Kur institucionet e një shoqërie nuk arrijnë të përshtaten me rrethanat që kanë ndryshuar, ajo që pason është skleroza.
*Nga Francis Fukuyama
Sipas organizatës jofitimprurëse Freedom House, ka pasur një rënie të vazhdueshme në sasinë dhe cilësinë e demokracive liberale në mbarë botën në 18 vitet e fundit. Ndër vendet e prapambetura, nuk ka asnjë rast më serioz se ai i Shteteve të Bashkuara.
Institucionet amerikane kanë qenë në rënie të vazhdueshme prej kohësh dhe tashmë janë në një pikë krize të madhe. Gati një e treta e elektoratit beson të pavërtetën se presidenti Joe Biden vodhi zgjedhjet e vitit 2020. Sondazhet sugjerojnë se votuesit do të ishin të gatshëm për të rizgjedhur Donald Trump, ish-presidentin që propagandoi këtë gënjeshtër tek mbështetësit, duke i çuar të sulmonin Kapitolin më 6 janar 2021 në një përpjekje për ta mbajtur atë në pushtet. I njëjti Trump refuzon të mbështesë Ukrainën dhe së fundmi ftoi Rusinë të sulmojë çdo aleat të NATO-s që nuk ka paguar një borxh imagjinar për mbrojtjen e SHBA-së. Me 5 fitore paraprake nën xhepin e tij, dhe me më shumë që do të vijnë “super-të martën” e javës së ardhshme, ai është pranë emërimit si kandidati republikan. Pasojat që do të rrjedhin nga rizgjedhja e tij në nëntor do të prekin çdo pjesë të globit.
Rrënimi politik vjen kur institucionet e një shoqërie nuk arrijnë të përshtaten me rrethanat në ndryshim. Kjo ka vazhduar për një brez, dhe tashmë po kulmon me një krizë të madhe që do të ndodhë gjatë 8 muajve të ardhshëm. Sistemi i SHBA-së është ndërtuar rreth një grupi kompleks institucionesh kontrolli dhe balancimi që e bëjnë të lehtë për pakicat në politikë të pengojnë vullnetin e shumicës. Kur këto institucione kombinohen me polarizimin ekstrem politik, ato krijojnë paralizë qeveritare dhe paaftësi për të kryer edhe funksione bazë si miratimi i një buxheti vjetor.
Disa nga këto ngurtësi janë ndërtuar në kushtetutën e SHBA. Kolegji Zgjedhor në mënyrë dramatike mbivlerëson banorët e shteteve më të vogla, ndërsa Senati është një burim i madh i përfaqësimit të pabarabartë. Wyoming, me një popullsi prej më pak se 1 milion banorë, ka dy senatorë, ashtu si Kalifornia me pothuajse 40 milionë banorë. Legjislacioni rutinë kërkon miratimin nga super-shumicat, që do të thotë se 40 nga 100 senatorë mund të bllokojnë çdo gjë që nuk u pëlqen.
Ajo që është veçanërisht zemëruese në lidhje me bllokimin e financimit për Ukrainën, për shembull, është se shumica e anëtarëve të Dhomës dhe Senatit, si dhe një pjesë e madhe e publikut e favorizojnë një masë të tillë. Megjithatë, ata nuk mund të miratojnë një projekt-ligj, sepse një fraksion konservator i guximshëm brenda anëtarëve të Dhomës Republikane kundërshton me vendosmëri, jo vetëm financimin e Ukrainës, por çdo marrëveshje dypartiake që përfshin demokratët.
LEXO EDHE: Analiza therrëse / Emmanuel Todd: “Lufta e Tretë Botërore ka filluar”
Në Amerikën e sotme të polarizuar, republikanët Maga janë të prirur të vënë veton thjesht për hir të minimit të palës tjetër. Ata prej muajsh kanë kërkuar masa më të forta sigurie në kufirin jugor. Biden, iu dorëzua në thelb kërkesave të tyre në mënyrë që të merrte fondet për Ukrainën, Izraelin dhe Tajvanin, pikë në të cilën Trump, ende vetëm një kandidat, ndërhyri për të vënë veton ndaj marrëveshjes, sepse ai nuk donte që presidenti të merrte ndonjë meritë.
Disa aspekte të tjera të rendit politik amerikan kanë kontribuar në polarizimin. Presidencializmi mbyll fituesin për një mandat 4-vjeçar të pandryshueshëm dhe ai person mund të shkarkohet vetëm përmes “impeachment”, që është një proces jashtëzakonisht i vështirë. Një nga avantazhet më të mëdha të Trump sot është mosha dhe rënia e popullaritetit në përgjithësi për Biden. Në një sistem parlamentar, elita e partisë mund të lëvizë për të zëvendësuar një lider të dështuar me dikë më të pranueshëm, por kjo nuk mund të ndodhë në SHBA.
LEXO EDHE: Fukujama: Autoriteti moral i SHBA për të predikuar demokracinë është dëmtuar
Kjo lidhet nga ana tjetër me procesin e gjatë të Amerikës për zgjedhjen e kandidatëve nga partitë. Sistemi i votimit të parë, kur kombinohet me zgjedhjet paraprake popullore, favorizon kandidatët në secilin ekstrem. Për shkak të një vendimi të Gjykatës së Lartë që barazon shpenzimet e fushatës me fjalën e lirë, paratë bëjnë një ndryshim të jashtëzakonshëm në zgjedhjet në SHBA.
Të gjitha këto probleme mund të zgjidhen përmes reformave. Shtetet mund të kërkojnë që votat elektorale të ndahen në baza proporcionale. Votimi me pluralitet mund të zëvendësohet nga votimi sipas renditjes që do t’u kërkonte votuesve të specifikonin preferencat e vendit të dytë dhe të tretë dhe të lehtësonin shfaqjen e palëve të treta. Vendi mund të vendosë kufizime më të forta në financimin e fushatave dhe kërkesa për super-shumica me 60 vota në Senat mund të shfuqizohet. Kjo listë nuk prek as reformat e mëdha kushtetuese, si shkrirja e kolegjit zgjedhor apo ndryshimet në pushtetin e Senatit, që tani për tani, janë në sferën e fantazisë.
LEXO EDHE: Francis Fukuyama: Historia e botës në një moment kthese të rrezikshme
Sado frustruese të jenë këto probleme, ato janë vetëm maja një ajsbergu shumë më të madh. Teksa Trump ka qenë një demagog jashtëzakonisht i aftë, ajo që e shtyn këtë kthesë drejt së djathtës janë vetë votuesit. Ka shumë udhëheqës “normalë” republikanë që e kuptojnë pse politikat populiste janë të këqija për vendin, por megjithatë ata i mbështesin sepse jetojnë me frikën e votuesve bazë të tyre.
Çdo demokraci varet nga një elektorat që është i mirëinformuar dhe mbështetës i normave mbi të cilat mbështetet sistemi. Por një numër befasues amerikanësh kanë pranuar teoritë e çuditshme konspirative dhe realitetet alternative. Sondazhet tregojnë se 17% mbështesin QAnon, narrativat e të cilit përfshijnë edhe teori se demokratët pinë gjakun e fëmijëve në tunelet e fshehta nën Uashington. Mbi gjysma e republikanëve besojnë se vaksinat janë më shumë të dëmshme sesa të dobishme, ndërsa shumë ungjillorë mendojnë se mbyllja e kishave gjatë pandemisë ishte e para e një fushate nga liberalët për të mbyllur kishat e tyre përgjithmonë.
Një nga transformimet më të mëdha që ka ndodhur në shoqërinë amerikane gjatë dekadës së fundit ka qenë një revolucion në vlerësimin moral të vetë vendit. Për pjesën më të madhe të historisë së vendit, njerëzit besonin në disa versione të përjashtimit amerikan, sipas të cilit vendi ishte një frymëzim për popujt e shtypur në mbarë botën.
LEXO EDHE: Libri kontrovers/ 10 surprizat e luftës së Putinit
Kjo ishte dikur veçanërisht e vërtetë për konservatorët, por sot republikanët Maga besojnë se vendi i tyre është i përshkuar nga korrupsioni moral. Besimi në demokracinë amerikane është zëvendësuar nga admirimi për burrat e fortë dhe qeveritë autoritare jashtë shtetit. Trump lavdëron Xi Jinping të Kinës dhe Kim Jong Un të Koresë së Veriut për sundimin e popullit të tyre me dorë të hekurt.
Partia Republikane është kthyer në izolacionizmin e saj të para 1941, por është izolacionizëm me një ndryshim. Në atë kohë, izolacionistët besonin se Amerika ishte e pastër dhe nuk duhej të njollosej nga shoqërimi me vendet e huaja. Sot, ata besojnë se vendi i tyre ka nevojë për pastrim.
Është e panevojshme të thuhet se ky migrim i antiamerikanizmit nga e majta në të djathtë ka implikime të mëdha për rendin botëror. Një fitore për Trump në nëntor do të thotë një fund vendimtar për mbështetjen e SHBA-së për Ukrainën. Me kalimin e kohës, mund të na duhet të shohim pushtimin e Kievit nga forcat ruse. Por Vladimir Putin nuk do të ndalet me kaq dhe Trump e ka bërë të qartë se nuk ka ndërmend të luftojë për të mbrojtur aleatët e NATO-s. Në intervistën e tij me Tucker Carlson, Putin tha se nuk do të sulmonte Poloninë apo Lituaninë, por ai nuk përmendi Estoninë, e cila si Ukraina ka një pakicë rusishtfolëse.
LEXO EDHE: Libri bombë/ Disfata e perëndimit. Ukraina e ka humbur luftën
Një logjikë e ngjashme do të zbatohej për aleatët aziatikë si Koreja e Jugut dhe Japonia. Kushdo që mendon se Trump do të mbronte Tajvanin kundër një pushtimi kinez, duhet të mendojë përsëri.
Megjithatë, nuk është tepër vonë për ta ndalur këtë proces të kalbjes. Shumica e amerikanëve nuk e kuptojnë thellësinë e kërcënimit themelor që Trump paraqet për demokracinë e tyre, por e konsiderojnë atë si një politikan normal me preferenca politike disi të ndryshme. Kushdo që imagjinon se një mandat i dytë i Trump thjesht do të përsërisë të parin, nuk i ka kushtuar vëmendje asaj që ai ka thënë dhe bërë.
Demokratët kanë shumë punë për të bërë që të zgjojnë njerëzit të shohin madhësinë e sfidës me të cilën përballet vendi. Nëse kjo ndodh, ekziston mundësia që, në vend që të arrijnë një tjetër fitore të ngushtë, ata të fitojnë me vendosmëri. Nëse kjo ndodh, ata mund të fillojnë të mendojnë për reforma që do të ndryshojnë procesin e kalbjes. Besimtarët në një Amerikë klasike liberale duhet të zvogëlojnë aftësinë e pakicave politike për të penguar shumicën dhe të thjeshtojnë proceset dhe procedurat jashtëzakonisht komplekse për ta bërë qeverinë më efektive. Por së pari, ata duhet të fitojnë.
*Shkrimtari është autor i “Liberalizmi dhe pakënaqësitë e tij”
©Marrë nga Financial Times, përshtati në shqip LAPSI.al
Demokracia Amerikane ,vertet qe koheve te fundit i kane levizur si ca nga ato qe per te cilat ka luftuar e mbrojtur neper bote.Rastet e luftrave te saj, nderhyrjet, por dhe deshtimet.Sot edhe si sistem kapitalist per zhvillimin e shteteve, vete Amerika, qeverite e saj, shohin mbi baza interesi strategjike, dhe ne shume shtete perkrah udheheqes autoritare, gati diktatorial.E fresket eshte pushtimi nga Izraeli tokat Palestinezw, duke bere krime barbare, te pergjakeshme, qe perdor armatim te denueshem ndaj popullsise se pa armatosur, duke rrafshuar wytete, e duke kryer genocid te paster ndaj tyre, dhe,,, ku wshte Amerika e paqes, dhe e ruajtjes se qetesise.Izraeli luften ta bente me organizaten e Hamasit qe kryen terrorin, por jo mbare popullsine.Pa u futur me fillim shtet Izraelit si plasdarem, e sot me pushtime ka te tere tokat e teritorin Palestinez, pra,apo ndiqet nji pushtim, genocid mbi ta, PO, mire, po Amerika Demokracise, qe eshte furnitoria me miliarda armatime per Izraelin, ctha, cberi qe ta ndalonte kete pa drejtesi.HESHTI, biles hera heres i inkurajoi sul.et e tyre.Po kjo demokraci perfaqeson.Interesat, masonet, parate, e thyejne demokracine.Andaj sot nuk ka e nuk duhet te kemi flamurtare te demokracise, sepse, jane po vete ata qe e kane deformuar ate.
O trap hamasi fshihet mes popullsisë civile gjë e cila dënohet nga ligjet e luftës, hamasi janë burracakë, si komunistët! Populli që mba hamasë e komunistë është ppopull që e meriton ndëshkimin.
Sa për shkrimin, duket ndikimi i fortë i së majtës sorroiste, që në fakt është shkaku i shkatërrimit të institucioneve amerikane.
Amerika duhet ta nxjerrë jashtë ligjit Sorrosin, ashtu si nxori komunistët në vitet 50.
Demagoged akuzojne Trump per demagog. Kjo eshte e gjitha. Te gjithe e dine qe te Ashtuquajturat pranvera Arabe, me lufttat ne Irak, me ISIS, NE siri, ne Egjypt ku brenga nje dite Ushtria vrau mbi 600 persona te Vllazerise Muslimane, ne Libi, ku e vrane Gadafin se kishte bere libine me te ardhurat me te larta per fryme ne bote, me politikat sociale me te mira, me Luften ne tunizi, me luften ne UKRAHINE, e se fundmi me luften e masakrat Izraelite ne gaza, qe ne fakt qenkan Amerikane, pasi nje pilot Amerikan dogji veten para ambasades izraelite qe te mos bombardonte popullin Palestinez. Keto jane te vertetat, ju te tjeret vazhdoni ti mbeshtesni keto Masakra si Demikraci.
ISHTE KUNDER TE VERTETES ,KUNDER MASES ,KUNDER SISTEMIT IMUNITAR NDERGJALLESOR ,ISHTE KOSTO SHKATRRIM PER CDO GJALLES ISHTE VDEKJE ISHTE RRUG VETASGJESIMI ,TE GJITHA PO VERTETOHEN SOT QE PADREJTESIJA ARRITI TE BEHET SISTEM JETE ME FJALEN DEMOKRACI RRUG DYSTANDARTESHE DHE SKEMI NEVOJ TE FLASIM SHPJEGOJM JAPIM DESHMI PASI E VERTETA FLET VET KA FAKTE ZHVILLIMI DHE PERGJEGJES AKTOR ZHVILLIMI ORJENTUES ZHVILLIMI ,SI MUND TE DALIM TE GJITH NGA KY KOLAPS PASI ASKUSH SESHTE AS I PAGABUSHEM DHE AS I PANDREQESHEM AS I TEPERT DHE AS I PAVLER ,ZOTI MOMENT PAS MOMENTIT PORTAT E MESHIRES SE TIJE NA I LA HAPUR PER TE GJITH ME TE VERTETEN SEJCILI MUND TE BEHET SHPETUES I VETES TE VERTETEN E KRIJOJ DHE E BERI FUNKSIONALE VETEM KRIJUESI SAJ DHE NUK LA VEND PER PERMIRSIM SI ME MIR NGA NJERZIT VECSE TE ANGAZHOHET ME HAK SIPAS SAJ DHE SHPETOJN ,KALIMI NGA E KEQA NE TE MIR NUK KA RENDIMENT PERMES ANTIVLERAVE URREJTJES HAKMARRJES AKUZES ,MALLKIMIT GJYKIMIT PARAGJYKIMIT POR BINDJES PERMES VLERAVE HAKUT ANGAZHIMIT ME MENDIME FJAL VEPRA TE MIRA ,PASI TE GJITH NE KETO ZHVILLIME QE ARRITEM DERI KETU NUK JEMI PA TE META GABIME DHE PA PERGJEGJSI TE NDERSIJELLT ,HIPOKRIZI DYFTYRESI MOSPAJTIM ME TE KEQEN , NE NJE FAR FORME NGARKOHEMI TEK HAKU QE I PERKET QITHCKAJE ,ME E MIRA PER TE GJITH ESHTE ,NESE DONI DUAM VETEN ,SIGURIJA KESAJ VJEN VETEM NGA ZOTI KRIJUESI BOTNAVE JO EGOJA JON,PA FUND DHE MUNDESI PERMBUSHJE PASI CDO FJAL E ZOTIT I KORRESPONDON ,NJE MUNDESI FUNKSIONI ,KRIIJIM ZGJILLJE DHE SHPERBLIMI DHE CDO ,FJAL NGA EGOJA JON JASHT ,ASAJ QE ZOTI THA ,I KORRESPONDON ,NJE MEKATI NDESHKIMI DHE SHKATRRIMI KU E MIRA NGA E KEQA KA NDRYSHIME ESENCIALE ,JU FTOJ PERPARA SE TE FLISNI ,KONSULTONJU PERPARA ,ME CELSIN E SUKSESIT QE ESHTE UDHEZIMI HYJNORE SI PER TE NDALUAREN FJAL PER FJAL SI PER TE LEJUAREN ,I KENI GJITHA MUNDESIT PER SHPETIM , MOS FLISNI NGA VETJA PERDERI SA NE JEMI NJE HIC PERBALL KRIJUESIT DHE UDHEZUESIT GJITHCKAJE ,ZHVILLIMET NJERZIMIT PO I JAPIN MEND NGA PERVOJA PER TE VLERSU RALITETIN NDAR ME PROBLEMET DHE ORJENTU NE ZGJILLJE ,,UNIVERSALE ,PRIMARE JO SEKONDARE SIC NA I DO QEFI NE ,PERDERI SA RRUGA QE NDOQEM SOLLI ARGUMENTE JO FUNKSIONALE DHE PO PERFUNDON KUNDER VULLNETIT TON DICKA QE SE DESHIROJM AS NE VET .RESPEKT PER TE GJITH ,PORTAT E SIGURIS PER TE GJITH ZOTI MALLERISHEM I KA LEN TE HAPURA PER TE GJITH
Opinion nga pozita te majta ekstremiste mbi politiken amerikane. Me e keqja eshte se pas ketyre qendrojne oligarket miliarder te korporatave qe nuk i lidh asgje me interesat e elektoratit te majte.
Pse pas Trumpit kush qendron??
Politika populiste qe entuziasmojne injorantet dhe oportunistet.
Eshte fatkeqesi qe amerikanet nuk duan te shohin pertej kerthizes se tyre.
FUCK FAGOTS!!!
!!!MAGA!!!
T R U M P
Sociologjia dhe teoritë sociologjike janë krijesa të së majtës, janë pikërisht këta mutër gjasme intelektualë që kanë manipuluar e manipulojnë shtresat e varfëra e injorante që nga marksi e deri te ky japonezi, duke i mbajtur si rezervat votash edhe pse rritjen ekonomike e kanë pasur nga e djethta e cila nuk krijon teori sociologjike por zhvillon ekonominë mbështetur në ligje natyrore.
Komentuesit, ores,7,03, cke dasht me thone Tramp, apo,,,, se une jam me Trapin, po ne se ti, kenaqesh me genocidin Izraelit, e mbi ato vuajtje, vrasje, shkaterrime te pa para ndonjehere, ndryshon botkuptimi njerezor.Kryesoria ne komentin e ,,trapit, si mendim eshte fleksacioni i qeverise Amerikane mbi nxitjet e mos nxitjeve te luftrave, pra , Amerika qe eshte e ka qene shembulli i demokracise ne bote, sot nuk po e kryen me ate, por diku, diku, e dike, dike, ia kurdis po vete Per kete sot flasin politologe ,profesore te ideologjise.Sigurisht, politika Soros ka filluar edhe ne qeverine Amerikane te kete influence e cila po forcon me elemente te shoqerise se tij ne qeverine e pushtetin Amerikan.Kjo situate eshte edhe tek ne.A pate te birin e Sorosit, si perfaqesues ne samitinballkanit,cperfaqesonte ai,me cfare statusi.Qendronte me statusin e tije, por, ne mos qofsha gabim me yshtjen nga qeveria Amerikane.Ne te kundert, ajo do deklarohej kunder prezences se tij ne samit, qe mbahej ne preherin e Rames, si mik i ngushte i tije.Kjo eshte pak nga ajo deformim i demokracise, qe duan ta shqyejne shoqerine.
Më vjen keq për shprehjen “trap”!
Nuk kemi pse ti kërkojmë llogari Amerikës, pse nuk ndalon luftën në Izrael, që është shteti më demokratik i rajonit ku kanë jetuar historikisht, ndryshe nga arabët agresivë që erdhën deri në Spanjë deri në shekullin 15.
Izraelit ju vranë brenda disa orësh rreth 1200 njerëz të pafajshëm edhe pleq e bebe, nga terroristët e hamasit.
Ky provokim i shëmtuar i hamasit meriton ndëshkim të tillë që të mos ta mendojnë KURRË ta përsërisin.
Nuk ka popull të pafajshëm, përveç fëmijëve!
Çdo popull meriton të korrë çfarë ka mbjellë!
hamasi etj terroristë të rajonit nuk e njohin Izraelin dhe gjithmonë kanë kërcënuar për zhdukjen e Izraelit nga rajoni, edhe pse është i vetmi popull historik në rajon.
Djallsorra qe qihet ne bythe go hunter go megungalla go ariqen arixhiu
Alqis dakosbaltas
KRIMINELI NA PATI THON QE SKA MO HISTORI PAS “DEMOKRACISE” LIBERALE. SHKO THUJA DUGINIT KTO SE AI JUA KA CJERR MASKAT
Konspiracioni po thone, se ne sulmin e Hamasit, eshte dora nxitese nga Mosadi, qellimisht qe Izraeli te hakmerresh ne ate fare menyre, ku fshihet qellimi i asimilimit te Palestines, popull, toke.Pra, pushtimin e zmadhiminterritorial te Izraelit.Armatimi i madh nga Amerika, pergatitjet ushtarake te vazhdueshme ushtarake, zbuluese,provokative mes te dy popujve, perfiton Izraeli se ka fuqi me te madhe armatimi bashkohor.Dhe pse eshte armatosur e pergatitur vetem e vetem per tia arrire kesaj dite ,A e dini qe ka mbi 80 mbushje berthamore Izraeli,,, po ci duhen, kush shtet tjeter ne te tere Afriken i disponon ato, pervec atyre., Perseri eshte pyetja, si e lane, apo si e paisen fuqite e medha kete shtet me keto armre te mos perhapjes ne mase.Ketu eshte sekreti, sepse Izraeli te jete superfuqia Afrikes veriore, per te sunduar mbi shtetet Arabe, per ti mbajtur ne tutele.Kjo , kete na mesoi e ka mesuar politika pro izraelite e qeverive Amerikane., ne ate rajon.
Fillon shkrimi mesiperm dhe mbaron me donald tramp …. gjithe ky kendveshtrim behet mut e shurre sepse i sherben bidenit ne fuqi kjo po qe eshte nje degjenerim total i homos sapiensit qe verehet ne cdo cep te botes
Akoma gjalle ky llumi globalist?
U KA NGECUR SHARRA NE BOMBE BERTHAMORE KETYRE BYTHQIRAVE AMERIKANE
QE E KANE SHQIPERI SHKERDHATEN KOLONI
BASHKE ME EDKARIN