

Do të kishte përfitime financiare për anëtarësimin në BE. Por motivi kryesor i Ukrainës nuk është ekonomik, argumenton Dr Zach Paikin, nga Qendra e Studimeve të Politikave Evropiane në Bruksel.

“Anëtarësimi në BE do ta vendoste Ukrainën në mënyrë të vendosur si një shtet të pavarur dhe sovran evropian,” thotë ai. “Jo thjesht pjesë e botës ruse.”

Si anëtarësohen vendet në BE? 

Së pari, Komisioni Evropian, shërbimi civil i BE-së, vlerëson nëse një vend është një kandidat i përshtatshëm.

Ai shqyrton nëse ka një qeveri të qëndrueshme, demokratike, respekton të drejtat e njeriut dhe ka një ekonomi tregu të lirë.

Të gjithë anëtarët ekzistues të BE-së duhet të bien dakord përpara se një vend i ri të bëhet kandidat.

Nëse është i suksesshëm, vendi duhet të miratojë të gjitha ligjet dhe rregulloret e BE-së. Kjo zakonisht zgjat disa vite.

Së fundi, vendi nënshkruan një traktat pranimi të cilin të gjitha vendet e tjera të BE-së duhet ta ratifikojnë.

Sa kohë zgjat anëtarësimi në BE? 

Për bashkuesit e fundit, Bullgarinë, Rumaninë dhe Kroacinë, i gjithë procesi zgjati nga 10 deri në 12 vjet.

Shqipëria, Maqedonia e Veriut, Mali i Zi dhe Serbia kanë qenë kandidatë zyrtarë prej vitesh, por aplikimet e tyre kanë ngecur.

Turqia u bë një kandidate në 1999. Megjithatë, bisedimet e saj të pranimit u ndërprenë për shkak të shqetësimeve në lidhje me të dhënat e vendit ndaj të drejtave të njeriut.

Fqinja e Ukrainës, Moldavia, u pranua si kandidat në të njëjtën ditë me Ukrainën. Gjeorgjia gjithashtu aplikoi, por iu tha se duhet të bëjë reforma të mëtejshme.

Si do të përshtatej Ukraina në BE? 

Masa më e madhe e tokës së çdo vendi në BE: 603,550 km katrorë

Popullsia e pestë më e madhe: 44.13 milionë banorë

Të ardhurat vjetore për frymë të Ukrainës janë 3,724 dollarë, një e nënta e mesatares së BE-së

Ukraina i shet BE-së 30% të të gjithë grurit që importon

Cilat janë lidhjet aktuale të Ukrainës me BE-në? 

Që nga viti 2017, Ukraina ka qenë në gjendje të tregtojë me shtetet e BE-së pa paguar tarifa, sipas të ashtuquajturës marrëveshje asociimi.

Vendi kishte paguar tashmë tarifa më të lira pasi iu bashkua zonës së tregtisë së lirë të thellë dhe gjithëpërfshirëse të BE-së në vitin 2016.

Si pjesë e përgatitjes së saj për të aplikuar për anëtarësim, Ukraina ka ndryshuar tashmë shumë nga ligjet dhe rregulloret e saj për të përmbushur standardet e BE-së.

Çfarë tjetër duhet të bëjë Ukraina? 

Presidentja e Komisionit Evropian Ursula von der Leyen thotë se “është bërë punë e mirë”, por se Ukraina duhet të bëjë “reforma të rëndësishme” të mëtejshme.

Këto përfshijnë forcimin e shtetit ligjor, përmirësimin e të drejtave të njeriut, reduktimin e fuqisë së oligarkëve dhe trajtimin e korrupsionit.

“Ekziston gjithashtu një nevojë që Ukraina të ndërtojë një ekonomi tregu të plotë,” thotë studiuesi Zach Paikin, “gjë që është e vështirë për një republikë post-sovjetike.” 

Një sfidë tjetër do të jetë pastrimi i sistemit gjyqësor të Ukrainës, i cili është kritikuar gjerësisht.

Si i ka ndihmuar anëtarësimi në BE anëtarët e fundit? 

Që nga anëtarësimi 15 vjet më parë, të ardhurat kombëtare të Rumanisë janë trefishuar dhe ato të Bullgarisë janë dyfishuar.

BE-ja u ka dhënë dhjetëra miliarda euro të dyja vendeve përmes Fondeve Strukturore dhe Investimeve Evropiane. Këto mbështesin zhvillimin ekonomik, për shembull, duke ndërtuar rrugë dhe porte të reja.

Midis viteve 2014 dhe 2020, Bullgaria mori 11.2 miliardë euro dhe Rumania 35 miliardë euro.

Megjithatë, Transparency International argumenton se shumë nga këto para janë humbur nga korrupsioni.

Bullgaria mbetet në fund të ligës së BE-së për sa i përket pagave, shëndetësisë dhe arsimit, por Rumania është rritur nga e dyta më e varfër në të gjashtën më të varfër.

Rreth 1.5 milionë bullgarë dhe 4 milionë rumunë kanë përdorur politikën e “lirisë së lëvizjes” të BE për të udhëtuar jashtë vendit, sipas Bankës Botërore. Kritikët kanë frikë se kjo “ikje e trurit” mund të dëmtojë perspektivat e ardhshme të të dy vendeve.

Si ka reaguar Rusia ndaj perspektivës së anëtarësimit të Ukrainës në BE? 

Megjithëse presidenti Vladimir Putin ka qenë shumë kritik ndaj dëshirës së gjatë të Ukrainës për t’u bashkuar me aleancën ushtarake të NATO-s, ai këmbëngul se nuk ka “asgjë kundër” që Ukraina të bëhet anëtare e BE-së.

Megjithatë, zëdhënësi i tij, Dmitry Peskov, thotë se Kremlini do t’i kushtojë aplikimit “vëmendje të shtuar” sepse BE po shqyrton formimin e forcës së saj mbrojtëse.

“Përbërësit ushtarakë, të mbrojtjes dhe të sigurisë janë duke u diskutuar,” tha Peskov. “Ne, sigurisht, po i vëzhgojmë të gjitha me kujdes.”

Presidenti i Ukrainës Zelensky ka paralajmëruar se Rusia mund të hakmerret kundër këtij hapi.

“Natyrisht, ne duhet të presim një aktivitet më të madh armiqësor nga Rusia,” tha ai. “Dhe jo vetëm kundër Ukrainës, por edhe kundër vendeve të tjera evropiane”. 

BBC, përshtati në shqip ©LAPSI.AL